{"translation": {"sah": "Анатолий Назаров: «Вирустан быһыы эрэ көмөлөһөр кыахтаах»", "ru": ["Анатолий Назаров: «От вируса может спасти только вакцинация»."]}}
{"translation": {"sah": "Сунтаар улууһугар COVID-19 утары быһыыны ылыы бу ый 15 күнүттэн саҕаланан, маҥнайгынан доруо­буйа харыстабылын үлэһиттэригэр бэрилиннэ.", "ru": ["В Сунтарском улусе с 15-го числа этого месяца стартовала вакцинация против COVID-19; в первую очередь вакцину получили работники здравоохранения."]}}
{"translation": {"sah": "Биир бастакынан маннык быһыыны киин балыыһа кылаабынай бырааһа Анатолий Назаров ылбыта.", "ru": ["Одним из первых вакцину получил главный врач центральной районной больницы Анатолий Назаров."]}}
{"translation": {"sah": "Коронавирус­тан харыстанар быһыыны ыларга туох ирдэбиллээҕин, тугун-ханныгын билээри кылаабынай быраас Анатолий Николаевиһы бэйэтин көрсөн, ааҕааччыларбытыгар билиһиннэрэбит.", "ru": ["Узнать о том, какие меры необходимо принять для защиты от коронавируса, наши читатели могут из интервью с главным врачом Анатолием Николаевичем."]}}
{"translation": {"sah": "– Анатолий Николаевич, дьэ күү­түүлээх, эмиэ да элбэх боппуруос­таах бу ыарахан дьаҥтан харыстанар быһыыны биһиги улууска биир бастакынан ыллыҥ.", "ru": ["— Анатолий Николаевич, вы одним из первых в нашем улусе получили долгожданную защитную вакцину от этого тяжелого вируса, к которой все же есть вопросы."]}}
{"translation": {"sah": "Доруобуйаҥ, туругуҥ хайдаҕый?", "ru": ["Как ваше самочувствие?"]}}
{"translation": {"sah": "Ити вакциналарбыт ханна оҥоһуллан кэллилэр?", "ru": ["Где производятся эти вакцины?"]}}
{"translation": {"sah": "– Бу ааспыт нэдиэлэҕэ улууспутугар “Спутник V” (Гам-КОВИД-ВАК) диэн Н.Ф.Гамалея аатынан Национальнай чинчийэр киин вакцината бастакы баар­тыйата тиийэн кэллэ.", "ru": ["— На прошлой неделе в наш улус прибыла первая партия вакцины Национального исследовательского центра имени Н. Ф. Гамалеи «Спутник V» (Гам-КОВИД-Вак)."]}}
{"translation": {"sah": "Биһиги, доруобуйа харыстабылын үлэһиттэрэ, маҥнайгынан ыллыбыт.", "ru": ["Мы, работники здравоохранения, привились первыми."]}}
{"translation": {"sah": "Билигин бэйэм туругум этэҥҥэ, үчүгэй диэххэ наада.", "ru": ["Сейчас мое состояние, надо сказать, хорошее."]}}
{"translation": {"sah": "Оттон бу COVID-19 утарылаһар вакциналар бэйэ­бит дойдубутугар, Арассыыйаҕа оҥоһуллубуттар.", "ru": ["Эти вакцины против COVID-19 были разработаны в нашей стране, в России."]}}
{"translation": {"sah": "«Спутник V» (Гам-КОВИД-ВАК) уонна «ЭпиВакКорона» («Вектор» национальнай киинигэр) вакциналары үөрэтии, чинчийии түмүктэниэн арыый даҕаны иннинэ регистрацияламмыт вакциналар буолаллар.", "ru": ["«Спутник V» (Гам-КОВИД-ВАК) и «ЭпиВакКорона» (национальный центр «Вектор») — это первые зарегистрированные вакцины, по которым завершились исследования."]}}
{"translation": {"sah": "Үһүс саҥа вакцинаны регистрациялааһын бу сыл саҥатыгар оҥоһуллуохтаах.", "ru": ["Регистрация третьей новой вакцины должна состояться в начале этого года."]}}
{"translation": {"sah": "Бу «Спутник V» (Гам-КОВИД-ВАК) вакцина икки компонентан турар.", "ru": ["Вакцина «Спутник V» (Гам-КОВИД-ВАК) состоит из двух компонентов."]}}
{"translation": {"sah": "Ол эбэтэр быһыыны маҥнай туруоран баран, иккис быһыытын 21-с күнүгэр бэриллэр.", "ru": ["После первой дозы на 21-й день вводится вторая."]}}
{"translation": {"sah": "Гамковид диэн геннай өлбүт аденовируска КОВИД биир генын киллэрэллэр.", "ru": ["Гам-КОВИД-ВАК содержит аденовирус с геном КОВИД."]}}
{"translation": {"sah": "«Аденовирус» диэн ОРВИ, кириип кэриэтэ, киһи геныгар куһаҕаны, улахан аллергены таһаарбат.", "ru": ["«Аденовирус», как вирус ОРВИ или гриппа, не вызывает серьезной реакции у человека."]}}
{"translation": {"sah": "Вакцина өлбүт КОВИД вируһуттан оҥоһуллубут «инноактивированнай» диэн буолар, ол эбэтэр кириип вакцинатын курдук быһыы кэннэ киһи кыраадыһа үрдээн ылыан сөп (сорох түгэҥҥэ).", "ru": ["Вакцина является «инактивированной», то есть созданной из мертвого вируса гриппа, поэтому после введения вакцины возможно повышение температуры (в некоторых случаях), как после прививки против гриппа."]}}
{"translation": {"sah": "Устуоруйаттан даҕаны ылан көрдөххө, КОВИД урут да баар буола сылдьыбыт.", "ru": ["Если посмотреть на историю, то КОВИД существовал и раньше."]}}
{"translation": {"sah": "Ол эрэн кириип, парагириип үтэйэн улаханнык тарҕамматах буолан, билиҥҥи дьон геныгар утарсар эттик – «антитела» диэҥҥэ памята суох буолбут.", "ru": ["Однако, поскольку вирусы гриппа и парагриппа не получили широкого распространения, у современных людей отсутствует память в виде антител."]}}
{"translation": {"sah": "Ол иһин даҕаны бу вируһу үгүстэр искусственнай диэн этэллэр.", "ru": ["И поэтому этот вирус многие считают искусственно созданным."]}}
{"translation": {"sah": "Мин бэйэм санаабар, биологическай процесс дии саныыбын.", "ru": ["По моему мнению, это биологический процесс."]}}
{"translation": {"sah": "Урут стафилококк, стрептоккок, менингокковай инфекция, корь о.д.а вакцинация күүһүнэн үтэйиллэн, билигин КОВИД бастакы сылдьар.", "ru": ["Раньше обязательно прививались от стафилококковой, стрептококковой, менингококковой инфекции, кори и т. д. Сейчас на первом месте стоит КОВИД."]}}
{"translation": {"sah": "Оттон ити үйэлэри уҥуордаабыт «испанка» ыарыы туһааннаах быһыы көмөтүнэн биллэ аччаан, билигин даҕаны баар, ол эрэн аҕыйахта бэлиэтэнэр.", "ru": ["В то же время «испанку», случившуюся в прошлом веке, в значительной мере удалось сдержать с помощью определенных мер; эта болезнь существует до сих пор, но отмечается редко."]}}
{"translation": {"sah": "Оннооҕор Саха сиригэр тиийэ кэлэн, тымныыттан уонна биһиги дьоммут алаастарынан олорбут буолан улахан содула суох.", "ru": ["Испанка добралась даже до Якутии, но не привела к серьезным последствиям из-за холода, а также из-за того, что люди жили отдельно по улусам."]}}
{"translation": {"sah": "Бу коронавирустан дойду үрдүнэн олохтон туораа­быттартан статистиканан сирдэттэххэ, саастаах дьоно 15%, эдэр дьоно 0,01%, сахарнайдаах, хроническай ыарыылаах дьоҥҥо өлүү 20% тиийэр эбит.", "ru": ["Если смотреть на статистику умерших из-за коронавируса по стране, то у лиц пожилого возраста смертность составила 15 %, у молодых — 0,01 %, а у людей с сахарным диабетом и хроническими заболеваниями смертность доходит до 20 %."]}}
{"translation": {"sah": "Биһиги улууска ити ыарыы туруоҕуттан 13 киһи суорума суолламмытыттан сахарнай диабеттаах уонна саастаах дьон.", "ru": ["В нашем улусе с начала пандемии умерли 13 человек — люди с сахарным диабетом и пожилые люди."]}}
{"translation": {"sah": "Стафилококка о.д.а. вируска анаан антибиотиктар баар эбит буоллахтарына, бу ыарыыны утарылаһар билиҥҥитэ ханнык даҕаны антибиотик суох.", "ru": ["Если от стафилококка и вирусов есть антибиотики, то против этого заболевания сейчас нет каких-либо антибиотиков."]}}
{"translation": {"sah": "КОВИД утары охсуһар иммунитеты эрэ бөҕөргөтөр эмтэри туһаныллар.", "ru": ["Для борьбы с КОВИД используются препараты, укрепляющие иммунитет."]}}
{"translation": {"sah": "Коронавирус уустуга диэн, киһи килиэккэтигэр киирэн хаалар, саһан онно ууһаан-тэнийэн ол килиэккэни өлөрөн, атыҥҥа көһөр куһаҕан дьайыылаах буо­­лан киһиэхэ антитела (көмүскэнэр эттик) үөскээбэккэ, булбакка кыайан көмүскэммэттэр.", "ru": ["Сложность коронавируса заключается в том, что после попадания в клетку человека вирус начинает размножаться, убивает эту клетку и затем переносится на другую, поэтому у человека не образуются защитные антитела."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон буллаҕына, баа­һырбыт килиэккэни үлтү тыытан өлөрөн, сиэн киирэн барар.", "ru": ["После этого вирус начинает атаковать раненую клетку, убивая ее."]}}
{"translation": {"sah": "Ол иһин ол-бу а­­раас пневмония үөскүүр.", "ru": ["Это ведет к пневмонии."]}}
{"translation": {"sah": "Вирус бэйэтинэн буол­бакка, киниттэн сылтаан үөскүүр уус­туктар (осложнение) кутталлаах, хаан хойдооһуна, ити бааһырбыт килиэк­кэ бэйэбит килиэккэбитин сиириттэн киһи организма улаханнык эмсэҕэлиир.", "ru": ["Вирус опасен не сам по себе, а из-за возникающих осложнений: организм человека сильно страдает от сгущения крови и из-за того, что поврежденная клетка поглощает наши здоровые клетки."]}}
{"translation": {"sah": "Ол иһин бу ыарыыны вакцинабыт эрэ кыайар кыахтаах.", "ru": ["Поэтому этот вирус может победить только вакцина."]}}
{"translation": {"sah": "Ыалдьар да түгэҥҥэ быһыыны ыламмыт, арыый да чэпчэкитик аһарынабыт.", "ru": ["Даже в случае заражения после вакцинации болезнь будет протекать легче."]}}
{"translation": {"sah": "Оруобуна кириип курдук.", "ru": ["То же самое при гриппе."]}}
{"translation": {"sah": "Күһүн аайы кирииптэн харыстанар быһыыны ылабыт дии, сорох киһи организма утарылаһан кыраадыстатыан сөп.", "ru": ["Каждую осень мы принимаем препараты, защищающие организм от гриппа, и при этом у некоторых людей в качестве ответной реакции организма может повышаться температура."]}}
{"translation": {"sah": "Вируһу утары антитела үөскээн кирииби чэпчэкитик аһарынар.", "ru": ["Образуются антитела против вируса, и человек легче переносит грипп."]}}
{"translation": {"sah": "Билигин COVID-19 утары эмиэ оннук курдук.", "ru": ["Так же и с COVID-19."]}}
{"translation": {"sah": "– Оччоҕо бу быһыыны ыларга туох ирдэбил баарый?", "ru": ["— Что требуется для получения вакцины?"]}}
{"translation": {"sah": "Холобур, тоҕо эбэһээт 18-тан үөһэ саастаах эрэ киһи ыларый?", "ru": ["Например, почему вакцину делают только тем, кто старше 18 лет?"]}}
{"translation": {"sah": "Аҕа саастаах дьоҥҥо ылар наада дуо?", "ru": ["Нужно ли прививаться людям пожилого возраста?"]}}
{"translation": {"sah": "– Оҕолор тоҕо ылбаттарый диир буол­лахха, статистика быһыытынан өлүү кыра, улахан охсууну оҥорбот, оҕо тыҥатыгар вирус сыстар эттигэ суох, аҕыйах, ол иһин ыарыйдахтарына даҕаны чэпчэкитик аһарыналлар.", "ru": ["— Если говорить о том, почему дети не могут прививаться, то по статистике, летальность среди детей от вируса низкая, вирус не вызывает серьезных осложнений, не сохраняется в легких ребенка, поэтому даже при заражении дети легко переносят болезнь."]}}
{"translation": {"sah": "Бу вирус интэриэ­һинэйэ диэн 18-тан 30-40 саастарыгар диэри тарҕанар усулуобуйата үрдүк.", "ru": ["Интересно то, что наиболее высока вероятность распространения этого вируса среди людей в возрасте от 18 до 30–40 лет."]}}
{"translation": {"sah": "Оттон кириип уратыта диэн, маҥнайгы уочарат оҕолор ыалдьаллар.", "ru": ["А особенность гриппа в том, что им болеют в первую очередь дети."]}}
{"translation": {"sah": "Вирус итинник уратылаах буолан, ол иһин оҕолорго биэрэр чинчийии оҥоһулла илик.", "ru": ["Из-за этой особенности исследование вакцины на детях еще не проводилось."]}}
{"translation": {"sah": "Оттон аҕа саастаах дьоҥҥо маҥнайгы чинчийиинэн көҥүллэммэт диэн буол­лаҕына, билигин үчүгэй чинчийиини ыытан, кырдьаҕас дьоммут ылан, бэйэ­лэрин харыстаналлара наада буолла.", "ru": ["Если, согласно ранним исследованиям, людей старшего возраста вакцинировать не разрешалось, то теперь, после более глубоких исследований, прививаться могут и пожилые."]}}
{"translation": {"sah": "Быһыыны маҥнай доруобуйа, үөрэх, полиция эйгэтин, элбэх дьону кытта алтыһар атыыһыттар, култуура үлэһиттэрэ ылыахтаахтар.", "ru": ["Вакцину в первую очередь должны получить работники сферы здравоохранения, образования, полиции, торговли, культуры и все те, кто контактирует с большим числом людей."]}}
{"translation": {"sah": "Биһиэхэ 250 устуука доза кэлбитин оҥордубут.", "ru": ["К нам поступило 250 доз."]}}
{"translation": {"sah": "Субуотаҕа эбии 300 доза кэлиэхтээх.", "ru": ["В субботу ожидается прибытие дополнительных 300 доз."]}}
{"translation": {"sah": "Былаан быһыытынан кварталга 1600 киһиэхэ быһыы бэриллиэхтээх.", "ru": ["По плану за квартал вакцину должны получить 1600 человек."]}}
{"translation": {"sah": "– Быһыыны кимнээх ылаллара көҥүллэммэтий?", "ru": ["— Кому не разрешается делать вакцинацию?"]}}
{"translation": {"sah": "– Билиҥҥи ирдэбилинэн оҕо күүтэр, эмиийдэтэр дьахтар, кирииптии, доруо­буйата мөлтүү сылдьар дьон, онкологияҕа химиянан эмтэнээччилэр, бүөр, быар көһөрүллүүтүгэр эпэрээссийэлээхтэр, инфекционнай ыарыылара көбө сылдьааччылар, сахарнайдаахтар үчүгэйдик көрдөрүнэн баран ылаллар, ону тэҥэ билигин вакцина аҕыйах буо­лан COVID-19 ыалдьа сылдьыбыт дьоҥҥо бэриллибэт.", "ru": ["— Согласно текущим требованиям, к вакцинации не допускаются беременные, кормящие женщины, болеющие гриппом, лица с ослабленным здоровьем, проходящие химиотерапию при онкологии, перенесшие операции на почках, печени, лица с обострением инфекционных заболеваний; люди с сахарным диабетом могут привиться после тщательного осмотра; кроме того, из-за ограниченного количества вакцинацию не делают людям, перенесшим COVID-19."]}}
{"translation": {"sah": "Коронавируһунан ыалдьыбыта бигэргэтиллибит киһи федеральнай порталга киирэ сылдьар.", "ru": ["Те, у кого есть подтвержденный случай заболевания коронавирусом, должны зайти на федеральный портал."]}}
{"translation": {"sah": "Бу дьон поликлиникаҕа баар быһыыны биэ­рэр кабинеттан ыалдьа сылдьыбытын туоһулуур, быһыыны ылбатын туһунан туһааннаах суругу «медицинскэй отвод» ылыахтаахтар.", "ru": ["Этим людям в поликлинике, проводящей вакцинацию, выдается «медицинский отвод», подтверждающий факт перенесенного заболевания и то, что человек освобожден от вакцинации."]}}
{"translation": {"sah": "– Бүгүҥҥү күҥҥэ (20.01.21 с.) быһыыны хас киһи ылла?", "ru": ["— Сколько человек получили вакцину на сегодняшний день (20. 01. 21)?"]}}
{"translation": {"sah": "– Бүгүҥҥү туругунан 240 киһи ылла.", "ru": ["— На сегодня привито 240 человек."]}}
{"translation": {"sah": "– Быһыыны ылыах иннинэ бы­раас көрүөхтээх дуу, туох эмит анаалыс ирдэнэр дуу уонна ханнык докумуоннары киһи илдьэ тиийиэхтээҕий?", "ru": ["— Необходим ли осмотр врача до получения вакцины, нужны ли какие-либо анализы и с какими документами нужно приходить?"]}}
{"translation": {"sah": "– Быраас көрөрө булгуччулаах.", "ru": ["— Необходим осмотр врача."]}}
{"translation": {"sah": "Хаа­нын баттааһынын, кыраадыһын, сатурациятын кээмэйдиир, анкета толоруллар.", "ru": ["Измеряются артериальное давление, температура, сатурация, заполняется анкета."]}}
{"translation": {"sah": "Вакцинацияҕа тиийэр киһиттэн ханнык даҕаны анаалыс ирдэммэт.", "ru": ["От вакцинирующегося не требуется никаких анализов."]}}
{"translation": {"sah": "Бастакы быһыыга 20-чэ, иккискэ 30-ча мүн.", "ru": ["После получения первой дозы вакцины в пункте вакцинации необходимо посидеть 20 мин.,"]}}
{"translation": {"sah": "ылбыт сирдэригэр олоро түһэллэр.", "ru": ["а после второй — 30 мин."]}}
{"translation": {"sah": "Быһыыны биэрэр лицензиялаах туспа кабинеттары арыйбыппыт.", "ru": ["Мы открыли специальные лицензированные кабинеты вакцинации."]}}
{"translation": {"sah": "Сунтаарга поликлиникабытыгар уонна филиалларбытыгар улахан нэһилиэктэргэ бааллар.", "ru": ["Кабинеты открыты в поликлинике Сунтарского улуса и ее филиалах в крупных наслегах."]}}
{"translation": {"sah": "Быһыыны ыла кэлээччи паспорын уонна полиһын эрэ аҕалар.", "ru": ["Вакцинирующийся должен прийти только с паспортом и полисом."]}}
{"translation": {"sah": "Бэйэтэ уруучука­лаах, харыстанар мааскалаах кэлэр.", "ru": ["Нужно будет прийти со своей ручкой и защитной маской."]}}
{"translation": {"sah": "– Быһыыны биэрии булгуччулаах дуу, ылымыахпытын сөп дуу?", "ru": ["— Вакцинация обязательная или добровольная?"]}}
{"translation": {"sah": "– Ким даҕаны күһэйэн, хам баттаан илдьэн бэрдэрбэт, полицияламмаппыт, киһи бэйэтин өйүнэн-санаатынан ылынан, харыстанар сыалтан ылар быһыыта.", "ru": ["— Никто не может принудить и насильно отвести на вакцинацию, мы не привлекаем полицию и т. д.; человек должен сам сознательно пойти на это для собственной защиты."]}}
{"translation": {"sah": "Билигин социальнай ситим нөҥүө олоҕо суох, сымыйа сураҕы тарҕатыы эппиэтинэстээҕин өйдүөхтээхпит.", "ru": ["Мы должны понимать, что сейчас за распространение недостоверной информации и слухов через социальные сети предусмотрена ответственность."]}}
{"translation": {"sah": "Маннык түгэн, хомойуох иһин, биһиги улууска тахсан, биир оннук сымыйа сураҕы тарҕатааччы суут иннигэр эппиэттиэхтээх.", "ru": ["К сожалению, в нашем улусе был прецедент, и одному распространителю ложной информации придется отвечать перед судом."]}}
{"translation": {"sah": "– «Бу киһи COVID-19 утары быһыыны чахчы ылла» диэн ханна эмит офи­циальнайдык бэлиэтэнэр дуо?", "ru": ["— Где-нибудь официально ставится отметка о том, что человек действительно вакцинирован от COVID-19?"]}}
{"translation": {"sah": "– Быһыыны ылбыт киһини федеральнай порталга киллэрэллэр, иккис быһыытын кэннэ Госуслуга нөҥүө туһаан­наах быһыыны ылла диэн сурук кэлэр.", "ru": ["— Информация о вакцинированном добавляется на федеральный портал, а после второй дозы на «Госуслугах» появляется уведомление о полной вакцинации."]}}
{"translation": {"sah": "Ол суругун ылан бэчээттээн илдьэ сылдьыан сөп.", "ru": ["Затем это письмо можно распечатать и носить с собой."]}}
{"translation": {"sah": "– Билиҥҥи туругунан улууска төһө киһи эмтэнэ сытарый уонна Сунтаарга ханнык анаалыс оҥоһулларый?", "ru": ["— Сколько человек на сегодняшний день проходят лечение и какие анализы проводятся в Сунтаре?"]}}
{"translation": {"sah": "– Бүгүҥҥү күҥҥэ инфекционнайга үс киһи, провизорнайга алта, амбулаторно сүүрбэ икки киһи эмтэнэр.", "ru": ["— На сегодняшний день в инфекционном отделении лечатся три человека, в провизорном — шесть, амбулаторно — двадцать два."]}}
{"translation": {"sah": "Бу ыарыыны кытта охсуһарга пандемия туруоҕуттан ылыллыбыт алта ИВЛ уонна уонча кислород оҥорор аппарааттарбыт көмө буолаллар.", "ru": ["Бороться с этим заболеванием помогают шесть ИВЛ и десять кислородных аппаратов, приобретенных с начала пандемии."]}}
{"translation": {"sah": "Оттон анаалыһы этэр буоллахха, COVID-19 бэрэбиэркэлиир ИФА lgG/Ig M диэни ылаллар.", "ru": ["Что же касается анализов, то для проверки на COVID-19 делается ИФА lgG/IgM."]}}
{"translation": {"sah": "G-та суох буоллаҕына ыалдьыбатах, G-лаах буол­лаҕына, бу киһиэхэ кыра да буоллар иммунитет баар диэн буолар.", "ru": ["Антитела без буквы G означают, что человек не болел, а буква G означает, что у человека есть хоть и небольшой, но иммунитет."]}}
{"translation": {"sah": "Бу анаалыс төлөбүрдээх.", "ru": ["Этот анализ платный."]}}
{"translation": {"sah": "Мантан атын ханнык даҕаны анаалыс COVID-19 оҥоһуллубат.", "ru": ["Других анализов на COVID-19 не проводится."]}}
{"translation": {"sah": "Киһи бэйэтэ саарбахтыыр эрэ буоллаҕына ити төлөбүрдээх анаалыһы туттарыан сөп.", "ru": ["Если у человека есть подозрения, он может сдать платный анализ."]}}
{"translation": {"sah": "– Ханна даҕаны үлэлээбэт, ол эрэн коронавируснай инфекцияттан харыстанар быһыыны ылыан баҕалаах киһи ханна, кимиэхэ тиийэр?", "ru": ["— Куда должен обращаться тот, кто нигде не трудоустроен, но хочет получить вакцину от коронавирусной инфекции?"]}}
{"translation": {"sah": "– Ылыан баҕалаах поликлиникаҕа эрийэн суруйтарыан сөп, ону тэҥэ Госуслуга нөҥүө эмиэ сурутуохха сөп.", "ru": ["— Желающие могут записаться по телефону в поликлинику, также можно записаться онлайн через «Госуслуги»."]}}
{"translation": {"sah": "Оччоҕо иккис вакцина кэллэҕинэ биирдэ ылаллар.", "ru": ["И тогда они смогут вакцинироваться после второй поставки вакцины."]}}
{"translation": {"sah": "– Анатолий Николаевич, быыс булан быһааран билиһиннэрбиккэр махтанабын.", "ru": ["— Анатолий Николаевич, благодарю, что уделили нам время, чтобы дать разъяснения."]}}
{"translation": {"sah": "Улуус сонуннара", "ru": ["Новости улуса"]}}
{"translation": {"sah": "Олох-дьаһахТохсунньу 20 күнүгэр «Арктика суоллара» ХТ Березовка суолун арыйбытын туһунан тустаах докумуоҥҥа илии баттаммыт.", "ru": ["Социальная сфера 20 января подписан документ КП «Дороги Арктики» об открытии дороги в Березовку."]}}
{"translation": {"sah": "ХТ бу күннэргэ Арҕахтаах- Андрюшкино бөһүөлэктэрин суолларыгар көннөрөр, кэҥэтэр үлэни ыытар.", "ru": ["КП в эти дни проводит ремонтно-восстановительные работы на участке дороги Аргахтах — Андрюшкино."]}}
{"translation": {"sah": "Тохсунньу 21 күнүгэр тэрилтэ тиэхиньикэлэрэ Сыбаатай-Эбээх-Өлөөкө-Күөлэ бөһүөлэктэригэр ситэрэр үлэҕэ таҕыстылар.ОДьКх Улуустааҕы филиалын салалтата иһитиннэрэринэн, улуус үрдүнэн 534 тонна таас чох (Сыбаатайга — 169 т., Хатыҥнааха — 200 т., Эбээххэ — 49 т., Ойуһардаахха — 9 т., Өлөөкө Күөлүгэр — 25 т., Арҕахтаахха — 50 т., Сылгы Ыытарга — 32 т.) тиэллибит. Оттон АО «Сахаэнерго» салалтата иһитиннэрэринэн, Сыбаатай, Эбээх, Өлөөкө Күөлэ, Сылгы Ыытар дизельнай электростанцияларыгар уматыгы тиэйэр үлэни саҕалаабыт.", "ru": ["21 января техника предприятия выехала для завершения работ в поселках Сватай, Эбях, Алеко-Кюель. Как сообщает руководство улусного филиала ЖКХ, в улусе было выгружено 534 тонны каменного угля (Сватай — 169 тонн, Хатынгнах — 200 тонн, Эбях — 49 тонн, Ойусардах — 9 тонн, Алеко-Кюель — 25 тонн, Аргахтах — 50 тонн, Сылгы-Ытар — 32 тонны). По сообщению филиала АО «Сахаэнерго», уже начаты работы по транспортировке топлива на дизельные электростанции, расположенные в поселках Сватай, Эбях, Алеко-Кюель, Сылгы-Ытар."]}}
{"translation": {"sah": "Сэрэхтээх буолууОрто Халыматааҕы баһаарынай сулууспа чааһыгар тохсунньу 17 күнүгэр күнүс 16ч57мүн.", "ru": ["Бдительность 17 января в 16:57 по местному времени в пожарную службу Среднеколымска поступила"]}}
{"translation": {"sah": "(олохтоох бириэмэнэн) Николаева уулуссаҕа баар «Соседи» маҕаһыыҥҥа уот турбутун туһунан иһитиннэрии киирбит.", "ru": ["информация о возгорании магазина «Соседи», расположенного по улице Николаева."]}}
{"translation": {"sah": "Тутатына, баһаарынай чаас 2 анал тиэхиньикэтэ, 15 тустаах үлэһитэ, Орто Халыматааҕы көрдүүр-быыһыыр этэрээт 2 үлэһитэ, ОДьКХ тэрилтэ 1 тиэхиньикэтэ баһаар умуруоруутугар тахсыбыттар.", "ru": ["К тушению пожара было привлечено 2 единицы специальной техники пожарной части, 15 единиц личного состава, 2 работника Среднеколымской поисково-спасательной службы, 1 единица техники службы ЖКХ."]}}
{"translation": {"sah": "Баһаар умуруоруллан, бэкээринньэ дьиэтэ быыһаммыт.", "ru": ["Пожар был потушен, здание пекарни удалось сохранить."]}}
{"translation": {"sah": "Маҕаһыын кырыыһата уонна хочуолунайа эмсэҕэлээтилэр.", "ru": ["Были повреждены крыша и котельная магазина."]}}
{"translation": {"sah": "Баһаар тахсыбыт биричиинэтэ быһаарыллар.Чөл олохОрто Халыма улууһа уонна Орто Халыма куорат дьаһалталарын холбоһуктаах көҕүлээһиннэринэн куорат киин болуоссатыгар каток оҥоһуллар.", "ru": ["Причина пожара устанавливается. ЗОЖ По совместной инициативе Среднеколымского улуса и Администрации города Среднеколымска на центральной площади города строится каток."]}}
{"translation": {"sah": "Бу күн каток миэстэтин хаара ыраастанна, күрүөлэннэ, салгыы уу кутуллара былааннанар.", "ru": ["На данный момент место катка расчищено, огорожено, далее планируется заливка водой."]}}
{"translation": {"sah": "Онон сотору кэминэн олохтоохтор хаҥкы кэтэн, хатааһылыыр кыахтаныахтара.ҮөрэхтээһинУлуус орто оскуолаларын иһинэн сылын аайы ыытыллар В.А.Роббек аатынан «Халыма чинчийээччитэ» научно-практическай кэмпириэн-сийэ быйыл куйаар нөҥүө (дистанционнай) ыытылынна.", "ru": ["Поэтому в ближайшее время местные жители смогут покататься на коньках. Образование Ежегодная научно-практическая конференция им. В. А. Роббека «Исследователь Колымы» среди средних школ улуса в этом году была проведена через Интернет (дистанционно)."]}}
{"translation": {"sah": "Орто Халыма улууһун үрдүнэн 100 дакылаат (Өлөөкө Күөлүн агро хайысхалаах орто оскуолатыттан —13, Алаһыайтан — 14, Налимскайтан — 22, Ойуһардаахтан — 10, Сыбаатайтан — 8, Сылгы Ыытартан — 14, Хатыҥнаахтан — 1, Эбээхтэн — 11, Орто Халыма куоратын орто оскуолатыттан — 7) көрүллүбүтүттэн, бастакы тууру ааһан, 34 үөрэнээччи академик В.П.Ларионов аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи «Шаг в будущее — Инникигэ хардыы» кэмпириэнсийэҕэ кыттыыны ылбыт.", "ru": ["По итогам рассмотрения 100 докладов по Среднеколымскому улусу (Алеко-Кюельская агрофермерская средняя школа — 13, Алазейская — 14, Налимская — 22, Ойусардахская — 10, Сватайская — 8, Сылгы-Ытарская — 14, Хатынгнахская — 1, Эбяхская — 11, Средняя школа г. Среднеколымска — 7) 34 ученика, прошедших первый тур, приняли участие в республиканской конференции им. В. П. Ларионова «Шаг в будущее»."]}}
{"translation": {"sah": "Өрөспүүбүлүкэтээҕи түһүмэҕи ааһан, 2 эдэр чинчийээччи: Г.Г.Софронов аатынан Өлөөкө Күөл орто оскуолатын 10-с кылааһын үөрэнээччитэ Надя Реундью «Техносферная безопасность» сиэксийэҕэ «Көппөх угунньа» (сал. И.Е.Ноговицына, саха тылын уонна литэрэтиирэтин учуутала) уонна А.Н.Явловскай аатынан Сылгы Ыытар орто оскуолатын 8 кылааһын үөрэнээччитэ Антон Антипин (сал. Н.Е.Сивцева, учебнай-методическай үлэҕэ дириэктэри солбуйааччы) «Науки о земле» сиэксийэҕэ «Орто Халыма улууһун устун айан» үлэлэринэн — Арассыыйа таһымыгар кэмпириэнсийэҕэ кыттар-га мэктиэ сурук ыллылар.", "ru": ["Два юных исследователя, прошедших республиканский этап, ученица 10-го класса Алеко-Кюельской средней школы им. Г. Г. Софронова Надя Реундью с докладом на тему «Стельки из мха» (рук. И. Е. Ноговицына, учитель якутского языка и литературы) и ученик 8-го класса Сылгы-Ытарской средней школы им. А. Н. Явловского Антон Антипин (рук. Н. Е. Сивцева, замдиректора по учебно-методической работе) с докладом на тему «Поездка по Среднеколымскому улусу» в секции «Науки о земле», получили приглашение участвовать во всероссийской конференции."]}}
{"translation": {"sah": "Билигин үөрэнээччилэр салайааччыларын уонна чинчийэр идэ үөрэхтээхтэрин кытта салҕыы үлэлэһэн, кэмпириэнсийэҕэ кыттарга бэлэмнэнэ сылдьаллар. Тыа хаһаайыстыбатаБу күннэргэ Байды нэһилиэгэр сүөһүнү тутан турбут крестьянскай хаһаайыстыба (сал. В.В.Постико) үлэтин тохтоппутун туһунан Улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын салалтата иһитиннэрдэ.", "ru": ["В настоящее время ученики продолжают работу с руководителями и специалистами по направлениям и готовятся к участию в конференции. Сельское хозяйство В эти дни в Байдинском наслеге руководство улусного сельского хозяйства (рук. В. В. Постико) объявило о закрытии хозяйства, в котором содержался скот."]}}
{"translation": {"sah": "Хаһаайыстыба сүөһүтүн (42 төбө) нэһилиэк олохтооҕо Максим Кирсанович Кудрин харалтаҕа ылла.", "ru": ["Скот хозяйства (42 головы) взял под присмотр житель села Максим Кирсанович Кудрин."]}}
{"translation": {"sah": "Кини дьиэ кэргэнинээн сүөһү көрүүтүгэр үлэтин саҕалаата.", "ru": ["Вместе со своей супругой он начал работы по уходу за скотом."]}}
{"translation": {"sah": "ТутууОрто Халыма куоракка элбэх функциялаах спортивнай комплекс бу дьыл тохсунньу 27 күнүгэр үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыллара былааннанар.", "ru": ["Строительство 27 января этого года планируется торжественное открытие многофункционального спортивного комплекса в городе Среднеколымске."]}}
{"translation": {"sah": "Билигин куорат тэрилтэлэрин үлэһиттэрэ субуотунньуктарынан сууйуу-сотуу үлэтэ күргүөмнээхтик ыытыллар.", "ru": ["В настоящее время работники городских предприятий проводят массовые субботники по уборке территории."]}}
{"translation": {"sah": "Улуу Бүөтүр уонна дьуолка", "ru": ["Петр Великий и елка"]}}
{"translation": {"sah": "Ити туһунан элбэхтик кэпсэнэр, этиллэр.", "ru": ["Про это много раз говорилось, рассказывалось."]}}
{"translation": {"sah": "Ол да буоллар Саҥа дьыл иннигэр ол туһунан бэрт кыратык ахтан санаан ааһыаҕыҥ.", "ru": ["Но перед Новым годом давайте еще раз вспомним об этом."]}}
{"translation": {"sah": "Саҥа дьылы Арассыыйаҕа Петр I анал ыйааҕынан тохсунньу 1 күнүгэр (1700 сылтан) бэлиэтиир буолбуттара.", "ru": ["Новый год в России начали отмечать 1 января по особому указу Петра I (c 1700 года)."]}}
{"translation": {"sah": "Импэрээтэр өссө олбуордар ааннарын (боруоталары) харыйа эбэтэр бэс лабааларынан киэргэтэргэ дьаһайбыт.", "ru": ["Император также дал распоряжение украшать ворота еловыми или сосновыми ветками."]}}
{"translation": {"sah": "Устуоруктар Петр I ити үгэһи 1698- 1699 сылларга Европа устун айанын кэмигэр бэлиэтии көрбүтэ буолуо диэн сабаҕалыыллар.", "ru": ["Историки предполагают, что Петр I заметил эту традицию в своем путешествии по Европе в 1698–1699 годах."]}}
{"translation": {"sah": "Омос көрүүгэ импэрээтэр дьаһала Саҥа дьыллааҕы харыйаҕа сыһыана суох курдук.", "ru": ["На первый взгляд кажется, что указ императора не имел отношения к новогодней елке,"]}}
{"translation": {"sah": "Саҥа дьыллааҕы харыйаны дьиэ иһигэр симээн туруораллар, оттон Петр I дьаһала дьиэ таһын киэргэтиигэ сыһыаннаах буоллаҕа дии.", "ru": ["ведь ее ставят в доме, а там говорилось об украшении двора."]}}
{"translation": {"sah": "Петр I өлбүтүн кэннэ, ити дьаһалсыыйа умнуллубута.", "ru": ["После смерти Петра I это распоряжение многими было забыто,"]}}
{"translation": {"sah": "Ол эрээри, интэриэһинэйэ диэн, ыраахтааҕы ити ыйыытын кэрдиитин араас хабаахтар, дьон арыгылыыр, көрүлүүр миэстэлэрэ умнубатахтар.", "ru": ["но не хозяевами кабаков и увеселительных заведений."]}}
{"translation": {"sah": "Кинилэр харыйаны дьиэ үрдүгэр да, олбуортаһыгар да туруораллар эбит.", "ru": ["Они ставили елку как на крыше, так и во дворе."]}}
{"translation": {"sah": "Онон харыйалаах дьиэ буолла да хабаах диэн өйдөнөр буолбут.", "ru": ["С тех пор елки стали знаком кабаков."]}}
{"translation": {"sah": "Ити харыйалар сылы быһа тураллар эбит.", "ru": ["Стояли они весь год,"]}}
{"translation": {"sah": "Эһиилигэр (Саҥа дьыл аҕай инниг эр) биирдэ уларыталлара.", "ru": ["и меняли их только накануне Нового года."]}}
{"translation": {"sah": "Онон Петр I ыйа аҕынан олохтоммут үгэс XVIII-XIX үйэлэргэ тутуһуллубут.", "ru": ["Так традиция, установленная указом Петра I, сохранялась в XVIII–XIX веках."]}}
{"translation": {"sah": "XIX үйэ 20-с сылларыттан Санкт-Петербург баай ыаллара дьиэлэрин иһигэр симэммит харыйалары туруоран барбыттар.", "ru": ["С 20-х годов XIX века богатые семьи Санкт-Петербурга начали ставить украшенные елки в своих домах."]}}
{"translation": {"sah": "Итини Германия литературата уонна философията киэҥник тарҕаныытын кытта сибээстииллэр.", "ru": ["Это связывают с широким распространением германской литературы и философии."]}}
{"translation": {"sah": "Холобур, Эрнст Теодор Амадей Гофман “Щелкунчик” диэн сэһэнин Арассыыйаҕа олус сөбүлээбиттэрэ.", "ru": ["Например, сказка Эрнста Теодора Амадея Гофмана «Щелкунчик» была очень популярна в России."]}}
{"translation": {"sah": "Аммаҕа вакцинация былаан быһыытынан барар", "ru": ["Вакцинация в Амгинском улусе идет по плану"]}}
{"translation": {"sah": "Амматааҕы киин поликлиникаҕа графигы тутуһан тэрилтэлэр “ГамКовидВак” диэн саҥа коронавируснай инфекцияны утары быһыыны ылаллар.", "ru": ["В Амгинской центральной поликлинике организации согласно графику получают прививку вакциной «Гам-Ковид-Вак» против новой коронавирусной инфекции."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук тохсунньу 25 күнүн туругунан улуус үрдүнэн уопсайа 166 киһи ылла.", "ru": ["По состоянию на 25 января общее число привитых составило 166 человек."]}}
{"translation": {"sah": "Мантан биэс киһиэхэ хайыы-үйэ вакцина иккис компоненын туруордулар.", "ru": ["Из них пять человек получили второй компонент вакцины."]}}
{"translation": {"sah": "Амматааҕы киин поликлиникаҕа графигы тутуһан тэрилтэлэр “ГамКовидВак” диэн саҥа коронавируснай инфекцияны утары быһыыны ылаллар.", "ru": ["В Амгинской центральной поликлинике организации согласно графику получают прививку вакциной «Гам-Ковид-Вак» против новой коронавирусной инфекции."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук тохсунньу 25 күнүн туругунан улуус үрдүнэн уопсайа 166 киһи ылла.", "ru": ["По состоянию на 25 января общее число привитых составило 166 человек."]}}
{"translation": {"sah": "Мантан биэс киһиэхэ хайыы-үйэ вакцина иккис компоненын туруордулар.", "ru": ["Из них пять человек получили второй компонент вакцины."]}}
{"translation": {"sah": "“Улууспутугар вакцинаны харайыыга 17 тымнытар ларьдар ылыллан барыта нэһилиэктэргэ тиийбиттэрэ.", "ru": ["«В нашем улусе приобрели 17 холодильных ларей для хранения вакцины и передали их в наслеги."]}}
{"translation": {"sah": "Онон вакциналар бары усулуобуйаны тутуһан туран хараллар кыахтаахтар.", "ru": ["Поэтому вакцины могут храниться с соблюдением всех условий."]}}
{"translation": {"sah": "Бүгүн вакцина бары температурнай эрэсиими тутуһан Сулҕаччыга, Сэргэ Бэскэ уонна Мээндигигэ барда.", "ru": ["Сегодня вакцина была отправлена в поселки Сулгаччы, Сэргэ-Бэс и Мяндиги с соблюдением температурного режима."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон салгыы улахан нэһилиэктэргэ ыыталыахпыт.", "ru": ["Далее планируется отправка в крупные наслеги."]}}
{"translation": {"sah": "Аммаҕа тэрилтэлэр үлэһиттэрэ график быһыытынан кэлэн ыла сылдьаллар.", "ru": ["В Амге сотрудники предприятий получают вакцину согласно графику."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук бүгүҥҥү туругунан улуус дьаһалтатыттан – 12, “Ростелеком”-тан – 8, байыаннай комиссариаттан – 6, Роспотребнадзор Амма улууһугар салаатыттан – 1, үөрэх управлениетыттан – 1, социальнай управлениеттан – 5 , “Үктэл” киинтэн – 5, уһуйааннартан – 10, Амматааҕы лицейтэн – 10, ОДьКХ-тан – 10, “Күөх ыллык” киинтэн – 12, ис дьыала отделыттан – 8, киин балыыһаттан – 36 киһи, ону сэргэ 6 урбаанньыт баҕа өттүлэринэн кэлэн быһыыны ыллылар.", "ru": ["Так, на сегодняшний день вакцинацию прошли 12 сотрудников из администрации улуса, 8 — из \"Ростелекома\", 6 — из военного комиссариата, 1 — из Управления Роспотребнадзора по Амгинскому улусу, 1 — из управления образования, 5 работников социального управления, 5 — из центра \"Юктэль\", 10 — из детсада, 10 — из Амгинского лицея, 10 — из ЖКХ, 12 — из центра \"Куэх ыллык\", 8 — из отдела внутренних дел, 36 — из центральной больницы, а также 6 предпринимателей пришли на вакцинацию добровольно."]}}
{"translation": {"sah": "Онно эбии сорох дьон төлөпүөнүнэн эрийэн суруйтаран кэлэн быһыыны туруортардылар.", "ru": ["Кроме того, некоторые приходили на вакцинацию по записи по телефону."]}}
{"translation": {"sah": "Бу ый бүтүөр диэри эбии вакцина кэлиэхтээх.", "ru": ["До конца этого месяца ожидается поступление дополнительных доз вакцины."]}}
{"translation": {"sah": "Онон нэһилиэнньэҕэ туһаайан, куттаммакка, араас сурахтары истибэккэ, социальнай ситимҥэ тахсар информациялары итэҕэйбэккэ, ол оннугар бэйэбит эмчиттэрбитигэр эрэнэн кэлэн быһыыны ыларгытыгар, ыарыы тарҕамматыгар күүс-көмө буоларгытыгар ыҥырабын уонна бэйэҕит дьоҥҥут холобурдарын ылан кэлэн быһыыны ылыаххыт диэн эрэнэбин”, – диэн этэр улуус кылаабынай бырааһа Михаил Архипов.Кини бэлиэтээн эппитинэн, дьон билигин бэйэ-бэйэлэриттэн истиһэн, көрөн даҕаны, бу вакцина куттала суоҕар итэҕэйэн, кэлиилэрэ элбээн эрэр.", "ru": ["Поэтому, обращаясь к населению, призываю не бояться и не верить различным слухам и информации, которая появляется в социальных сетях, а вместо этого довериться своим врачам и вакцинироваться, чтобы не допустить распространения этой болезни, и последовать примеру своих близких», — говорит главный врач улуса Михаил Архипов. Он отметил, что люди начали активно приходить на вакцинацию, поняв, что она безопасна, и что многие ее уже прошли."]}}
{"translation": {"sah": "Онон кэлэр ыйга эбии вакцина кэлэн нэһилиэнньэҕэ маассабай туруоруу барыа.", "ru": ["Поэтому после поступления дополнительных доз вакцины в следующем месяце начнется массовая вакцинация."]}}
{"translation": {"sah": "Бөтүҥ оскуолатыгар бүгүн ураты күн буолла", "ru": ["В школе села Бетюнцы сегодня особенный день"]}}
{"translation": {"sah": "Бу күн бөтүҥнэр оскуолалара аатын сүгэр Иванов Николай Егорович күн сирин көрбүт күнэ.", "ru": ["Сегодня день рождения Николая Сергеевича Иванова, чье имя носит Бетюнская школа."]}}
{"translation": {"sah": "Бүгүн кини бюһугар сибэкки дьөрбөтүн уурдулар.", "ru": ["К его бюсту сегодня были возложены цветы."]}}
{"translation": {"sah": "Николай Егорович 1980 сылтан Бөтүҥ орто оскуолатыгар өр сылларга директордаабыт Дьячковскай Иван Михайлович хорутуулаах үлэтин ыһыктыбакка, утумнаахтык уонна ситиһиилээхтик 14 сыл устата эҥкилэ суох бэриниилээхтик салҕаабыта.", "ru": ["В 1980 году Николай Егорович сменил Ивана Михайловича Дьячковского, который долгое время был директором Бетюнской средней школы, и в течение 14 лет упорно трудился на этом посту, успешно управляя школой."]}}
{"translation": {"sah": "Оскуола ситиһиитин туһунан “Амма олоҕо” хаһыакка директор Акулина Иванова уонна директоры научнай-методическай үлэҕэ солбуйааччы Мария Иванова бу курдук кэпсээтилэр:", "ru": ["Об успехах школы газете «Жизнь Амги» рассказали директор Акулина Иванова и заместитель директора по научно-методической работе Мария Иванова:"]}}
{"translation": {"sah": "“Николай Егорович үлэлиир кэмигэр оскуола үрдүк көрдөрүүнү ситиспиттэр.", "ru": ["«Во время работы Николая Егоровича школа отличалась высокими показателями."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук биир улахан ситиһиитинэн 1986 с.", "ru": ["Одним из самых больших успехов стало I место"]}}
{"translation": {"sah": "сайыҥҥы үлэ лааҕырдарын икки ардыгар ыытыллыбыт күрэххэ Россияҕа 1-кы миэстэни ылбытынан биһиги көлүөнэ киэн туттабыт.", "ru": ["на соревнованиях России среди летних трудовых лагерей в 1986 году — достижение, которым наше поколение очень гордится."]}}
{"translation": {"sah": "Оҕону үлэҕэ сыһыаран, тыа хаһаайыстыбатыгар чугаһатан, 2014 сыллаахтан агрооскуола тэринэммит, программа ылынан үлэлии-хамсыы сылдьабыт.", "ru": ["В рамках открытой в 2014 году агрошколы мы проводим программу воспитания у детей трудовых и сельскохозяйственных навыков."]}}
{"translation": {"sah": "Ол программабыт чэрчитинэн 2018 с. муус устар ыйын 5 күнүгэр дойду тэбэр сүрэҕэр Москва куоракка А.С.Макаренко аатынан ХХVI международнай агрооскуолалар икки ардыларынааҕы күрэх кыайыылааҕынан буолбуппут.", "ru": ["Участвуя в этой программе, мы стали победителями ХХVI Международного конкурса агрошкол имени А. С. Макаренко, проведенного 5 апреля 2018 года в столице нашей страны — Москве."]}}
{"translation": {"sah": "2017 сыллаахтан оҕолорго оту илиинэн уонна мотокосанан охсууга күүлэй ыытан саҕалаабыппыт номнуо республиканскай буолан улуустарынан көһө сылдьар күрэххэ кубулуйда.", "ru": ["С 2017 года мы начали проводить полевые курсы для детей по кошению сена ручными и моторизованными косами. Теперь это начинание приобрело республиканский масштаб, став выездным соревнованием, проводимым в улусах."]}}
{"translation": {"sah": "Бүгүҥҥү ураты бэлиэ биһиги күҥҥэ биһиги Николай Егорович үтүө аатын үйэтитэн, оскуолаҕа иҥэрэргэ үлэлэспит дьоммутун Александр Еремеевич Артемьевы, Прасковья Ивановна Емельянованы, Любовь Васильевна Заварзинаны, Иннокентий Семенович Климентовы, Саргылана Васильевна Борисованы, Иосиф Иосифович Новиковы, Михаил Иванович Лонгиновы уо.д.а.", "ru": ["В этот особенный для нас день мы с благодарностью вспоминаем Александра Еремеевича Артемьева, Прасковью Ивановну Емельянову, Любовь Васильевну Заварзину, Иннокентия Семеновича Климентова, Саргылану Васильевну Борисову, Иосифа Иосифовича Новикова, Михаила Ивановича Лонгинова и других людей, которые помогли присвоить школе имя Николая Егоровича и увековечить добрую память о"]}}
{"translation": {"sah": "истиҥ тылларынан ахтабыт.", "ru": ["нем."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон аан бастакынан ааты иҥэриини 1996 сыллаахха Саха республикатын культуратын үтүөлээх үлэһитэ, документалист-суруйааччы Гаврильев Дмитрий Николаевич көтөхпүтэ.", "ru": ["Первым дать школе это имя предложил в 1996 году заслуженный работник культуры Республики Саха, документалист-писатель Дмитрий Николаевич Гаврильев."]}}
{"translation": {"sah": "Оскуолабыт иһинэн 2007 сыллаахтан саҕалаан талааннаах чинчийэр-үөрэтэр баҕалаах оҕолору наука эйгэтигэр сыһыарар сыаллаах “Ивановскай ааҕыылары” тэрийбиппит үтүө үгэскэ кубулуйда.", "ru": ["В самой школе, начиная с 2007 года, хорошей традицией стало проведение \"Ивановских чтений\" с целью приобщения талантливых детей, стремящихся к знаниям, к миру науки."]}}
{"translation": {"sah": "Бу сыллар тухары 200-тэн тахса оҕо, 100-тэн тахса учуутал, төрөппүт кыттыыны ыллылар.", "ru": ["За эти годы в чтениях приняли участие более 200 детей и более 100 учителей и родителей."]}}
{"translation": {"sah": "Сылын ахсын билиҥҥи кэмҥэ тоҕоостоох хайысхалары киллэрэн биэрэбит.", "ru": ["Каждый год мы добавляем новые актуальные направления."]}}
{"translation": {"sah": "Дакылааттарга сылтан сыл интэриэһинэй темалар кэлэллэр.", "ru": ["Из года в год темы докладов становятся интереснее."]}}
{"translation": {"sah": "Сорох оҕолор мантан оскуола иһинээҕи күрэхтэн куорсун-кынат анньынан республикаҕа тиийэ араас таһымнаах научно-практическай конференцияларга кыттыыны ылаллар.", "ru": ["Некоторые ребята с внутришкольных конкурсов попадают на различные научно-практические конференции республиканского масштаба."]}}
{"translation": {"sah": "Күннэтэ үтүө киһи аатын өрө тутарга дьулуһабыт”, – диэн Акулина Семеновна уонна Мария Дмитриевна этэллэр.", "ru": ["Каждый день мы стремимся быть достойными имени этого прекрасного человека», — говорят Акулина Семеновна и Мария Дмитриевна."]}}
{"translation": {"sah": "Бу күн саҥа таас оскуола киирэр сылыгар турбут Н.Е. Иванов бюһугар сирбэкки дьөрбөтүн уурдулар, үтүө киһини ахтан-санаан аастылар.", "ru": ["В этот день к бюсту Н. Е. Иванова, установленному в год открытия нового каменного здания школы, возложили цветы и почтили его память."]}}
{"translation": {"sah": "Кийииттэр уонна күтүөттэр", "ru": ["Невестки и зятья"]}}
{"translation": {"sah": "Николай Ноев санаатын үллэстэр: «Мин Нам улууһун уонна Ленскэй нэһилиэк Бочуоттаах олохтоохторобун.", "ru": ["Николай Ноев делится мыслями: «Я почетный гражданин Намского и Ленского улусов."]}}
{"translation": {"sah": "Балары таһынан, республика Бочуоттаах ветерана буолабын, 80 сааспын туолбуппар Бочуоттаах старейшина диэн үрдүк наҕараада биэрдилэр.", "ru": ["Кроме того, являюсь почетным ветераном республики. Когда мне исполнилось 80, мне присудили высшую награду — звание Почетного старейшины."]}}
{"translation": {"sah": "Онон, дьэ, барыта бочуоттаах да бочуоттаах буолан, үөрэн-көтөн, сүргэм көтөҕүллэн олоробун.", "ru": ["Я рад этим почестям и в целом жизнью доволен."]}}
{"translation": {"sah": "Бу Нам улууһугар кэлэн, манна үлэлээн-хамнаан, пенсияҕа тахсан, элбэх наҕараадаҕа тиксэн, быр бааччы олоробун.", "ru": ["Я приехал в Намский улус, жил и работал тут, вышел на пенсию, получил множество наград и живу беззаботно."]}}
{"translation": {"sah": "Эҥсиэли хочотун үрдүгэр турар Нам улууһа бэйэтэ ураты истиҥ эйгэлээх дойду эбит.", "ru": ["Намский улус, расположенный в долине Энсиэли, оказался по-своему особенным, уникальным регионом."]}}
{"translation": {"sah": "Мин номнуо 40 сыл Намҥа олордум, 1981 сыллаахха манна көһөн кэлбитим.", "ru": ["В Намцы я переехал в 1981 году и прожил здесь уже 40 лет."]}}
{"translation": {"sah": "Ол тухары биир эмэ Нам киһитэ, Нам төрүт олохтооҕо: «Эн ханнык улуустан кэлбиккиний?» - диэн ыйыппата.", "ru": ["И за все это время лишь один местный уроженец спросил у меня: \"Из какого улуса ты приехал?\""]}}
{"translation": {"sah": "Мин бэйэм олус холку, дьоҥҥо бардырҕаабат, дьону кытта этиспэт-охсуспат, айдааны сөбүлээбэт, сыыһалаах да киһини кытта биир түмүккэ тиийэн, сиэрдэээхтик кэпсэтэрбин сөбүлүүр киһибин.", "ru": ["Сам я человек очень спокойный, с людьми не ссорюсь, в конфликты не ввязываюсь, не любитель скандалов. Даже если человек в чем-то провинился, то предпочитаю найти точку соприкосновения и все обсудить благопристойно."]}}
{"translation": {"sah": "Бу Нам улууһугар көһөн кэлэн үлэлиэхпиттэн биир да киһи уолукпар түһэ илик, биир да киһи үөҕэ илик, биир да киһи «эн оннук үлэлээбитин, эн маннык үлэлээбитин» диэн сэмэлээн кэпсэппэт.", "ru": ["С тех пор как я переехал в Намский улус, ни один человек не обижал меня, не ругал, не порицал тем, что я-де \"не так работаю\"."]}}
{"translation": {"sah": "Чурапчыттан дуу, Сунтаартан дуу, Ньурбаттан дуу, Уус Алдантан дуу, эбэтэр Тааттаттан дуу кэлэн, мин курдук манна олохсуйбут дьон элбэхпит.", "ru": ["Нас тут много таких — тех, кто как я переехал сюда из Чурапчи, Сунтара, Нюрбы, Усть-Алдана или Татты."]}}
{"translation": {"sah": "Биһиги Нам төрүт олохтоохторун кытта ыкса силбэһэн, төрүт намнар курдук буолан хаалан, бэйэ-бэйэбититтэн «Эн хантан сылдьар этигиний?» - диэн сотору-сотору ыйыталаһабыт.", "ru": ["И мы, тесно связавшись с коренными намцами и сами став такими, как они, иногда спрашиваем друг у друга: \"А ты откуда родом?\""]}}
{"translation": {"sah": "Мин түөрт араас улууска үлэлээбит буоламмын, атын улуустар майгыларын-сигилилэрин, киһиэхэ сыһыаннарын, туттууларын-хаптыыларын барытын үөрэппит киһибин.", "ru": ["Я работал в четырех разных улусах и изучил нравы местных жителей, то, как они себя ведут и как относятся друг к другу."]}}
{"translation": {"sah": "Онон Нам, Илья Винокуров, Максим Аммосов курдук чулуу дьон төрөөбүт-үөскээбит дойдулара, чахчы да олус үчүгэй эбит».", "ru": ["И могу сказать, что Намский улус — родина таких выдающихся личностей, как Илья Винокуров и Максим Аммосов — воистину оказался прекрасным краем»."]}}
{"translation": {"sah": "Дьэ, бу санаанан салайтаран, бэйэм эмиэ кийиит буоларым быһыытынан, «Нам улууһа — ил дойдута» диэн рубриканы суруйарга сананным.", "ru": ["Эта мысль воодушевила меня, и поскольку я и сама являюсь приезжей невесткой, то решила посвятить этому выпуск рубрики «Намский улус — чудесный край»."]}}
{"translation": {"sah": "Онуоха хаһыаппыт бүгүҥҥү ыалдьыта, намнар киэн туттар, тутаах кийииппит — Евдокия Гаврильева, норуокка биллэринэн Сибэкки Дуунньа.", "ru": ["Сегодняшняя гостья нашей газеты — «главная невестка», которой гордятся намцы, — Евдокия Гаврильева, известная в народе как Цветочная Дуня."]}}
{"translation": {"sah": "Бары билэрбит курдук, Евдокия Степановна күөх үүнээйини, сибэккини, араас оҕуруот аһын, оннооҕор винограды үүннэрэн, Нам улууһун киэҥ эйгэҕэ ааттатар.", "ru": ["Как нам всем известно, Евдокия Степановна прославила Намский улус, выращивая здесь зелень, цветы, различные овощи и даже виноград."]}}
{"translation": {"sah": "Оттон кини хантан төрүттээҕин, Намҥа бастаан хаһан, тоҕо, туох сыаллаах кэлбитин, атын эйгэҕэ үлэтин-хамнаһын туһунан элбэх киһи билбэтэ буолуо.", "ru": ["Но вот про то, откуда она родом, когда и зачем в первый раз приехала в Намский улус, про ее деятельность в других сферах — наверняка мало кто знает."]}}
{"translation": {"sah": "Онон бүгүн Нам улууһун, Ленскэй нэһилиэк Бочуоттаах олохтоохторо, күүстээх санаалаах далбар хотун Евдокия Степановна кэпсээнин ааҕааччыларбар тиэрдэбин.", "ru": ["Поэтому сегодня передаю своим читателям рассказ Евдокии Степановны, человека сильной воли и почетного гражданина Ленского наслега Намского улуса."]}}
{"translation": {"sah": "- Мин Евдокия Степановна Белолюбская (Гаврильева) диэммин.", "ru": ["— Меня зовут Евдокия Степановна Белолюбская (Гаврильева)."]}}
{"translation": {"sah": "Ийэлээх аҕам улахан, күүстээх тапталынан холбоһон, сэттэ эрэ сыл бииргэ олорбуттара.", "ru": ["Моих родителей связала большая, сильная любовь, но прожили они вместе только семь лет."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук, мин 5 саастаахпар ийэм күн сириттэн күрэммитэ.", "ru": ["Мне было пять лет, когда мама ушла из жизни."]}}
{"translation": {"sah": "Онон биһигини, аҕабыт көрөн-харайан, иитэн-үөрэтэн улаатыннартаабыта.", "ru": ["Поэтому нас вырастил и воспитал отец."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон 9 сылынан аҕабыт Чурапчыттан сылдьар Федора Макаровна Захарова диэн икки оҕолоох дьахтары кэргэн ылбыта.", "ru": ["Затем, спустя девять лет, наш отец женился на женщине родом из Чурапчи по имени Федора Макаровна Захарова, у которой было двое детей."]}}
{"translation": {"sah": "Инньэ гынан, өссө биир оҕо күн сирин көрөн, алта оҕолоох улахан дьиэ кэргэн буола түспүппүт.", "ru": ["Так, после рождения еще одного ребенка, мы стали большой семьей с шестью детьми."]}}
{"translation": {"sah": "Бэйэм Мэҥэ Хаҥалас улууһун олус кыраһыабай айылҕалаах, суон сурахтаах, ырыаҕа ылламмыт, хоһооҥҥо хоһуллубут Моорук Суолата диэн дэриэбинэтиттэн төрүттээхпин.", "ru": ["Сама я родом из деревни Моорут Суолата Мегино-Кангаласского улуса, которая расположена в очень красивой местности, воспетой в песнях и стихах."]}}
{"translation": {"sah": "Бу кыракый, аҕыйах дьиэлээх дэриэбинэ былыр-былыргыттан элбэх үлэһит дьонунан, суруйааччыларынан, улуу быраастарынан, артыыстарынан аатырар.", "ru": ["Эта маленькая, малонаселенная деревня издавна славится своими выходцами: ударниками труда, писателями, врачами, артистами."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук, суруйааччылар Рафаэль Баҕатаайыскай, Николай Апросимов, Иннокентий Сосин, Константин Сосин, быраастар Абалаах лечебницатын арыйбыт Тит Сосин, Тимофей Сосин, артыыстар Маргарита Тихонова, Михаил Апросимов, Тамара Апросимова, биирдии ынахтан 5-тии тыһыынча 250 гр тиийэ үүтү ыабыт үлэ геройдара о.д.а.", "ru": ["Здесь родились и выросли такие выдающиеся личности, как писатели Рафаэль Багатайский, Николай Апросимов, Иннокентий Сосин, Константин Сосин, врачи, открывшие лечебницу «Абалах», — Тит и Тимофей Сосины, артисты Маргарита Тихонова, Михаил Апросимов, Тамара Апросимова."]}}
{"translation": {"sah": "улуу дьон төрөөн-үөскээн тахсыбыттара.", "ru": ["Были среди местных уроженцев и передовики производства, например доярки, надоившие от одной фуражной коровы по 5 тысяч литров молока."]}}
{"translation": {"sah": "Мин аҕам эмиэ 40 сылы быһа биригэдьииринэн үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээбитэ.", "ru": ["Мой отец тоже 40 лет успешно проработал бригадиром."]}}
{"translation": {"sah": "Бу курдук ыарахан үлэҕэ бачча уһуннук үлэлээбит киһи аҕыйах буолуохтаах.", "ru": ["Наверно, мало кто так долго работал на такой тяжелой работе."]}}
{"translation": {"sah": "Онон мин маннык үлэһит дьонноох, кэрэ айылҕалаах дойдуга төрөөбүппүнэн олус үөрэбин уонна дьоҥҥо-сэргэҕэ киэн тутта кэпсиибин.", "ru": ["Поэтому я очень рада и горжусь тем, что родилась в краю с такими трудолюбивыми людьми и прекрасной природой."]}}
{"translation": {"sah": "Мин Нам сиригэр-уотугар аан маҥнай 1977 сыллаахха үктэммитим.", "ru": ["Впервые я вступила на намскую землю в 1977 году."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук, студенныыр сылларбар Көбөкөн нэһилиэгин Янда арыытыгар, төрдүө буолан ыччат оттуур биригээдэтигэр практикаҕа кэлбиппит.", "ru": ["В студенческие годы мы вчетвером с ребятами приехали на практику на остров Янда в село Кебекен."]}}
{"translation": {"sah": "Управляющай Анна Ивановна Сидорова биһигини олус үчүгэйдик көрсөн, таһаарыылаахтык үлэлээбиппит.", "ru": ["Управляющая Анна Ивановна Сидорова очень тепло нас встретила, и мы достойно поработали."]}}
{"translation": {"sah": "Онно сылдьан Анатолий Николаевич Гаврильев диэн уолу кытта билсэн, Янда арыытыгар тапталбыт кыыма умайбыта.", "ru": ["Там я познакомилась с парнем, которого звали Анатолий Гаврильев, и между нами загорелась любовь."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон практикам бүтэн, төттөрү Дьокуускайга үөрэхпэр барбытым.", "ru": ["После завершения практики я поехала обратно в Якутск."]}}
{"translation": {"sah": "Ол кэмҥэ уолум миигин куоракка эккирэтэн тиийбитэ.", "ru": ["А мой парень поехал за мной в город."]}}
{"translation": {"sah": "Оннук биир сылынан, мин иккис курска үөрэнэ сырыттахпына, Анатолийдыын олохпут суолун холбообуппут уонна үһүс курска үөрэнэр сылбар Янда диэн кэрэчээн кыыс оҕоломмуппут.", "ru": ["Через год, когда я училась на втором курсе, мы с Анатолием поженились, и на третьем курсе у нас родилась замечательная девочка Янда."]}}
{"translation": {"sah": "Кып-кырачаан кыыспытын 4 ыйыттан кэргэним ийэтэ Елизавета Николаевна Дьяконова, аҕата Николай Петрович Гаврильев уонна бииргэ төрөөбүттэрэ олус истиҥник бүөбэйдээн, таптаан, маанылаан, атаахтатан мин үөрэҕи бүтэриэхпэр диэри көрбүттэрэ-истибиттэрэ.", "ru": ["С 4 месяцев нашу дочку воспитывали и лелеяли родители моего мужа — Елизавета Николаевна Дьяконова и Николай Петрович Гаврильев, а также его родные, вплоть до окончания моей учебы."]}}
{"translation": {"sah": "Устудьуоннуур сылларбар активнай уонна пассивнай практикабын Нам 1-кы N-дээх орто оскуолатыгар барбытым.", "ru": ["В студенчестве я проходила практику в Намской средней школе № 1."]}}
{"translation": {"sah": "Оччолорго директорынан Иван Захаров үлэлиир этэ.", "ru": ["В то время директором работал Иван Захаров,"]}}
{"translation": {"sah": "Кини миигин олус истиҥник көрсөн, практикабар көмөлөспүтэ.", "ru": ["который оказал мне теплый прием и помог с практикой."]}}
{"translation": {"sah": "Миэхэ онно «ыарахан» кылааһы биэрбиттэрэ, ол да буоллар оҕолору кытта уопсай тылы булан, өйдөһөн-өйөһөн үчүгэйдик үлэлээбитим, оннооҕор оҕолорум оскуоланы бүтэрэр банкеттарыгар ыҥырбыттара.", "ru": ["Мне тогда достался «сложный» класс. Но все же мне удалось найти общий язык с детьми и плодотворно с ними поработать. Ребята даже позвали меня на свой выпускной банкет."]}}
{"translation": {"sah": "Үөрэхпитин бүтэрэн баран, 1981 сыллаахха, Мэҥэ Хаҥаласка ананан үлэлии барбыппыт.", "ru": ["В 1981 году, после окончания учебы, меня направили на работу в Мегино-Кангаласский улус."]}}
{"translation": {"sah": "Ол гынан баран, эр киһи төрөөбүт сиригэр-уотугар талаһар буолан, 1985 сыллаахха кэргэним дойдутугар — Намҥа көһөн кэлбиппит.", "ru": ["Но поскольку мужчину порой тянет на родину, в 1985 году мы переехали в Намцы."]}}
{"translation": {"sah": "Оччолорго сэбиэт председателинэн Иван Ильич, секретарынан Анна Ивановна үлэлииллэр этэ.", "ru": ["В то время председателем совета работал Иван Ильич, а секретарем была Анна Ивановна."]}}
{"translation": {"sah": "Кинилэр миигин наһаа үөрэ-көтө көрсөн, биһиэхэ кэлэн делопроизводителинэн үлэлээ диэн ыҥыраннар, мин үөрүүнү кытта Намҥа үлэм саҕаламмыта.", "ru": ["Они меня встретили очень радушно, и когда позвали работать у них делопроизводителем, я с радостью согласилась и начала свою работу в Намцах."]}}
{"translation": {"sah": "Ол кэннэ 1987 с. Нам 1-кы N-дээх оскуолатыгар үлэ миэстэтэ тахсан, онно нуучча тылын уонна литературатын учууталынан 10 сыл үлэлээбитим.", "ru": ["После этого в 1987 году в Намской средней школе № 1 появилась вакансия, и десять лет я работала там учителем русского языка и литературы."]}}
{"translation": {"sah": "Бу үлэлиирим тухары 5-с кылаастан 11-с кылааска диэри, толору сэттэ сыл, илдьэ сылдьан выпусктаабыт биир собус-соҕотох кылаастаахпын.", "ru": ["За все время работы у меня был лишь один-единственный выпускной класс, который я вела полные семь лет, с 5-го по 11-й класс."]}}
{"translation": {"sah": "Онно бааллар этэ: Женя Бурцев, Жора Белоусов, Андрей Собакин, Степа Колесов, Марина Хоютанова, Мотя Платонова, Коля Соловьев, Юра Оконешников, Коля Иванов, Виталий Барашков, Надя Сивцева, Петя Петухов о.д.а.", "ru": ["Среди учеников моего класса были Женя Бурцев, Жора Белоусов, Андрей Собакин, Степа Колесов, Марина Хоютанова, Мотя Платонова, Коля Соловьев, Юра Оконешников, Коля Иванов, Виталий Барашков, Надя Сивцева, Петя Петухов и другие."]}}
{"translation": {"sah": "7-с кылааска тахсар сылбытыгар хайысхаларынан арахсыы буолбута: ким эрэ гуманитарнай, ким эрэ физико-математическай, ким эрэ естественнай кылаас.", "ru": ["К 7-му классу произошло разделение по направлениям: кто-то перешел в гуманитарный класс, кто-то в физико-математический или естественно-научный."]}}
{"translation": {"sah": "Оттон биһиги кылааска туох да аат-суол тиксибэтэ, үөрэнээччилэрим барахсаттар бэйэлэрин атын оҕолортон итэҕэс курдук сананнылар.", "ru": ["А нашему классу никакого направления не досталось, и мои бедные ученики чувствовали себя обделенными."]}}
{"translation": {"sah": "Ол иһин биһиги саха тылын учуутала Ульяна Александровна Сивцеваны кытта кэпсэтэн бараммыт, саха гуманитарнай кылааһа буолуохха диэн санааҕа кэлэммит, салалтаҕа этии киллэрбиппитин өйөөбүттэрэ.", "ru": ["Поэтому, когда мы вместе с учительницей якутского языка Ульяной Александровной Сивцевой предложили идею создания якутского гуманитарного класса, руководство поддержало нашу инициативу."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон ыла биһиги оҕолорбутун сахалыы тыыҥҥа, сахалыы санааҕа иитэн-үөрэтэн, 10-с кылааска тахсарбытыгар барыларыттан таһыччы буолбуппут, араас таһымнаах тэрээһиннэргэ, конкурстарга кыттан, куруук инники күөҥҥэ сылдьыбыппыт.", "ru": ["С тех пор мы воспитывали наших учеников в якутском духе. К 10-му классу мы стали лучше всех и всегда занимали первые места в различных мероприятиях и конкурсах."]}}
{"translation": {"sah": "Оҕолорум оскуолаларын ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрэн баран, 21 оҕоттон 16-та үрдүк, онтон атыттара орто үөрэхтэргэ киирбиттэрэ.", "ru": ["Мои ученики успешно окончили школу. 16 ребят из 21 получили высшее, остальные — среднее образование."]}}
{"translation": {"sah": "Билигин үксүлэрэ бары ыал буолан, дьиэлэнэн-уоттанан, үрдүк таһаарыылаахтык үлэлии-хамныы сылдьаллар.", "ru": ["Сейчас у большинства уже появились свои семьи, они благополучно работают."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон мин олус үөрэбин уонна оҕолорбунан киэн туттабын.", "ru": ["Я очень горжусь своими ребятами и рада, что у них все хорошо."]}}
{"translation": {"sah": "Дьэ, бу оҕолорум барбыттарын кэннэ, мин саҥа 5-с кылаастары ылбытым.", "ru": ["После выпуска я взяла новый пятый класс."]}}
{"translation": {"sah": "Балаҕан ыйын маҥнайгы күнүгэр оскуолаҕа кэлбитим, арай мин кылааспар 40-ча оҕо олорор: «Биһиги мантан тахсыбаппыт, атын кылааска барбаппыт», - дииллэр.", "ru": ["Первого сентября я пришла в школу и увидела, что в моем классе сидело около сорока детей. «Мы отсюда не выйдем, в другой класс не пойдем», — говорили они."]}}
{"translation": {"sah": "Инньэ гынан, оскуола салалтата кыттыһан, нэһиилэ кэпсэтии-ипсэтии ыытан, кылааспар 25 оҕо хаалбыта.", "ru": ["Руководство школы вмешалось, и после долгих и сложных переговоров в моем классе осталось 25 детей."]}}
{"translation": {"sah": "Ол гынан баран, хомойуох иһин, бу кылааспын кытта биир эрэ чиэппэр үлэлээбитим.", "ru": ["Но, к сожалению, с этим классом мне довелось поработать только одну четверть."]}}
{"translation": {"sah": "Ол гынан баран, бу биир чиэппэр тухары ыытыллыбыт туох баар бары күрэхтэргэ кыттан бастакы миэстэлэри ылаталаан, үөрэхпитигэр үрдүк көрдөрүүлэнэн, олус иллээх-эйэлээх коллектив буолан испиппит… 1997 сыллаахха мин эмискэ ыалдьаммын, төбөбөр искэн тахсан, Дьокуускайга операцияҕа киирбитим.", "ru": ["В эту четверть мой класс активно участвовал во всех проводимых мероприятиях, отличился высокой академической успеваемостью. Мы стали дружным, сплоченным коллективом... Но в 1997 году из-за внезапной болезни — опухоли в голове — мне пришлось ехать в Якутск на операцию."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон ылата оскуолаҕа үлэм тохтообута.", "ru": ["После этого я завершила свою работу в школе."]}}
{"translation": {"sah": "Улаханнык ыалдьыбыт кэммэр сатаан хаампат да, саҥарбат да буолбутум.", "ru": ["Я сильно болела и не могла ни ходить, ни говорить."]}}
{"translation": {"sah": "Ол бириэмэҕэ миэхэ дьиэ кэргэним, оҕолорум, дьүөгэлэрим, доҕотторбут-атастарбыт Екатерина, Иван Охлопковтар, Нина, Владимир Окоемовтар, Людмила, Анатолий Григорьевтар олус улахан өйөбүл, көмө-тирэх буолбуттара.", "ru": ["В то время моей опорой и поддержкой стали мой муж, дети, подруги, наши друзья — Екатерина и Иван Охлопковы, Нина и Владимир Окоемовы, Людмила и Анатолий Григорьевы."]}}
{"translation": {"sah": "Кинилэр улахан кыһамньыларынан, сыралаах үлэлэринэн, оҕолуу бүөбэйдээһиннэринэн 1 сылынан атахпар турбутум.", "ru": ["Благодаря их большим стараниям, усердному труду и заботе, спустя год я смогла встать на ноги."]}}
{"translation": {"sah": "Ыалдьан сытар кэмнэрбэр тылым чуолкайа суох буолан, кэргэним да, оҕолорум да, доҕотторум да мин тугу этэрбин, саҥарарбын өйдөөбөт этилэр.", "ru": ["Во время болезни я не могла толком изъясняться — ни муж, ни дети, ни друзья не могли понять, что я говорю."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон олус диэн муунтуйан, хоспор турар сибэккилэрбин кытта кэпсэтэн, өйбүн-санаабын сааһылыыр буолбутум.", "ru": ["Отчаявшись, я начала разговаривать с цветами, стоявшими в комнате, и постепенно научилась складывать свои мысли."]}}
{"translation": {"sah": "Санаабар, сибэккилэрим миигин тылым аҥаарыттан өйдүүр курдук этилэр.", "ru": ["Мне казалось, что мои цветы понимали меня с полуслова."]}}
{"translation": {"sah": "Ол иһин кинилэргэ үйэм-сааһым тухары махталым улахан.", "ru": ["Поэтому я им навеки благодарна."]}}
{"translation": {"sah": "Дьэ, бу курдук, күннээҕи олохпор төннөн иһэн, аны 2004 сыллаахха иккистээн искэн тахсыбыта.", "ru": ["И вот, когда я начала возвращаться к нормальной жизни, теперь уже в 2004 году у меня появилась вторая опухоль."]}}
{"translation": {"sah": "Эмиэ саҥаттан эмтэнэн-томтонон, барытын саҥаттан саҕалаабытым…", "ru": ["Пришлось лечиться по новой..."]}}
{"translation": {"sah": "Ыарыым кэннэ ханна эмэ үлэлиирбин отой боппуттара, үлэлээбэт категорияҕа киирбитим.", "ru": ["После болезни мне запретили где-либо работать. Я вошла в категорию неработающих."]}}
{"translation": {"sah": "Оттон оҕолорбун иитиэхпин, аһатыахпын, үөрэттэрэн киһи хара оҥортуохпун наада буоллаҕа дии, аҥаардас аҕабыт хамнаһыгар олорор кыахпыт суох этэ.", "ru": ["А ведь мне надо было растить и кормить своих детей, дать им образование и поставить их на ноги. Жить на одну зарплату мужа мы не могли."]}}
{"translation": {"sah": "Ол кэмҥэ сылга иккитэ Санкт Петербурга доруобуйабын көрдөрүнэ, бэрэбиэркэлэнэ, эмтэнэ барар этим.", "ru": ["В то время дважды в год я ездила в Санкт-Петербург на обследование."]}}
{"translation": {"sah": "Кэргэним миигин куруук бүөбэйдии, арыалыы сылдьара.", "ru": ["Муж с нежностью ухаживал за мной."]}}
{"translation": {"sah": "Биирдэ табаарыспыт Петя Пухов куораты көрдөрө сылдьан: «Эһиги ханнык эмэ бэйэ дьыалатын арынан дьарыктаныаххытын сөп этэ», - диэтэ.", "ru": ["Однажды наш друг Петя Пухов, показывая город, сказал: «Вы же можете где-нибудь открыть свой бизнес»."]}}
{"translation": {"sah": "Арай онно кэргэним массыынаҕа олорон көрбүтэ, сибэкки дьөрбөтүн тутан, үөрбүт-көппүт толору дьоллоох киһи маҕаһыынтан тахсан кэлбит.", "ru": ["И в тот же момент муж, сидя в машине, увидел, как из магазина вышел человек с букетом цветов, сияющий от радости."]}}
{"translation": {"sah": "Анатолий: «Хата, сибэкки атыылыыбыт дуо?» - диэбитигэр, мин мунаахсыйдым.", "ru": ["Анатолий спросил: «Может, будем цветы продавать?», и я озадачилась."]}}
{"translation": {"sah": "Дьэ, бу курдук, 16 сыл анараа өттүгэр кэргэним көмөтүнэн, өйөбүлүнэн дьоҕус бизнеспит саҕаламмыта.", "ru": ["Вот так шестнадцать лет назад начался наш с мужем маленький бизнес."]}}
{"translation": {"sah": "Бастаан утаа бу эйгэҕэ билиибит аҕыйах буолан, кыра ыарахаттары көрсүбүппүт.", "ru": ["Поначалу мы столкнулись с небольшими трудностями, поскольку нам не хватало знаний в этой области."]}}
{"translation": {"sah": "Ол да буоллар, санаабытын түһэрбэккэ, ылыммыт сыалбытын-сорукпутун ситиһээри, иннибит диэки эрэллээхтик баран испиппит.", "ru": ["Но мы не опускали руки и уверенно шли к намеченным целям."]}}
{"translation": {"sah": "Маны таһынан, билигин виноград, яблоня, черешня, груша, роза, дьэдьэн, оҕуруот араас көрүҥнэрин олбуорум иһигэр хоточчу олордобун.", "ru": ["Кроме цветов, сейчас я сажаю у себя во дворе виноград, яблони, черешни, груши, розы, землянику, разные овощи."]}}
{"translation": {"sah": "Республика араас улуустарынан сылдьан уопут атастаһабын, маастар-кылаас ыытабын.", "ru": ["Я езжу по улусам республики и провожу мастер-классы."]}}
{"translation": {"sah": "Нам сирэ-уота, иккис төрөөбүт дойдум, миэхэ олус элбэх эрэллээх доҕоттору бэлэхтээтэ.", "ru": ["Намская земля — моя вторая родина — подарила мне множество верных, надежных друзей."]}}
{"translation": {"sah": "Манна кэлэн баран, бастаан Екатерина, Иван Охлопковтары кытта билсэн доҕордоспуппут.", "ru": ["После приезда сюда мы сначала подружились с Екатериной и Иваном Охлопковыми."]}}
{"translation": {"sah": "Номнуо 40 сылы быһа эн-мин дэһэн, туох баар үөрүүлээх да, хомолтолоох да түгэннэрбитигэр куруук бииргэ буолан, күн бүгүнүгэр диэри табаарыстаһан кэллибит.", "ru": ["Мы дружим уже сорок лет, вместе разделяя все радостные и грустные моменты."]}}
{"translation": {"sah": "Маны таһынан, күн курдук куруук мичээрдии сылдьар дьүөгэлэрдээхпин.", "ru": ["Кроме того, у меня есть мои милые подружки."]}}
{"translation": {"sah": "Сааспыт араас-араас, идэбит тус туһунан да буоллар, олус тапсан доҕордоспуппут ыраатта, 20-чэ сыл буолла.", "ru": ["Несмотря на различия в возрасте и разные профессии, мы дружим уже больше двадцати лет."]}}
{"translation": {"sah": "Кинилэри кытта тутуспутунан өрүү айанныыбыт, тас дойдуларга тахсан күүлэйдиибит.", "ru": ["Вместе с ними мы постоянно путешествуем, отдыхаем за рубежом."]}}
{"translation": {"sah": "Ханнык да дойдуга тиийдэрбит, куруук сахалыы таҥаспытын уонна хомуспутун илдьэ сылдьабыт.", "ru": ["В какую бы страну мы ни отправились, всегда берем с собой нашу якутскую одежду и хомус (варган)."]}}
{"translation": {"sah": "Бэйэбит испитигэр таҥас тиктэн, сценарий суруйан, араас темалаах тэрээһиннэри оҥоробут, олус интэриэһинэйдик олоробут.", "ru": ["Мы сами шьем для себя одежду, пишем сценарии, проводим различные тематические мероприятия — в общем, живем очень интересно."]}}
{"translation": {"sah": "Уопсайынан, Нам улууһун дьоно-сэргэтэ олус эйэҕэстэр-сайаҕастар эбит.", "ru": ["В целом жители Намского улуса оказались очень приветливыми и отзывчивыми."]}}
{"translation": {"sah": "Кэргэним да дьоно, чугастыы да олорор ыалларбыт, бииргэ үлэлээбит коллегаларым да миигин наһаа үчүгэйдик көрсөн ылыммыттара.", "ru": ["Родня моего мужа, соседи и коллеги очень хорошо меня приняли."]}}
{"translation": {"sah": "Нам улууһун иккис дойду оҥостубуппунан дьоллоохпун!", "ru": ["Я счастлива, что Намский улус стал моей второй родиной!"]}}
{"translation": {"sah": "Нам улууһун 2-с №-дээх орто оскуолата цифровой үөрэхтээһини киллэриигэ инники күөҥҥэ сылдьар", "ru": ["Средняя школа № 2 в Намском улусе лидирует по уровню внедрения цифрового обучения"]}}
{"translation": {"sah": "Даҕатан эттэххэ, оскуола куйаар ситиминэн үөрэтиигэ эрдэттэн бэлэмнэммитэ, саҥа технологиялары туһаныыга баай уопуту муспута.", "ru": ["Школа заранее подготовилась к обучению через Интернет, накопила богатый опыт использования новейших технологий."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук, 2006-2007 үө.с. үөрэх процеһыгар информационнай технологиялары киллэриигэ республикатааҕы экспериментальнай былаһаакка буолбута.", "ru": ["Так, в 2006–2007 гг. школа стала республиканской экспериментальной площадкой по внедрению информационных технологий в учебный процесс."]}}
{"translation": {"sah": "2007 сылтан информатизация эйгэтин тэрийиигэ былааннаах үлэ саҕаламмыта.", "ru": ["С 2007 года началась плановая работа по созданию информационной среды."]}}
{"translation": {"sah": "Маҥнайгы республикатааҕы «Учитель-виртуоз информационных технологий” конкурс кыайыылааҕынан биология учуутала Павел Владимирович Сыромятников ааттаммыта.", "ru": ["Победителем первого республиканского конкурса «Учитель — виртуоз информационных технологий» стал учитель биологии Павел Владимирович Сыромятников."]}}
{"translation": {"sah": "Улууска бастакынан нэһилиэнньэни компьютернай грамотноска үөрэтиигэ волонтердар хамсааһыннара тэриллибитэ.", "ru": ["В республике впервые было создано волонтерское движение по обучению населения компьютерной грамотности."]}}
{"translation": {"sah": "2009 сылтан инбэлиит оҕолору куйаар ситиминэн үөрэтиигэ маҥнайгы хардыылар оҥоһуллубуттара.", "ru": ["В 2009 году были сделаны первые шаги к онлайн-обучению детей-инвалидов."]}}
{"translation": {"sah": "2012 сылтан педагог-библиотекардар Т.М. Дьяконова, Н.Д. Иванова улууска бастакынан медиатека тэрийбиттэрэ.", "ru": ["В 2012 году педагоги-библиотекари Т. М. Дьяконова, Н. Д. Иванова первыми в улусе организовали медиатеку."]}}
{"translation": {"sah": "2015 сылтан оскуола бүтүннүүтэ электроннай сурунаалы туттууну баһылаабыта, “Решу ЕГЭ” ситим нөҥүө үөрэтии саҕаламмыта.", "ru": ["В 2015 году вся школа перешла на электронные журналы, началось обучение через систему «Решу ЕГЭ»."]}}
{"translation": {"sah": "Экономика предметин учуутала И.Д. Григорьева Россия киин баанын кытта бииргэ үлэлэһэн, экономическай үөрэхтээһиҥҥэ тирэх үөрэх кыһата буолбута.", "ru": ["Учитель экономики И. Д. Григорьева, работавшая с Центральным банком России, стала почетным работником в сфере экономического образования."]}}
{"translation": {"sah": "2017 сылтан Россиятааҕы электроннай оскуола өҥөлөрүн боруобалааһын киирбитэ, математика уонна нуучча тылын учууталлара федеральнай ахсыаҥкалыыр матырыйааллары туһананнар, аттестация ааспыттара.", "ru": ["С 2017 года в России введено тестирование сервиса электронной школы, учителя математики и русского языка прошли аттестацию с использованием материалов Федерального стандарта."]}}
{"translation": {"sah": "2019 сыллаахха «Электронное обучение с применением дистанционных технологий» бырайыак олоххо киирбитэ.", "ru": ["В 2019 году стартовал проект «Электронное обучение с применением дистанционных технологий»."]}}
{"translation": {"sah": "2019, 2020 сс. эдэр учууталлар хамаандалара (Е.И. Бочонина, А.И. Обутова, Д.И. Новикова, М.Б. Терешкина, Т.Н. Павлова) республикатааҕы IT-хакатоҥҥа «Лучший дизайнер» анал аакка тиксибитэ.", "ru": ["В 2019 и 2020 гг. команда молодых учителей (Е. И. Бочонина, А. И. Обутова, Д. И. Новикова, М. Б. Терешкина, Т. Н. Павлова) получила специальную премию «Лучший дизайнер» в республиканском ИТ-хакатоне."]}}
{"translation": {"sah": "2019 сылтан Покровскайдааҕы колледжы кытта WorldSkills Russia Junior IT компетенцияларга үлэлэһэн, үөрэтэр сбордар ыытыллыбыттара.", "ru": ["С 2019 года совместно с Покровским колледжем проводятся обучающие сборы WorldSkills Russia Junior по ИТ-компетенциям."]}}
{"translation": {"sah": "Маны сэргэ, аан дойдутааҕы “BeginIT” бырайыак чэрчитинэн, inDriver аһымал-тэрилтэни кытта программированиеҕа үөрэтиигэ бииргэ үлэлээһин сөбүлэҥэ түһэрсиллибитэ.", "ru": ["Также в рамках международного проекта BeginIT было заключено соглашение о сотрудничестве с благотворительной организацией inDriver в области обучения программированию."]}}
{"translation": {"sah": "Ааспыт сылга «Я и моя команда» диэн эдэр учууталлар конкурстара тэриллибитэ.", "ru": ["В прошлом году прошел конкурс учителей «Я и моя команда»."]}}
{"translation": {"sah": "Эдэр педагогтар наставниктарын кытта “Zoom», «Discord», «Skype», «YouTube» сервистэринэн онлайн уруоктары ыыппыттара.", "ru": ["Во время конкурса молодые педагоги со своими наставниками проводили онлайн-уроки через сервисы Zoom, Discord, Skype, YouTube."]}}
{"translation": {"sah": "Оскуола биир бастыҥ математика учуутала Н.И. Ли графическай планшеты туһаныыга маастар-кылаас көрдөрбүтэ сэргэммитэ.", "ru": ["Один из лучших учителей математики школы Н. И. Ли провел мастер-класс по использованию графического планшета."]}}
{"translation": {"sah": "Бу үөрэх дьылыттан «Цифровая образовательная среда» федеральнай бырайыагынан компьютернай тэриллэринэн толору хааччыллан, Сбербааны кытта үлэлиир толору кыах үөскээтэ.", "ru": ["С этого учебного года по федеральному проекту «Цифровая образовательная среда» школа полностью оснащена компьютерным оборудованием и может полноценно работать со Сбербанком."]}}
{"translation": {"sah": "Эдэр учууталлар оскуола YouTube ханаалын нөҥүө тэрийбит «Молодые молодым» дистанционный семинардара элбэх көрөөччүнү хапта.", "ru": ["Дистанционный семинар «Молодые молодым», организованный молодыми преподавателями школы через канал на YouTube, привлек большое количество зрителей."]}}
{"translation": {"sah": "Видеопроизводство куруһуогун салайааччыта Е.П. Федорова көҕүлээһининэн, YouTube ханаалынан оскуола тэрээһиннэрэ бараллар.", "ru": ["По инициативе руководителя кружка видеопроизводства Е. П. Федоровой на YouTube-канале проводятся школьные мероприятия."]}}
{"translation": {"sah": "“Өлбөт-сүппэт полк” дистанционнай парад гис-технологияны туһанан, тэриллибитэ.", "ru": ["Дистанционный парад «Бессмертный полк» был организован с использованием гис-технологий."]}}
{"translation": {"sah": "Хас биирдии ветеран, ыал Кыайыы параадын бырааһынньыктыы киэргэммит уулуссаларынан күргүөмүнэн хаампыта.", "ru": ["Ветераны и их семьи шли все вместе по улицам, празднично украшенным к Параду Победы."]}}
{"translation": {"sah": "История учуутала М.З. Винокурова салалтатынан, 6-11 кылаас оҕолоро «Прошлое, настоящее, будущее» диэн оскуола музейын сайтын, үөрэтэр сыһыарыылары уонна оонньуулары айаллар.", "ru": ["Под руководством учителя истории М. З. Винокуровой ученики 6–11 классов разрабатывают сайт школьного музея под названием «Прошлое, настоящее, будущее», а также обучающие приложения и игры."]}}
{"translation": {"sah": "Интернет отчуот үлэтин чэпчэттэ.", "ru": ["Интернет облегчает отчетную работу."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук, “Гугл” сервис нөҥүө ыытыллар бэрэбиэркэлиир үлэлэр эппиэттэрэ үргүлдьү (автоматически) сыаналанар.", "ru": ["Так, например, работы, отправленные на проверку через сервис Google, оцениваются автоматически."]}}
{"translation": {"sah": "Бу саас пандемия туран, дистанционнай үөрэххэ көһүүгэ оскуола саҥа технологияларга бэлэмнээх буолан, улахан ыарахаттары көрсүбэтэҕэ.", "ru": ["Несмотря на пандемию этой весной, переход на дистанционное обучение не встретил больших трудностей, поскольку школа была готова использовать новые технологии."]}}
{"translation": {"sah": "Уруоктар, консультациялар, кылаас таһынааҕы дьарыктар, сайыҥҥы дистанционнай лааҕыр тохтоло суох үлэлээтилэр.", "ru": ["Непрерывно проводились уроки, консультации, внеклассные мероприятия, был организован летний дистанционный лагерь."]}}
{"translation": {"sah": "Үөрэнээччилэр аан дойдутааҕы, россиятааҕы, республикатааҕы конкурстарга, конференцияларга ситиһиилэннилэр.", "ru": ["Школьники успешно приняли участие в республиканских и российских конкурсах и конференциях."]}}
{"translation": {"sah": "Боксуор кыргыттар маладьыастар", "ru": ["Девушки-боксерки молодцы"]}}
{"translation": {"sah": "Тохсунньу 13‒16 күннэригэр Владивосток куоракка «Олимпиец» успуорт комплекска Уһук Илиҥҥи федеральнай уокурукка биирдиилээн бастыыр иһин күрэхтэһиигэ кыргыттарбыт кыттаннар, үс кыһыл көмүс уонна биир үрүҥ көмүс мэтээли ыллылар.", "ru": ["С 13 по 16 января во Владивостоке в спорткомплексе «Олимпиец» прошли соревнования в личном первенстве Дальневосточного федерального округа, в которых наши девушки завоевали три золотые и одну серебряную медали."]}}
{"translation": {"sah": "‒ Күрэхтэһиигэ Уһук Илин сэттэ эрэгийиэнин спортсмен оҕолоро кытыннылар.", "ru": ["— В соревнованиях приняли участие спортсмены из семи регионов Дальнего Востока."]}}
{"translation": {"sah": "Биһиги өрөспүүбүлүкэбититтэн 26 кыыс күрэхтэстэ.", "ru": ["Из нашей республики приняли участие 26 девушек."]}}
{"translation": {"sah": "Улуустан түөрт кыыс ситиһиилээхтик киирсэн, мэтээллэрдээх кэллибит.", "ru": ["Четыре девушки из улуса успешно выступили и завоевали медали."]}}
{"translation": {"sah": "Ф.Г.Охлопков аатынан Майа орто оскуолатыттан Таня Владимирова (54 кг) 2005‒2006, И.Г.Игнатьев аатынан Хара орто оскуолатыттан Саша Слепцова (46 кг) 2005‒2006 с.т., 2003‒2004 с.т. Ая Стручкова (51 кг) чөмпүйүөннээтилэр.", "ru": ["Чемпионками стали Таня Владимирова из Майской средней школы имени Ф. Г. Охлопкова (54 кг), 2005–2006, Саша Слепцова из Харинской средней школы имени И. Г. Игнатьева (46 кг), 2005–2006, и Ася Стручкова (51 кг), 2003–2004 г. р."]}}
{"translation": {"sah": "Хара оскуолатыттан Алия Стручкова (48 кг) 2003‒2004 с.т. кыргыттарга үрүҥ көмүс мэтээли ылла.", "ru": ["Алия Стручкова из Харинской средней школы (48 кг) завоевала серебряную медаль среди девушек 2003–2004 г. р."]}}
{"translation": {"sah": "Итини таһынан Саша Слепцова «Кыайыыга дьулуурун иһин» анал куубак хаһаайкатынан буолла.", "ru": ["Кроме того, Саша Слепцова стала обладательницей специального кубка «За волю к победе»."]}}
{"translation": {"sah": "Кыра кыргыттар миэхэ иккис сылларын дьарыктаналлар, улахаттар үһүс, төрдүс сыллара буолла, ‒ диэн тириэньэр Ариан Дмитриевич сырдатта.", "ru": ["«Младшие девочки занимаются у меня уже второй год, старшие — третий и четвертый», — рассказывает тренер Ариан Дмитриевич."]}}
{"translation": {"sah": "Кыргыттарбыт тохсунньу 31 ‒ олунньу 5 күннэригэр Королев куоракка 2003‒2004 с.т.", "ru": ["Наши девочки удостоились чести принять участие в первенстве России среди девушек 2003–2004 г. р. в Королеве,"]}}
{"translation": {"sah": "кыргыттарга Арассыыйаҕа бастыыр иһин күрэхтэһиигэ кыттар чиэскэ тигистилэр, оттон 2005‒2006 с.т. ыам ыйыгар Арассыыйа түһүлгэтигэр киирсиэхтэрэ.", "ru": ["с 31 января по 5 февраля, а девушки 2005–2006 г. р. в мае примут участие во всероссийских соревнованиях."]}}
{"translation": {"sah": "Саха коронавирустан «Бетукладин» БАДа этэҥҥэ клиническэй тургутуктары ааста", "ru": ["БАД для лечения новой коронавирусной инфекции «Бетукладин» успешно прошла клинические испытания"]}}
{"translation": {"sah": "Бу туһунан РИА суруйар.", "ru": ["Информация получена из РИА «Новости»."]}}
{"translation": {"sah": "«Бетукладин» өссө 2018-2019 сылларга анал клиникаларга тургутууну ааһан, туберкулезка итиэннэ «В+D» гепатикка үчүгэй түмүгү көрдөрбүтүн туһунан препараты оҥорбут биологическай наука дуоктара Борис Кершенгольц кэпсиир.", "ru": ["О том, что «Бетукладин» еще в 2018–2019 годах прошел испытания в специализированных клиниках и показал высокую эффективность при лечении туберкулеза и гепатитов В и D, рассказывает разработчик препарата, доктор биологических наук Борис Кершенгольц."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон коронавирустан харыстаныыга тургутуках сынньы 30 күнүгэр түмүктэммит.", "ru": ["Испытания в отношении коронавирусной инфекции завершились 30 декабря."]}}
{"translation": {"sah": "«Ыараханнык коронавирустаабыт дьон «Бетукладин» көмөтүнэн түргэнник чөллөрүгэр түспүттэрэ бэлиэтэммитэ.", "ru": ["«Было установлено, что прием \"Бетукладина\" способствовал быстрому выздоровлению пациентов с тяжелым течением инфекции."]}}
{"translation": {"sah": "Кинилэр түрг энник сылайаллара, депре ссияҕа түһэллэрэ аччаабыта, сэниэлэммиттэрэ.", "ru": ["После приема препарата они отмечали снижение утомляемости, уровня депрессии, а также прилив сил."]}}
{"translation": {"sah": "«Бетукладины» испэтэх дьон 1-2 ыйынан ордук кэм урукку чөллөрүгэр туһэллэрэ», — диир Кершенгольц.", "ru": ["Те, кто не принимал \"Бетукладин\", восстанавливались на 1- 2 месяца дольше», — говорит Кершенгольц."]}}
{"translation": {"sah": "Маны таһынан коронавирустаабыт киһини кытары олорор дьон «Бетукладин» көмөтүнэн 13 төгүл кыратык сутуллубуттара быһаарыллыбыт.", "ru": ["Кроме того, было установлено, что люди, проживающие с зараженным коронавирусом человеком, заражались в 13 раз реже, если принимали «Бетукладин»."]}}
{"translation": {"sah": "Ыалдьыбыт киһи препарат көмөтүнэн 45- 53%-гар түргэнник итиэннэ чэпчэкитик аһарынара бигэргэммит.", "ru": ["Подтверждено, что прием препарата в 45–53 % случаев облегчает лечение инфекции и ускоряет выздоровление."]}}
{"translation": {"sah": "Учуонай этэринэн, бетулин РНКвирустарга, ол эбэтэр көтөр кириибигэр, А типтаах кирииптэргэ, боростуой герпеска, С гепатикка, ВИЧ-1 утарылаһар күүстээҕэ аан дойдуга биллэр.", "ru": ["По словам ученого, в мире широко известно противодействие бетулина РНК-содержащим вирусам, в том числе птичьему гриппу, гепатиту С и ВИЧ-1."]}}
{"translation": {"sah": "Кершенгольц «Бетукладин» Арассыыйаҕа патеннааҕын, ол эрэн атыыга биодобавка быһыытынан регистрация аастаҕына, Роспотребнадзор сибидиэтэлистибэтин ыллаҕына тахсарын этэр.", "ru": ["Кершенгольц говорит, что «Бетукладин» уже запатентован в России, но в продажу поступит после регистрации в качестве биодобавки и получения свидетельства Роспотребнадзора."]}}
{"translation": {"sah": "Кини препарат эмп буолбатаҕын, биологическай эбилик быһыытынан вируһу хабары кыччатарын, ыарыыны кылгас кэм иһигэр чэпчэкитик аһарарын, ыарыы кэннэ түргэнник чөлгө түһэрэр көмөлөөҕүн этэр.", "ru": ["Он утверждает, что препарат является не лекарством, а биологической добавкой, которая снижает воздействие вируса, облегчает течение болезни и способствует быстрому восстановлению после нее."]}}
{"translation": {"sah": "Биир дойдулаахпытын Н.М.Желовцову кытта кэпсэтэн, 1982 с. биир бастакынан радиоҕа уһуллан, көмүс куолаһа радио пуондатыгар үйэтитиллибитэ.", "ru": ["А в 1982 году, договорившись с нашим земляком Н. М. Желовцовым, он одним из первых выступил на радио и тем самым увековечил свой золотой голос в фонде радио."]}}
{"translation": {"sah": "«Дьыллар-күннэр аастылар» диэн бастакы ырыанньыгын 1991 с. норуот айымньытын дьиэтин кытта бэлэмнээн таһаарбыппыт отутус сылыгар барбыт.", "ru": ["Уже прошло 30 лет с момента выхода его первого альбома «Прошли годы-дни» в 1991 году при поддержке Дома народного творчества,"]}}
{"translation": {"sah": "Ырыалара өрөспүүбүлүкэ Норуот айымньытын дьиэтэ таһаарар репертуарнай лиистэригэр, араас ырыанньыктарга киллэриллэн үйэтитилиннилэр.", "ru": ["который увековечил эти песни в своем репертуарном листе."]}}
{"translation": {"sah": "Олохтоох поэттар, ааптардар айымньыларын таһынан норуодунай поэттар П.Тобуруокап, Эллэй, Л.Попов, о.д.а. хоһоонноругар айбыт ырыалара ырыанньык таһымын үрдэтэллэр.", "ru": ["Помимо произведений местных поэтов и авторов, в песенник вошли композиции, написанные на стихи народных поэтов П. Тобурокова, Эллея, Л. Попова и других."]}}
{"translation": {"sah": "Мелодист, ырыаһыт, испиктээкил артыыһын, хор ырыаһытын быһыытынан нэһилиэгин, улууһун култуурунай олоҕор актыыбынай кыттыытын иһин \"Бүтүн Сойуустааҕы норуот айымньытын I-гы фестивалын лауреата\" мэтээлинэн, “Красная звезда” сурунаал Бүтүн Сойуустааҕы тэрийэр кэмитиэтин дипломунан наҕараадаламмыта.", "ru": ["Будучи мелодистом, певцом, актером, хоровым певцом, за активное участие в культурной жизни села и улуса Ким Петрович был награжден медалью «Лауреат I-го Всесоюзного фестиваля народного творчества» и дипломом Всесоюзного оргкомитета журнала «Красная звезда»."]}}
{"translation": {"sah": "Ким Петрович Колодезников рационализатор быһыытынан эмиэ биллэр.", "ru": ["Ким Петрович Колодезников известен также своими новаторскими идеями:"]}}
{"translation": {"sah": "Бэйэ­тэ хаамар от охсору, кирпииччэ мэһийэри, оройуон балыыһатыгар өрөспүүбүлүкэ эмин министиэристибэтинэн биһирэммит \"КП-512\" автоматическай өтүүктүүр станогу, балыыһа бары отделениеларыгар суунар ууну турбанан быһа кэлэрин оҥорбута билиҥҥээҥҥэ диэри туһалыыллар.", "ru": ["самоходная косилка и кирпичная кладка, одобренный Минздравом республики автоматический гладильный станок «КП-512», а также водопровод, который он установил во всех отделениях районной больницы, до сих пор приносят пользу местным жителям."]}}
{"translation": {"sah": "Тапталлаах кэргэнинээн Анна Иннокентьевналыын өр сылларга эйэ-дэмнээхтик олорон, оҕолорун киһи-хара оҥортоон, төһө да сүтүктэннэр, олох охсууларыттан чаҕыйан турбакка, сааһырыар, буукубаны кыайан көрбөт буолуор диэри айа-тута сылдьыбыта эдэр дьоҥҥо үтүө холобур буолуон сөп.", "ru": ["С любимой женой Анной Иннокентьевной он прожил долгие годы в мире и согласии, воспитывал детей и, несмотря на все жизненные потрясения, продолжал жить и творить вплоть до самой старости, даже когда его начало подводить зрение, став примером для молодых поколений."]}}
{"translation": {"sah": "Кыра уоллара Ким Кимович тустууга РФ үтүөлээх тириэньэригэр тиийэ үүнэн, дьонун-сэргэтин үөртэ!", "ru": ["Его младший сын Ким Кимович получил звание заслуженного тренера РФ по борьбе, чем порадовал своих близких."]}}
{"translation": {"sah": "Кырыйдым диэбэккэ, дьиэтин таһыгар бэйэтин бырайыагынан пилорама оҥорон, мас хайыттаран, туйаҕын хатарааччыларыгар анаан дьиэ көҥдөйүн туттаран бэлэмнээбитэ.", "ru": ["Несмотря на пожилой возраст, Ким Петрович своими руками собрал пилораму возле своего дома. Бревна, заготовленные на ней, он затем использовал для постройки дома для своих детей."]}}
{"translation": {"sah": "Ону тупсаран таас дьиэни туппуттара, утум салҕанар үтүө кэрэһитэ буолан сандааран турар.", "ru": ["На этом месте затем был построен уютный каменный дом для потомков."]}}
{"translation": {"sah": "Амма Чакырын «дьулуурдара» саҥа сылы бииргэ көрүстүлэр", "ru": ["Джулууровцы села Чакыр Амгинского улуса вместе отпраздновали Новый год"]}}
{"translation": {"sah": "Амма Чакырын «Дьулуур» түөлбэ олохтоохторо саҥа сылы салют ытан, бэйэлэрин эҕэрдэлэһэн бииргэ көрүстүлэр.", "ru": ["Жители Джулуурского района села Чакыр Амгинского улуса встретили Новый год салютом и взаимными поздравлениями."]}}
{"translation": {"sah": "Олохтоохтор хаар оҥоһуктарын чочуйан, харыйаларын туруоран, уотунан-күөһүнэн киэргэтэн эрдэттэн бэлэмнэммиттэрэ.", "ru": ["Местные жители начали готовиться заранее: слепили снежные фигуры, поставили елки и украсили их гирляндами."]}}
{"translation": {"sah": "Бэлиэ күннээх олохтоохторун Марина Сергеевна Ефимова 75, Татьяна Софроновна Прокопьева 70, Еремей Михайлович Бессонов, Анна Ивановна Васильева 65, Егор Афанасьевич Абрамов, Нерлова Валентина Петровна 60, Күннэйэ Афанасьевна Алексеева 50 саастарын туолбуттарынан, дьиэ кэргэҥҥэ кырачаан оҕо эбиллибитинэн Наталья, Егор Слепцовтарга, Марианна, Алексей Ефимовтарга, Гульнара, Владимир Бессоновтарга, саҥа дьиэҕэ киирбит Вера, Прокопий Соловьевтарга бэлэхтэрин туттардылар.", "ru": ["В этот знаменательный день подарки получили юбиляры Марина Сергеевна Ефимова (75 лет), Татьяна Софроновна Прокопьева (70 лет), Еремей Михайлович Бессонов, Анна Ивановна Васильева (65 лет), Егор Афанасьевич Абрамов, Валентина Петровна Нерлова (60 лет), Кюннэя Афанасьевна Алексеева (50 лет), с прибавлением в семье поздравили Наталью и Егора Слепцовых, Марианну и Алексея Ефимовых, Гульнару и Владимира Бессоновых, а Веру и Прокопия Соловьевых — с новосельем."]}}
{"translation": {"sah": "Екатерина Бессонова салайааччылаах түөлбэ нэһилиэккэ сыл түмүгүнэн кыайыылааҕынан тахсан нэһилиэк баһылыгыттан Прокопий Прокопьевтан харчынан сэртипикээти тутта.", "ru": ["Возглавляемый Екатериной Бессоновой район по итогам года стал победителем в селе и был награжден денежным сертификатом от главы наслега Прокопия Прокопьева."]}}
{"translation": {"sah": "«Сыл устата элбэх тэрээһин барда.", "ru": ["«В течение года прошло много мероприятий."]}}
{"translation": {"sah": "Түөлбэбит олохтоохторо ыытыллар үлэҕэ көхтөөхтүк кыттан бастакы миэстэ буолары ситистибит.", "ru": ["Жители района приняли в них активное участие, и благодаря этому мы смогли занять первое место."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук ыһыахха «Бастыҥ тиэргэн» аатын Акулина, Иннокентий Шепелевтар, «Идэһэ» бырааһынньыгар козаларын киэргэтэн Матрена, Станислав Софроновтар, Мария Петр Николаевтар, дуобакка Афанасий уонна уола Афанасий Ларионовтар, остуол оонньууларыгар Федот Григорьев, Иннокентий Шепелев саамай үрдүк бааллары ылбыттара.", "ru": ["Так, на ысыахе звание лучшего двора присудили двору Акулины и Иннокентия Шепелевых; за украшение коз на празднике скота \"Идэхэ\" наивысшие баллы получили Матрена и Станислав Софроновы, а также Мария и Петр Николаевы; Афанасий Ларионов и его сын, тоже Афанасий, победили в шашках, Федот Григорьев и Иннокентий Шепелев — в настольных играх."]}}
{"translation": {"sah": "Саҥа Дьылбытыгар хаар оҥоһуктан оҕуспутун Владимир Бессонов уонна Петр Иванов оҥордулар», – диэн үөрүүтүн үллэстэр түөлбэ салайааччыта Екатерина Бессонова.", "ru": ["А Владимир Бессонов и Петр Иванов слепили на Новый год снежную фигуру быка», — поделилась радостной новостью глава района Екатерина Бессонова."]}}
{"translation": {"sah": "Андрей Саввин - Дьааҥы сирин үөрэппит киһи", "ru": ["Андрей Саввин — человек, изучавший Янскую землю"]}}
{"translation": {"sah": "Бу кинигэҕэ сурулларынан Андрей Саввин 1896 с. сэтинньи 21 күнүгэр Болтоҥо нэһилиэгэр Чурапчы улууһугар төрөөбүт.", "ru": ["Как написано в этой книге, Андрей Саввин родился 21 ноября 1896 г. в селе Болтоно Чурапчинского улуса."]}}
{"translation": {"sah": "Политсыылынай Иван Цыценко оскуола аспытыгар үөрэммит, үөрэҕэр олус дьоҕурдаах буолан кэлин Дьокуускайдааҕы реальнай училищены ситиһиилээхтик бүтэрэр.", "ru": ["Он учился в школе, открытой политссыльным Иваном Цыценко, и поскольку был очень способным учеником, впоследствии успешно окончил Якутское реальное училище."]}}
{"translation": {"sah": "Учуутал үөрэхтээх киһи буолан Чурапчынан, Кэбээйинэн, Саккырыырынан сылдьан учууталлаабыт.", "ru": ["Будучи человеком с педагогическим образованием, преподавал в школах Чурапчи, Кобяи, Саккырыра."]}}
{"translation": {"sah": "Ол иһин дьону кытта сатаан кэпсэтэр, киһи дууһатыгар үчүгэйдик киирэр буолан дьон арыллан туран былыргы үһүйээннэри, олоҥхолору, ырыалары кэпсээн, ыллаан биэрэллэр эбит.", "ru": ["Он умел хорошо находить общий язык с людьми, проникать в душу, поэтому люди, раскрывшись, рассказывали ему старые легенды и пели песни олонхо."]}}
{"translation": {"sah": "Аҥардас бастаан Бүлүү диэки сылдьыытыгар 92 остуоруйаны, 57 ырыаны-тойугу, 60 норуот сэһэнин, 1501 таабырыны суруйан кэлбитэ үһү.", "ru": ["Только за время своего пребывания на Вилюе он записал 92 истории, 57 песен, 60 народных рассказов, 1501 загадку."]}}
{"translation": {"sah": "Кини хоту Дьааҥы, Абый, Аллайыаха оройуоннарынан сылдьыбытын хаһан, ханан хайдах ааспытын күннээҕи туттар тэтэрээтигэр суруйан испит.", "ru": ["Он вел в ежедневнике записи о своих поездках по районам северной Яны, Абыя и Аллаихи."]}}
{"translation": {"sah": "1939 сыл бүтүүтэ ахсынньы 3 күнүгэр айаҥҥа туруммут, бастаан Намҥа диэри массыынанан, онтон Кэбээйи оройуонугар баар Бөрөлөөх арыыттан Дүлүҥ Күрүөҕэ диэри 60 км, Дүлүҥ-Күрүөттэн - Буотамаҕа 65 км, Буотаматтан Сиэгэн-Күөл диэн сиргэ 70 км массыынанан, Сиэгэн Күөлтэн Тумараҕа 70 км, онтон Тумараттан Тумараҕа 25 км айаннаабыт.", "ru": ["Он отправился в путь в конце 1939 года, 3 декабря, сначала доехав на автомобиле до Намцев, после чего проехал 60 км от Берелеха в Кобяйском районе до острова Дюрюн Кюрюе, оттуда — 65 км до Буотамы, от Буотамы до Сегян-Кюеля на машине 70 км, от Сегян-Кюеля 70 км до Тумары, а затем проехал 25 км от Тумары до Тумары."]}}
{"translation": {"sah": "Ахсынньы 12 күнүгэр Тумара диэн сиртэн таба сыарҕатынан айаннаан Тойон-Тирэххэ 85 км, Тойон-Тирэхтэн Набаҥҥа 60 км, Набаҥтан Билиргэ 50 км, Билиртэн Моой-Үрэххэ 50 км, Моой-Үрэхтэн Арыыга 45 км, онтон Арыыттан атынан Өйүмүгэ 45 км, Өйүмүттэн Улаҕаҕа 35 км, Улаҕаттан Хатыҥнаахха 35 км, Хатыҥнаахтан Суордаахха (Баҕа Чуомах) 25 км, Суордаахтан Бычыһыкка (Дулҕалаах) 25 км, Бычыһыттан Томторго 60 км, Томтортон Быраҥатталаахха (Ынах ыспыт) 30 км, Быраҥатталаахтан Ааллаахха 30 км, Ааллаахтан Верхоянскай куоратыгар 55 км айаннаан тохсунньу 29 күнүгэр тиийэр.", "ru": ["12 декабря он выехал от Тумары на оленьих упряжках, проехал 85 км до Тойон-Тиряха, от Тойон-Тиряха 60 км до Набана, от Набана 50 км до Билира, от Билира 50 км до Моой-Юряха, от Моой-Юряха 45 км до Арыы, затем на лошади от Арыы 45 км до Еюмю, от Еюмю 30 км до Улаги, от Улаги 35 км до Хатынгнаха, от Хатынгнаха 25 км до Суордаха (Бага Чуомах), от Суордаха 25 км до Бычысыка (Дулгалаах), от Бычысыка 60 км до Томтора, от Томтора 30 км до Быранатталааха (Ынах-ыспыт), от Быранатталааха 30 км до Аллаха и затем от Ааллааха проехал 55 км до города Верхоянска, куда приехал 29 января."]}}
{"translation": {"sah": "Дьэ бу буолар сындалҕаннаах айан, барыта 57 күн айаннаабыт.", "ru": ["Это был изнурительный путь длиной 57 дней."]}}
{"translation": {"sah": "Аара араас ыалга хонон, сороҕор өрөөн дьон ахтыытын, араас ырыаларын-тойуктарын, олоҥхолорун сурукка тиһэн, матырыйаал бөҕөнү хомуйан тиийбит.", "ru": ["По пути он ночевал у разных семей, иногда задерживался и записывал воспоминания людей, разные песни и стихи, сказания олонхо, таким образом собирая много материала."]}}
{"translation": {"sah": "Верхоянскайтан Боронукка, Хоптолооххо, Холболооххо баран кэлбит.", "ru": ["После Верхоянска он посетил Боронук, Хоптолоох и Холболоох."]}}
{"translation": {"sah": "Саамай уһуннук тохтоон, сынньанан элбэх дьону кэпсэппит сирдэринэн Верхоянскай куоракка 9 күн, Дулгалаахха 4 күн, Адыаччыга 4 күн, Табалаахха 3 күн, Остуолбаҕа 2 күн буолбут эбит.", "ru": ["Дольше всего, 9 дней, он останавливался в Верхоянске, 4 дня в Дулгалахе, 4 дня в Адычче, 3 дня в Табалахе, 2 дня в Столбцах, где много общался с людьми."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон Саввин А.А.", "ru": ["Затем А. А. Саввин"]}}
{"translation": {"sah": "1940 сыллаахтан олунньу 29 күнүттэн Верхоянскайтан Абый диэки аттанар.", "ru": ["29 февраля 1940 года выехал из Верхоянска в сторону Абыя."]}}
{"translation": {"sah": "Верхоянскайтан Остуолбаҕа диэри 45 км, Остуолбаттан Баатаҕайга 45 км, Баатаҕайтан Адыаччыга 70 км, Адыаччыттан Табалаахха 60 км, Табалаахтан Туостаахха 50 км, Туостаахтан Хатырыкка 50 км, Хатырыктан Күөрэлкээҥҥэ 60 км, Күөрэлкээнтэн Өлөрсүбүккэ 50 км, Өлөрсүбүттэн Кириэскэ 50 км, Кириэстэн Суордаахха 60 км, Суордаахтан Күрүөлээххэ 70 км, Күрүөлээхтэн Соруочукалаахха 40 км, Соруочукалаахтан Сиэн Булгунньахтаахха 35 км, Сиэн Булгунньахтаахтан Алыы Күөлүгэр 55 км, Алыы Күөлүттэн Сурулуолаахха 30 км, Сурулуолаахтан Быытыгыйга 45 км, Быытыгыйтан Суордаахха 45 км, Суордаахтан Хара Кустаахха 40 км, Хара Кустаахтан Абыйга 40 км сири 20 күн айаннаан кулун тутар 19 күнүгэр тиийэр.", "ru": ["От Верхоянска 45 км до Столбцов, от Столбцов 45 км до Батагая, от Батагая 70 км до Адычи, от Адычи 60 км до Табалаха, от Табалаха 50 км до Туостаха, от Туостаха 50 км до Хатырыка, от Хатырыка 60 км до Кюерелкээна, от Кюерелкээна 50 км до Елерсубута, от Елерсубута 50 км до Крестов, от Крестов 60 км до Суордаха, от Суордаха 70 км до Кюереляха, от Кюереляха 40 км до Сорочкинцев, от Сорочкинцев 35 км до Сиэн-Булгунняха, от Сиэн-Булгунняха 55 км до Алы-Кюеле, от Алы-Кюеле 30 км до Сурулуолаха, от Сурулуолаха 30 км до Бытыгая, от Бытыгая 45 км до Суордаха, от Суордаха 40 км до Хара-Кустаха, проехав еще 40 км от Хара-Кустаха, доезжает до Абыя 19 марта, таким образом проведя в пути 20 дней."]}}
{"translation": {"sah": "Туостаахтан Алыы күөлүгэр 400 км табанан бараллар.", "ru": ["От Туостаха до Алы-Кюеле проехал 400 км на оленях."]}}
{"translation": {"sah": "Алыы Күөлүттэн Абыйга диэри атынан айанныыр.", "ru": ["От Алы-Кюеле до Абыя ехал на лошади."]}}
{"translation": {"sah": "Уопсайа 1920 км усталаах сындалҕаннаах айаны айаннаабыт.", "ru": ["В общей сложности он проделал утомительный путь 1920 км."]}}
{"translation": {"sah": "Абый оройуонугар 9 бөһүөлэктэргэ сылдьан ыам ыйын 11 күнүгэр Дружинаны булар.", "ru": ["Посетив 9 поселков в Абыйском районе, 11 мая он находит Дружину."]}}
{"translation": {"sah": "Аллайыаха оройуонугар бэс ыйын 8 күнүгэр тиийэр, үксүн катерынан айанныыр уонна Чокуурдаахха от ыйын 9 күнүгэр 1940 сыллаахха тиийэр.", "ru": ["8 июня он доезжает до Аллаиховского района и, большой частью проплыв на катере, добирается до Чокурдаха 9 июля 1940 года."]}}
{"translation": {"sah": "Уопсайа барыта Саввин бу уһун айанын устатын тухары массыынанан 194 км, атынан 1978 км, табанан 1230 км, оҕуһунан 20 км, тыынан 97 км, борохуотунан, катерынан 3444 км айаннаабыт.", "ru": ["В общей сложности за всю эту свою долгую поездку Саввин проехал на автомобиле 194 км, на лошадях 1978 км, на оленях 1230 км, на быках 20 км, на лодке 97 км, на пароходе и катере 3444 км."]}}
{"translation": {"sah": "Дьэ ол курдук кини бу 3 хоту улууска кылгас кэмҥэ олус сындалҕаннаах сырыыны сылдьан, тыһыынчанан норуот былыргы фольклорнай матырыйаалларын сурукка түһэрэн институкка биэрбит.", "ru": ["Так, за время этой крайне изнурительной поездки, побывав недолго в 3 улусах, он записал тысячи образцов древнего народного фольклора и передал их институту."]}}
{"translation": {"sah": "Саввин араас матырыйааллары хомуйа сылдьан, дьааҥылар тыллара уратытын, баайын олус сөхпүт.", "ru": ["Саввин, собирая различные материалы, был очень удивлен богатством языков янцев и различиями между ними."]}}
{"translation": {"sah": "Бу матырыйааллар аҥардарыттан ордуга Ойуунускайы хаайбыттарын кэннэ ситэ үөрэтиллибэккэ хаалбытттар, быраҕаллыбыта олус элбэх диэн билиҥҥи историктар кэпсииллэр.", "ru": ["Современные историки считают, что после заключения Ойунского в тюрьму более половины этих материалов остались не до конца изученными, слишком многое оказалось утраченным."]}}
{"translation": {"sah": "Саввин А. А. 1932-1950 сылларга суруйбут, архыыпка сытар матырыйааллара наардаммыттара.", "ru": ["Материалы, написанные А. А. Саввиным, в 1932–1950 гг. были сложены в архив."]}}
{"translation": {"sah": "Билиҥҥи киһи сатаан суруйар кыахтара суох суруйуулара, холобура: «Былыргы сэргэлэр», «Саха дьиэтэ-уота», «Аҕа уустаһыы», «Саха кымыһа», «Сир оҥоһуута сайдыан иннигэр сахалар астара», «Ыһыах», «Саха оонньуулара» уонна да атыттар.", "ru": ["Это были сочинения, которые невозможно создать современному человеку: «Древние коновязи», «Хозяйство якутов», «Феодализм», «Якутский кумыс», «Пища якутов до развития земледелия», «Ысыах», «Игры якутов» и т. д."]}}
{"translation": {"sah": "Олус элбэх суруйуулара саха итэҕэлин туһунан.", "ru": ["Много сочинений было про верования якутов."]}}
{"translation": {"sah": "Кэлин институттан уурайан Холбоско үлэлиир, кэргэнэ уонна соҕотох уола эрдэ өлөн, улахан оҕустарыыны ылан эдэр сааһыгар күн сириттэн күрэммит.", "ru": ["Позже он уволился из института и работал в Холбосе, его жена и единственный сын вскоре умерли, он пережил серьезный удар и скончался в молодом возрасте."]}}
{"translation": {"sah": "Онон билиҥҥи Дьааҥы историктарыгар туһаайан этэбин – бу ситэ үөрэтиллибэтэх үлэлэри хасыһан, дойдубут былыргы уус-уран айымньыларын, фольклорун эбии үөрэтиэххэ, билиэххэ сөп этэ.", "ru": ["Поэтому я обращаюсь к нынешним историкам Янского улуса — можно было бы покопаться в этих материалах, которые не были изучены до конца, и узнать о древних художественных произведениях и фольклоре нашей родины."]}}
{"translation": {"sah": "Сунтаар улууһугар оскуолаҕа киириэн иннинээҕи үөрэхтээһин 100 сылыгар бэлэмнэнэллэр", "ru": ["В Сунтарском улусе готовятся к 100-летию дошкольного образования"]}}
{"translation": {"sah": "Үбүлүөйү тэрийэн ыытарга улуус социальнай уонна имиджевэй бэлиитикэҕэ солбуйааччыта Гаврил Еремеев бэрэссэдээтэллээх анал хамыыһыйа тэрилиннэ.", "ru": ["Для организации мероприятия была создана специальная комиссия под председательством заместителя по социальной и имиджевой политике Гаврила Еремеева."]}}
{"translation": {"sah": "Бүгүн хамыыһыйа бастакы сүбэ мунньаҕа буолла.", "ru": ["Сегодня состоялось первое заседание комиссии."]}}
{"translation": {"sah": "Үбүлүөйдээх сылы аһыы олунньу ыйга буолуоҕа.", "ru": ["Открытие юбилейного года состоится в феврале."]}}
{"translation": {"sah": "Сыл устата араас тэрээһиннэр ыытыллыахтара.", "ru": ["В течение года будут проводиться различные мероприятия."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук «Палитра мастерства в год 100-летия дошкольного образования» диэн үбүлүөйдээх педагогическай марафон тэриллиэҕэ.", "ru": ["Так, будет организован юбилейный педагогический марафон «Палитра мастерства в год 100-летия дошкольного образования»."]}}
{"translation": {"sah": "Улуустааҕы Үөрэҕирии түмэлин саҥа экспонаттарынан байытыы, устуоруйаны кэрэһэлиир быыстапкалары тэрийии буолуоҕа.", "ru": ["Улусный музей образования пополнится новыми экспонатами, будут проведены выставки, посвященные истории."]}}
{"translation": {"sah": "Сунтаар улууһугар бастакы уһуйаан аһыллыбыт үбүлүөйүгэр аналлаах сувенирдар оҥоһуллуохтара.", "ru": ["Будут изготовлены сувениры, приуроченные к юбилею открытия первого детского сада в Сунтарском улусе."]}}
{"translation": {"sah": "Өссө үбүлүөйгэ анаммыт кинигэ бэчээккэ бэлэмнэнэр.", "ru": ["Также готовится к печати книга, посвященная юбилею."]}}
{"translation": {"sah": "Сыл устата бэтэрээн үлэһиттэри кытта көрсүһүүлэр былааннаналлар.", "ru": ["В течение года запланированы встречи с работниками-ветеранами."]}}
{"translation": {"sah": "Улуустааҕы «Сыл бастыҥ иитээччитэ» куонкурус үбүлүөйгэ ананыаҕа.", "ru": ["Юбилею будет посвящен улусный конкурс «Лучший воспитатель года»."]}}
{"translation": {"sah": "Ырыаны аргыс оҥостон", "ru": ["С песней по жизни"]}}
{"translation": {"sah": "1957 с. өрөспүүбүлүкэ ыччатын фестивалыгар С.Г.Васильев 100 киһилээх хор туруоран, онно Ким Петрович солист быһыытынан кыттан, дипломант үрдүк аатын ылбыта.", "ru": ["В 1957 году на республиканском фестивале молодежи С. Г. Васильев собрал хор из 100 человек, солистом которого был Ким Петрович, получивший почетное звание дипломанта."]}}
{"translation": {"sah": "1963 с. «Уус-уран самодеятельность бастыҥнара» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи Норуот айымньытын дьиэтэ таһаарбыт плакатыгар киллэриллибитэ.", "ru": ["А в 1963 году Республиканский Дом народного творчества включил его в список «Лучших артистов художественной самодеятельности»."]}}
{"translation": {"sah": "Ким Петровичтыын “тоҕо биһиги оройуоҥҥа мелодист суоҕуй, түмсүүтэ тэрийиэххэ” дэһэн, 1978 с. мелодистар түмсүүлэрин тэрийиэхпититтэн ыла ырыа айыытынан күүскэ үлэлэспитинэн барбыта.", "ru": ["Однажды Ким Петрович задался вопросом: «Почему в нашем улусе нет мелодистов?» Так в 1978 году он основал сообщество мелодистов и начал активно работать над созданием песен."]}}
{"translation": {"sah": "Өрөспүүбүлүкэтээҕи Норуот айымньытын дьиэтин эппиэттээх үлэһитэ А.Н.Семеновы, композитордар Сойуустарын бэрэссэдээтэллэрэ З.К.Степановы, Н.С.Берестовы, композитордар Т.Стручкову, В.Зыряновы кытта ыкса сибээстээхтик үлэлэһэн, уопсайа 100-кэ ырыаны оҕолортон саҕалаан политическай тиэмэҕэ тиийэ айда.", "ru": ["В общей сложности он написал около 100 композиций в тесном сотрудничестве с ответственным работником республиканского Дома народного творчества А. Н. Семеновым, председателями Союза композиторов З. К. Степановой и Н. С. Берестовой, композиторами Т. Стручковой и В. Зыряновой — это были как детские, так и политические песни."]}}
{"translation": {"sah": "Улууска аан бастаан норуот айымньытын дьиэтиттэн мелодист дастабырыанньатын ылбыта.", "ru": ["Ким Петрович первым в улусе получил удостоверение мелодиста от Дома народного творчества."]}}
{"translation": {"sah": "Ырыаларын өрөспүүбүлүкэ, улуус биллиилээх ырыаһыттара, «Кэнчээри» ансаамбыл толороллор.", "ru": ["Его песни исполняют известные певцы республики и ансамбль «Кэнчээри»."]}}
{"translation": {"sah": "Тохсунньу 1 күнүттэн булт сокуонугар элбэх уларыйыылар", "ru": ["Изменения в охотничьем законодательстве с 1 января"]}}
{"translation": {"sah": "Ол иһигэр туох көҥүллэнэрин, бобулларын, булт болдьоҕун туһунан кылгастык сырдатта.", "ru": ["Небольшая заметка о том, что будет разрешено и запрещено, а также о сроках охоты."]}}
{"translation": {"sah": "Холобура, элбэх киһи суулаһан бултуулларыгар, хайаан даҕаны анал “бэлиэлээх” таҥастаах буолаллара ирдэнэр эбэтэр ыстараапка тэбиллиэхтэрин сөп.", "ru": ["Так, для групповой охоты обязательно ношение одежды со специальным опознавательным знаком. Несоблюдение этого правила может повлечь штраф."]}}
{"translation": {"sah": "Эһэни бултуур болдьох атырдьах ыйын 1 күнүттэн ахсынньы бүтүөр диэри, ол иһигэр биир саастаах уонна оҕолоох эһэни бултуур бобуллар.", "ru": ["Сроки охоты на медведя — с 1 августа до конца декабря. При этом запрещается охота на медведей в возрасте до одного года и медведиц с детенышами."]}}
{"translation": {"sah": "Тайахха булт тыһытаатыыра, лөкөйө-ыҥааҕа диэн араарбакка барытыгар балаҕан ыйын 15 күнүттэн саҕаланар.", "ru": ["Охота на всех видов лосей (вне зависимости от пола и возраста) начинается с 15 сентября."]}}
{"translation": {"sah": "Аны тыыннаах табаны муоһун быһар көҥүллэммэт, сууттаныахха сөп.", "ru": ["Больше не разрешается срезать рога с живых оленей — нарушителей могут привлечь к суду."]}}
{"translation": {"sah": "Ньургустан Николаевич кэпсэтиитэкэлэр нүөмэргэ сиһилии тахсыаҕа.", "ru": ["В следующем номере выйдет подробное интервью с Ньургустаном Николаевичем."]}}
{"translation": {"sah": "Олимпиада билии хаачыстыбатын көрдөрөр", "ru": ["Олимпиада — показатель качества знаний"]}}
{"translation": {"sah": "VII кылаастарга барыта 19 оҕо кытынна.", "ru": ["Среди 7-х классов приняли участие 19 учеников."]}}
{"translation": {"sah": "Кировскай, Өрт оскуолалара кыттыбатахтара.", "ru": ["Не принимали участие школы сел Киров и Ерт."]}}
{"translation": {"sah": "Улуустааҕы гимназияҕа I миэстэ Э.М.Петров – 35,7 баал, II м С.П.Пахомова – 34,7 б.", "ru": ["1-е место из улусной гимназии занял Э. М. Петров — 35,7 балла, 2-е место заняла С. П. Пахомова — 34,7 б."]}}
{"translation": {"sah": "Нэһилиэк оскуолаларыгар: I м С.Н.Стручков – 32 б. (А.Н.Осипов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата), II м К.С.Терентьева – 27,2 б. (Күөрэлээх орто оскуолата), III м А.В.Михайлова – 26,7 б. (Дьиикимдэ орто оскуолата)", "ru": ["Из сельской школы: 1-е м. — С. Н. Стручков, 32 б. (Бердигестяхская средняя школа им. А. Н. Осипова), 2-е м. — К. С. Терентьева, 27,2 б. (Кюереляхская средняя школа), 3-е м. — А. В. Михайлова, 26,7 б. (Джикимдинская средняя школа)."]}}
{"translation": {"sah": "VIII кылаастарга барыта 21 оҕо, оскуола аатыттан кыттыбыттара кэрэхсэбиллээх.", "ru": ["Примечательно, что от имени школы среди восьмиклассников принял участие 21 ученик."]}}
{"translation": {"sah": "Былырыын бастаабыт оҕо 35 б. эбит буоллаҕына, быйыл хаачыстыба быдан тупсубут.", "ru": ["Если в прошлом году ученик, занявший первое место, получил 35 баллов, то в этом году результат заметно лучше."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук, улуустааҕы гимназияҕа I м В.Ю.Попов – 49 б., II м ­ түмүгэ суруллубатах.", "ru": ["Так, в улусной гимназии 1-е место занял В. Ю. Попов — 49 б., результат по 2-му не указан."]}}
{"translation": {"sah": "IX кылаастарга хаачыстыба көрдөрүүтэ быдан үрдүк.", "ru": ["В 9-м классе результаты намного выше."]}}
{"translation": {"sah": "Былырыын бастаабыт оҕо 27,7 б. ылбыт буоллаҕына, быйыл бастаабыт үөрэнээччи 34,7 б.", "ru": ["Если в прошлом году победитель получил 27,7 б., то в этом — 34,7 б."]}}
{"translation": {"sah": "Киһи кэрэхсиирэ, быйыл оскуолалар бары кытыннылар.", "ru": ["Примечательно, что в этом году участвовали все школы."]}}
{"translation": {"sah": "Улуустааҕы гимназияҕа I м А.Р.Николаев – 34,7 б., II м А.Э.Данилов – 31,8 б.", "ru": ["В улусной гимназии 1-е место занял А. Р. Николаев — 34,7 б., 2-е место — А. Э. Данилов, 31,8 б."]}}
{"translation": {"sah": "Нэһилиэк оскуолаларыгар: I м В.Ф.Заровняев – 30,9 б. (А.Н.Осипов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата), II м 26,5 б.", "ru": ["Из сельской школы: 1-е м. — В. Ф. Заровняев, 30,9 б. (Бердигестяхская средняя школа им. А. Н. Осипова), 2-е м., 26,5 б.,"]}}
{"translation": {"sah": "хомуйан, эмиэ бу оскуола үөрэнээччитэ Н.Б.Тимофеев ылбыт, III м С.Н.Адамов – 24,2 б. (Кировскай орто оскуолата).", "ru": ["также занял ученик этой школы Н. Б. Тимофеев, 3-е м. — С. Н. Адамов, 24,2 б. (Кировская средняя школа)."]}}
{"translation": {"sah": "X кылаастарга олимпиадаҕа кыттыы да, хаачыстыба да көрдөрүүтэ мөлтөх.", "ru": ["В 10-х классах результаты участия в олимпиаде и показатели качества оказались низкими."]}}
{"translation": {"sah": "Өрт, Кировскай, Атамай оскуолалара кыттыбатахтар.", "ru": ["Не участвовали школы сел Ерт, Кировск и Атамай."]}}
{"translation": {"sah": "Онон X кылаастарга барыта 12 оҕо билиилэрин тургутуппуттар.", "ru": ["Среди десятиклассников свои знания проверили 12 учеников."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук, I м Т.М.Сидорова – 23 б. (Семен Данилов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата), II м А.А.Федорова – 16 б. (Семен Данилов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата), III м У.И.Чемезова 15,5 б.", "ru": ["Так, 1-е место заняла Т. М. Сидорова — 23 б. (Бердигестяхская средняя школа им. Семена Данилова), 2-е м. — А. А. Федорова, 16 б. (Бердигестяхская средняя школа им. Семена Данилова), 3-е м. — У. И. Чемезова, 15,5 б."]}}
{"translation": {"sah": "(Маҥаны орто оскуолата).", "ru": ["(Маганинская средняя школа)."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон улуустааҕы гимназияҕа II м А.П.Ноговицын – 17,5 б.", "ru": ["Среди учеников улусной гимназии 2-е место занял А. П. Ноговицын — 17,5 б."]}}
{"translation": {"sah": "Боротокуолтан көрдөххө, быйылгы X билиилэрин таһыма олус намыһах.", "ru": ["Если смотреть на протокол, то уровень знаний десятиклассников этого года очень низкий."]}}
{"translation": {"sah": "Былырыын бастаабыт оҕо 31,45 б. этэ.", "ru": ["Ученик, занявший 1-е место в прошлом году, получил 31,45 б."]}}
{"translation": {"sah": "XI кылаастарга барыта 12 оҕо кыттыыны ылбыт.", "ru": ["Среди одиннадцатиклассников всего участвовало 12 учеников."]}}
{"translation": {"sah": "Өрт, Атамай, Кировскай, Кэптин оскуолатын оҕолоро кыттыбатахтар.", "ru": ["Не приняли участие ученики Ертинской, Атамайской, Кировской и Кэптинской школ."]}}
{"translation": {"sah": "Былырыын икки эрэ оскуола кыттыбатаҕа.", "ru": ["В прошлом году не принимали участие только две школы."]}}
{"translation": {"sah": "I м В.Ф.Заровняев – 31,5 б. (А.Н.Осипов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата), II м Т.П.Попова – 27,4 б. (А.Н.Осипов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата), III м Д.Р.Максимов – 26,1 б. (А.Н.Осипов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата).", "ru": ["1-е м. — В. Ф. Заровняев, 30,9 б. (Бердигестяхская средняя школа им. А. Н. Осипова), 2-е м. — Т. П. Попова, 27,4 б. (Бердигестяхская средняя школа им. А. Н. Осипова), 3-е м. — Д. Р. Максимов, 26,1 б. (Бердигестяхская средняя школа им. А. Н. Осипова)."]}}
{"translation": {"sah": "Улуустааҕы гимназияҕа II м В.Н.Андреев – 27,6 б.", "ru": ["Среди учеников улусной гимназии 2-е место занял В. Н. Андреев — 27,6 б."]}}
{"translation": {"sah": "I м боротокуола суруллубатах.", "ru": ["По первому месту записи в протоколе не найдено."]}}
{"translation": {"sah": "Быйылгы XI географияны билиилэрин таһыма былырыыҥҥы оҕолордооҕор намыһах.", "ru": ["Уровень знаний географии у учеников 11-го класса в этом году ниже, чем в прошлом."]}}
{"translation": {"sah": "Былырыын бастаабыт үөрэнээччи 37,1 б. этэ.", "ru": ["Ученик, занявший 1-е место в прошлом году, получил 37,1 б."]}}
{"translation": {"sah": "Бастатан туран, хаачыстыбаҕа үөрэтии былырыыҥҥытааҕар арыый эбиллибит курдук.", "ru": ["В первую очередь качество обучения стало чуть лучше, чем в прошлом году."]}}
{"translation": {"sah": "Ол эрээри быйыл да, сорох оскуолалар география олимпиадатыгар олох да кытта сатаабатахтара киһини дьиксиннэрэр.", "ru": ["Тем не менее вызывает обеспокоенность то, что некоторые школы вообще не попытались принять участие в олимпиаде по географии."]}}
{"translation": {"sah": "Маны үөрэх улуустааҕы управлениета болҕомто ылан, ыйыы-кэрдии биэриэн наада быһыылаах.", "ru": ["Видимо, нужно, чтобы улусное управление образования приняло этот факт во внимание и дало соответствующие указания."]}}
{"translation": {"sah": "География оскуолаҕа көтө предмет буолбатах.", "ru": ["География — это не факультативный предмет в школе."]}}
{"translation": {"sah": "Россия дьылҕатын быһаарар суос соҕотох сүрүн предмет буоларын өссө төгүл санатыаҕы баҕарыллар.", "ru": ["Хотелось бы еще раз напомнить, что это единственный основной предмет, определяющий судьбу России."]}}
{"translation": {"sah": "Оскуола сүрүн соруга эксээмэҥҥэ үрдүк баалы ситиһии буолбатах, чиҥ билиини биэрии.", "ru": ["Главная задача школы — это не высокие баллы на экзаменах, а передача реальных знаний."]}}
{"translation": {"sah": "Улууспут инники кэскиллэригэр, оҕолорго туһаайан, икки кыһыл дипломнаах, икки учуонай степеннээх, Бэрдьигэстээх орто оскуолатын үрүҥ көмүс мэтээлинэн бүтэрбит (2005 с.) К.С.Кириллина курдук, географияҕа туйгуннук үөрэнэргитигэр баҕарыам этэ.", "ru": ["Хотелось бы пожелать будущим поколениям отлично знать географию, как К. С. Кириллина, обладательница двух красных дипломов, двух ученых степеней, окончившая Бердигестяхскую среднюю школу с серебряной медалью (2005 г.)."]}}
{"translation": {"sah": "Туох барыта үчүгэйдик умнуллубат былыргы.", "ru": ["Прошлое, которое не забывается."]}}
{"translation": {"sah": "Чайыҥдаҕа вахтанан үлэ байыаһа", "ru": ["Труженик Чаяндинской вахты"]}}
{"translation": {"sah": "Сунтаар улууһуттан үгүс киһи вахтовай ньыманан үлэлии-хамсыы сылдьаллар.", "ru": ["Многие уроженцы Сунтарского улуса работают вахтовым методом."]}}
{"translation": {"sah": "Олортон биирдэстэринэн Сунтаар сэлиэнньэтин олохтооҕо Руслан Андреев буолар.", "ru": ["Один из них — житель Сунтарского наслега Руслан Андреев."]}}
{"translation": {"sah": "Кинини кытары кэпсэтиибитин сэҥээриэххит дии саныыбын.", "ru": ["Думаю, вам будет интересно узнать про наш с ним разговор."]}}
{"translation": {"sah": "– Билигин үгүс саха дьоно вахтовай ньыманан бырамыысыланнай тэрилтэлэргэ үлэлиир буолбута хайҕаллаах.", "ru": ["— Похвально, что многие якуты стали работать на промышленных предприятиях вахтовым методом."]}}
{"translation": {"sah": "Бэйэҥ хайдах вахтовай ньыманан үлэлии барбытыҥ туһунан кэпсээ эрэ.", "ru": ["Расскажите, как вы сами стали вахтовиком."]}}
{"translation": {"sah": "– Вахтовай ньыманан үлэлии барыам иннинэ араас тэрилтэлэргэ туох үлэ көстөрүнэн сылдьыбытым.", "ru": ["— До того как я начал работать вахтовым методом, я подрабатывал на разных предприятиях."]}}
{"translation": {"sah": "Бу саас, ыам ыйыгар улуустааҕы нэһилиэнньэ үлэлээх буолуутункиинэ биллэрии таһаарбыта.", "ru": ["Весной этого года, в мае, улусный центр занятости опубликовал объявление."]}}
{"translation": {"sah": "Онно Ленскэй оройуонугар үлэлиирбиир бырамыысыланнай тэрилтэҕэ вахтовай ньыманан үлэһиттэр наадаларын туһунан этиллэр этэ.", "ru": ["Там говорилось, что одному предприятию в Ленском районе требуются вахтовики."]}}
{"translation": {"sah": "Ол биллэрииникөрөн баран, бука ыам ыйын ортотугар кииҥҥэ кэлбитим.", "ru": ["Я увидел это объявление и в мае поехал в районный центр."]}}
{"translation": {"sah": "Кэлбиппэр, киин үлэһиттэрэ үлэҕэ сэрэхтээх буолар туһунан анал анкетаны толорторбуттара.", "ru": ["Когда я прибыл, сотрудники центра попросили заполнить специальную анкету о мерах безопасности на рабочем месте."]}}
{"translation": {"sah": "Ол, онон ааспыта.", "ru": ["Этим тогда все и закончилось."]}}
{"translation": {"sah": "От үлэтэ үмүрүйэрин саҕана, атырдьах ыйын саҕаланыыта миэхэ Александр Макарович Николаевич субуоннаан бэрэбиэркэни ааспытым туһунан эппитэ уонна биһиэхэ кэл диэбитэ.", "ru": ["В начале августа мне позвонил Александр Макарович Николаев. Он сообщил, что я прошел проверку, и пригласил меня."]}}
{"translation": {"sah": "Кэлбиппэр, киһим «ЛенскэйЧайыҥдатыгар вахтаҕа үлэлии барар буоллуҥ» диэбитэ.", "ru": ["Когда я приехал, он сообщил, что я отправлюсь работать на Чаяндинскую вахту в Ленском улусе."]}}
{"translation": {"sah": "Хас да хонон баран, Дьокуускайкуоракка барыы буолла.", "ru": ["Через несколько дней я поехал в Якутск."]}}
{"translation": {"sah": "Онно тиийээппитин кытта ый курдук обсерваторга сытыарбыттара.", "ru": ["После приезда где-то месяц мы лежали в обсерваторе."]}}
{"translation": {"sah": "Ковидка диэн үстэ анаалыс ылбыттара.", "ru": ["У меня взяли три анализа на ковид."]}}
{"translation": {"sah": "Хоско соҕотох сытаҕын.", "ru": ["В комнате лежишь один."]}}
{"translation": {"sah": "Утуйар таҥаскын барытын биэрэллэр.", "ru": ["Тебе выдают комплект постельного белья."]}}
{"translation": {"sah": "Аһылыккын ааныҥ таһыгар аҕалан уураллар.", "ru": ["Еду оставляют возле двери."]}}
{"translation": {"sah": "Харыстанар маасканан барытынанхааччыйаллар.", "ru": ["Выдают защитные маски."]}}
{"translation": {"sah": "Манна, өссө обсерваторга киириэхпит иннинэ, хамыыһыйаны кыайан ааспакка хас да киһи доруобуйаларынан сыыйыллыбыттара.Инньэ гынан, 50-тан тахса киһи талыллан, харыстабылга ый курдук сытан тахсыбыппыт.", "ru": ["Здесь, еще до поступления в обсерватор, несколько человек не смогли даже пройти комиссию и были исключены по здоровью. Таким образом, отобрали больше 50 человек, с которыми мы пролежали там примерно месяц для профилактики."]}}
{"translation": {"sah": "– Үлэлиир сиргитигэр хайдах айаннаабыккытый?", "ru": ["— Как вы доехали до места работы?"]}}
{"translation": {"sah": "– Биир күн, ол эбэтэр атырдьах ыйын 26 күнүгэр барыбытын оптуобуска олордон, пуорка киллэрбиттэрэ.", "ru": ["— Однажды, а точнее, 26 августа, нас всех посадили в автобус и отвезли в аэропорт."]}}
{"translation": {"sah": "ДьокуускайТалакаан маршрутунан көппүппүт.", "ru": ["Мы полетели по маршруту Якутск — Талакан."]}}
{"translation": {"sah": "Талакааҥҥа түспүппүтүгэр биһигини оптуобус кэтэһэн турара.Онно олордон баран, үлэлиэхтээх сирбитигэр илтилэр.", "ru": ["В Талакане нас ждал автобус, который довез нас до места работы."]}}
{"translation": {"sah": "Талакаантан Чайыҥда саҕаланан барар эбит.", "ru": ["Из Талакана начинается Чаянда."]}}
{"translation": {"sah": "Үлэлиир сирбит 70-ча км курдук тэйиччи баар.", "ru": ["Наш рабочий участок находился в 70 километрах оттуда."]}}
{"translation": {"sah": "Нулевой КПП-га тиийээппитин кытта биһигини өр баҕайы бэрэбиэркэлээбиттэрэ.Үлэлиир сирбитигэр тиийбиппитигэр икки күн сытыардылар.", "ru": ["Когда мы доехали до нулевого КПП, нас очень долго проверяли. И когда мы добрались до места работы, то просидели в изоляции еще два дня."]}}
{"translation": {"sah": "Эмиэ ковидтан анаалыс ылбыттара.", "ru": ["У нас снова взяли анализы на ковид."]}}
{"translation": {"sah": "Барыбыт анаалыһаүчүгэй диэн буолла.", "ru": ["Сообщили, что у всех анализы хорошие."]}}
{"translation": {"sah": "Ол кэннэ 73-с учаастак диэн баар эбит.", "ru": ["Выяснилось, что мы попали на 73-й участок."]}}
{"translation": {"sah": "Ол саамай кииннэрэ.", "ru": ["Это был самый центр."]}}
{"translation": {"sah": "Манна хонтуоралара эҥин баар.", "ru": ["Там находились конторы и прочее."]}}
{"translation": {"sah": "Биһигини барыбытын хонтуораҕа мунньан баран, араас докумуону толортордулар.", "ru": ["Нас собрали в одной конторе и попросили заполнить различные документы."]}}
{"translation": {"sah": "Оннобиһиэхэ хамнаспыт түһэр карточкатын биэрдилэр.", "ru": ["Там нам выдали зарплатные карты."]}}
{"translation": {"sah": "Ол кэнниттэн ыскылааттарыгар баран анал таҥаспытын ыллыбыт (сайыҥҥы, кыһыҥҥы, атах таҥаһыгар тиийэ).", "ru": ["Затем мы пошли на склад и получили спецодежду (летнюю и зимнюю одежду и обувь)."]}}
{"translation": {"sah": "Онно элбэх СМУ баар эбит.", "ru": ["Было много СМУ."]}}
{"translation": {"sah": "Бэйэ- бэйэлэрин тус-туспа араартыыллар.", "ru": ["Все разные."]}}
{"translation": {"sah": "Тус бэйэм 73-с учаастаккабаар СМУ-7 диэҥҥэ хаа бытым.", "ru": ["Я остался на своем 73-м участке в СМУ-7."]}}
{"translation": {"sah": "Онно үгүспүт 110 учаастакка ананан барбыттара.", "ru": ["Многих из нас распределили на 110-й участок."]}}
{"translation": {"sah": "Биһиги 11 буолан хаалбыппыт,ол иһигэр 3 Сунтаар дьоно.", "ru": ["Нас осталось 11 человек, из них трое сунтарцев."]}}
{"translation": {"sah": "Эбиэт кэннэ үлэлэтэн бардылар.", "ru": ["После обеда мы начали работать."]}}
{"translation": {"sah": "Онно плитканан суолу тэлгииллэр эбит.", "ru": ["Строили дорогу из плит."]}}
{"translation": {"sah": "Хайы-сах тэлгэнэн сытар этэ.", "ru": ["Дорога уже была выложена плитами."]}}
{"translation": {"sah": "Биһиги стыктарын буорунан кута-кута битумунан кутабыт.", "ru": ["А мы находили стыки и засыпали их битумом."]}}
{"translation": {"sah": "Бары бииргэ сылдьыбыппыт.", "ru": ["Занимались этим все вместе."]}}
{"translation": {"sah": "Балтараа ый оннук үлэлээбиппит.", "ru": ["Так мы проработали полтора месяца."]}}
{"translation": {"sah": "Үлэлии барарбытыгар вахтабыт болдьоҕо бастаан утаа 2 ый диэн этэ.", "ru": ["Когда мы только собирались работать, срок вахты был два месяца."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон учаастакка тиийээппитин кытта ыарыынан сибээстээн 3 ый диэн буолбута.", "ru": ["А потом, когда мы доехали до участка, нам сказали, что из-за вируса будет теперь три месяца."]}}
{"translation": {"sah": "Онон үс ый үлэлээн кэллим.", "ru": ["Так что я проработал три."]}}
{"translation": {"sah": "Ити курдук балтараа ый суол оҥоһуутугар сырыттыбыт.", "ru": ["Полтора месяца мы занимались укладкой дороги."]}}
{"translation": {"sah": "Үлэбит эрэсиимин туһунан этэр буоллахха, сарсыарда 6-ҕа туран аһыы бараҕын.", "ru": ["Если говорить о режиме работы, то завтрак начинался в 6 утра."]}}
{"translation": {"sah": "Сэттэ ааһыыта үлэлиир сиргэр бараҕын.Күнүс 12 чааска учаастаккар аҕалан эбиэттэтэллэр.", "ru": ["В 7:30 едешь на рабочее место. В 12 тебя привозят на участок обедать."]}}
{"translation": {"sah": "Ити курдук 6 чааска диэри үлэлиибит.", "ru": ["Потом работаешь до 6 часов."]}}
{"translation": {"sah": "Киэһээҥҥи аһылыккын аһаан баран, бэйэҥ-бэйэҕэр бэриллэҕин, сөбүлүүр дьарыккынандьарыктаныаххын сөп.", "ru": ["После ужина — свободное время. Занимаешься чем хочешь."]}}
{"translation": {"sah": "Олорор усулуобуйабыт үчүгэй.", "ru": ["Условия проживания хорошие."]}}
{"translation": {"sah": "Уопсайга олорбуппут.", "ru": ["Нас разместили в общежитии."]}}
{"translation": {"sah": "Хоско алта киһи түһэр.", "ru": ["В комнате по шесть человек."]}}
{"translation": {"sah": "Утуйар, кэтэртаҥаскын нэдиэлэ аайы уларытаҕын.", "ru": ["Постельное белье и одежду меняют каждую неделю."]}}
{"translation": {"sah": "Сибээспит «Мегафон».", "ru": ["Связь от «Мегафона»."]}}
{"translation": {"sah": "Нэдиэлэни быһа баанньык үлэлиир ,баран суунаҕын.", "ru": ["Всю неделю работает баня — можно сходить помыться."]}}
{"translation": {"sah": "Балтараа ый үлэлээбиппит кэннэ биһигини атын, ПСП диэн учаастакка көһөрбүттэрэ.", "ru": ["После полутора месяцев работы нас перевели на другой участок — ПСП."]}}
{"translation": {"sah": "Онно көһөрөллөрүгэр биһиги вагончикка олорбуппут.", "ru": ["Там мы жили в вагончиках."]}}
{"translation": {"sah": "Кырааска уона ону-маны хаһыы үлэтэ этэ.", "ru": ["Работа заключалась в покраске и рытье."]}}
{"translation": {"sah": "Өссө турба анныгар кирпииччэни тэлгээбиппит.", "ru": ["Также мы клали кирпичи под трубы."]}}
{"translation": {"sah": "– Вахтовай ньыманан баран үлэлиир дьон төһө хамнаһы аахсаллар эбит диэн ааҕааччылар интэриэһиргиир буолуохтаахтар.", "ru": ["— Думаю, нашим читателям будет интересно узнать, сколько получают вахтовики."]}}
{"translation": {"sah": "– Бастаан ый ортото аванса түһэр.", "ru": ["— Сначала в середине месяца приходит аванс."]}}
{"translation": {"sah": "Ол кэннэ, кэлэр ый 15-һигэр хамнаһыҥ түһэр.", "ru": ["И после этого 15-го числа следующего месяца поступает зарплата."]}}
{"translation": {"sah": "Холобур, боростуой оробуочай хамнаһа 70 тыһ. солк.", "ru": ["Например, простой рабочий зарабатывает 70 тысяч."]}}
{"translation": {"sah": "Сорох уолаттар пульт диэн кыраасканан ыстарар үлэҕэ сылдьыбыттара.", "ru": ["Некоторые парни работали с краскопультами."]}}
{"translation": {"sah": "Онноүлэлиир дьон хамнастарыгар эбиллэр этэ.", "ru": ["Они получали надбавки."]}}
{"translation": {"sah": "Үлэни хонтуруоллуур маастардара 15 тыһ. тиийэ уопсай хамнастарыгар эбэн биэрэллэрэтэ.", "ru": ["У мастеров, которые контролируют работу, была надбавка к общей зарплате до 15 тысяч рублей."]}}
{"translation": {"sah": "– Руслан, вахтанан үлэҕэ ыллыҥ да барбатыҥ биллэр.", "ru": ["— Руслан, понятно, что нельзя просто взять и уехать на вахту."]}}
{"translation": {"sah": "Үлэлии барарга киһиттэн ханнык хаачыстыба наада эбит дии санаатыҥ?", "ru": ["Какие качества нужны человеку, чтобы там работать?"]}}
{"translation": {"sah": "– Бастатан туран, киһи хара үлэни сатыахтаах уонна тулуурдаах, доруобай буолуохтаах.", "ru": ["— В первую очередь нужно уметь выполнять физическую работу, быть терпеливым и здоровым."]}}
{"translation": {"sah": "Ону таһынан, киһи быһыытынан хаачыстыбаҥ, майгыҥ-сигилиҥ онно эппиэттэһиэхтээх.", "ru": ["Кроме того, важны твои человеческие качества, у тебя должен быть соответствующий характер."]}}
{"translation": {"sah": "Вахтаҕа коллективнай үлэ.", "ru": ["Вахта — это коллективная работа."]}}
{"translation": {"sah": "Дьону кытта тапсан үлэлиир буоллаххына, төһө баҕарар сылдьаҕын.", "ru": ["Если ты умеешь ладить с людьми, можешь трудиться здесь сколько угодно."]}}
{"translation": {"sah": "Онон биир дойдулаахтарбын, вахтовай ньыманан үлэлии кэлэргитигэр ыҥырабын.", "ru": ["Поэтому призываю своих земляков приезжать работать на вахте."]}}
{"translation": {"sah": "Умнуллубат кэрэ түгэннэр", "ru": ["Незабываемые, прекрасные моменты"]}}
{"translation": {"sah": "Үүнэр күммүт үөскүүр саҕата, ситэ сырдыы илик туманын быыһыттан бүдүгүрэ кырдьыбыт кырыа-кыһын кыскыйдаммыт муҥутуур тымныытын иккис түһүмэҕин кэнниттэн, быт хаамыытынан дуу, кутуйах атылынан дуу уһаан, кэлэн иһэрин бэлиэтиир чысхаан сарсыардатынан “Дорообо киэнэ дорҕооннооҕо буолуохтун!”.", "ru": ["После второго пика морозов, когда через туманное белое небо пробиваются слабые, едва заметные, но столь долгожданные лучики солнца, хочется закричать «Ну, здравствуй, зимнее солнце!»"]}}
{"translation": {"sah": "Көр, ити аата көстөр дьүһүнэ көмүскэ тэҥнэммит кэмэ-кэрдиитэ улам-улам чугаһаан эрдэҕэ?", "ru": ["В этот момент приближающиеся лучи солнца подобны драгоценному золоту."]}}
{"translation": {"sah": "Ол кэриэтэ бэйэлээх олохпут эмиэ араас кэрдиис түгэннэринэн солбуллан биллэрбэккэ устан, уулуу сундулуйан “киһи дуо” диэн айылҕа “харамайын” араастаан эрийэн-буруйан ууга-уокка түһэртиирэ барыбытыгар да биллэр суол ээ!", "ru": ["Наша жизнь, полная самых разных ситуаций, бывает похожа на природу — где-то у нее человеческие черты, где-то проявляется звериное начало."]}}
{"translation": {"sah": "Ити эрээри, кини даҕаны үгүс сырдык сахтаах, эриэккэс эркээйи өйгөр өспөттүү иҥэрэр айылгылаах буолар эбит.", "ru": ["Но все же в ней порой бывают моменты, которые запоминаются."]}}
{"translation": {"sah": "Миитэрэйим барахсан бу орто дойдуттан туораабыта хайыы-үйэ 20-чэ сыл буолбут эбит.", "ru": ["Оказывается, прошло уже почти 20 лет с тех пор, как мой бедный друг Дмитрий покинул этот мир."]}}
{"translation": {"sah": "Элбэхтэ да бииргэ сылдьан, аны олох даҕаны ыкса ыаллыы олохсуйан үөрбүппүт-көппүппүт баара.", "ru": ["Много лет мы дружили, и очень обрадовались, когда стали соседями."]}}
{"translation": {"sah": "Төһөлөөх элбэх араас оччотооҕу обургу да, орто да күрэхтэргэ үксүн кыайыы көтөллөнөн, ардыгар кыайтарыы да “кыаһыланан” сылдьыбыппыт буолуой?!", "ru": ["Сколько тогда было разных побед в больших и средних соревнованиях, а временами и горьких поражений!"]}}
{"translation": {"sah": "Миигин үксүн “уҥа илиим, өйөбүлүм” – диэн киһини кыбыһыннарара.", "ru": ["Он часто меня смущал тем, что называл своей правой рукой, поддержкой."]}}
{"translation": {"sah": "Бэйэтэ Сылаҥы Сылаҥ дэппит чулуу ыспарсымыан, улууска биллэр успуорт дьиҥнээх энтузиаһа, быһата Саха Ньургуна этэ.", "ru": ["Он был выдающимся спортсменом, прославившим Сылан, известным в улусе настоящим энтузиастом спорта, подобным якутскому богатырю Нюргуну."]}}
{"translation": {"sah": "Тапталлаах аата эмиэ Ньургун эбит.", "ru": ["Нюргун было также его любимым именем."]}}
{"translation": {"sah": "Кини туһунан ахтыы да син элбэҕэ буолуо.", "ru": ["Про него наверняка есть много воспоминаний."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон биир умнуллубат түгэни ахтыым ...", "ru": ["Вспоминается одна история..."]}}
{"translation": {"sah": "Субуруускай сопхуос отделениеларын зонатааҕы күрэхтэһиитэ үксүн биһиэхэ буолара.", "ru": ["Зональные соревнования отделений Собурского совхоза зачастую проводились у нас."]}}
{"translation": {"sah": "Оройуоҥҥа биир бастакынан тутуллубут, оччолорго типовой дэнэр, улахан успуорт саалалаах этибит.", "ru": ["У нас был большой, так называемый типовой, спортзал, который был построен одним из первых в районе."]}}
{"translation": {"sah": "1972 сыл сааһыары, кулун тутарга икки күннээх тыҥааһыннаах күрэхтэһии кэнниттэн, хатылылар арай очукуо аҥаарынан кыайан таҕыстылар, кубогы илдьэ барар буоллулар.", "ru": ["Весной 1972 года, в марте, после двухдневных напряженных соревнований хатылынские вдруг смогли обойти нас на пол-очка и им достался кубок."]}}
{"translation": {"sah": "Дьоммут үөрэн-көтөн “сус” гыннахтара дии!", "ru": ["Такому исходу событий они были крайне рады!"]}}
{"translation": {"sah": "Биһиги дьиктиргээн, саҥаттан ааҕан көрдүбүт, сэрэйбит курдук, очукуо аҥаарынан биһиги кыайбыт эбиппит.", "ru": ["Мы были удивлены и попробовали пересчитать заново. Как и предполагалось, на пол-очка победили мы."]}}
{"translation": {"sah": "“Ол да иһин “суоластар” (ити кини үгүстүк туттар тыла этэ) түргэнник барбыттар эбит, сарсын баран кубокпытын былдьаан кэлиэҕиҥ”, - диэн баран, буоларын курдук, мичээрдээн кэбистэ.", "ru": ["«То-то наши \"звезды\" (он часто использовал это слово) так быстро смотались. Надо бы завтра поехать и забрать наш кубок», — сказал он с улыбкой, как ни в чем не бывало."]}}
{"translation": {"sah": "Оччону истибит дьон өрүкүнэйэ түстэхпит: “Дабаай, күн сарсын барыаҕыҥ, наада буоллаҕына, иккистээн да киирсэргэ бэлэммит”, - дэстибит.", "ru": ["Услышав это, мы взбодрились: — Давайте поедем завтра. Если нужно, то мы готовы выступить и во второй раз»."]}}
{"translation": {"sah": "Нөҥүө күн эрдэ хомуллан, сатыы Хатылылаатыбыт.", "ru": ["На следующий день, собравшись рано, мы выдвинулись пешком в сторону Хатылы."]}}
{"translation": {"sah": "Хамаандабыт да толору таҕыста: Миитэрэй, мин, Уйбаан Дуруһаал, Оппуонньа Аянитов, Степа Макаров уонна Баһылай Дарбасов.", "ru": ["Команда наша была в полном составе: Дмитрий, я, Иван Дурусал, Афоня Аянитов, Степа Макаров и Василий Дарбасов."]}}
{"translation": {"sah": "Эбиэт ааһыыта туох да сэрэтиитэ суох тиийдибит, дьоммут хайдах эрэ кэтэспит курдуктар, мүчүҥнэһэ көрүстүлэр.", "ru": ["Мы приехали к обеду без предупреждения, ребята нас как будто уже ждали."]}}
{"translation": {"sah": "“Суоластар, кубокпытын ыла кэллибит, арааһа судьуйа сыыһата тахсыбыт, төттөрү аҕалыҥ”, - Миитэрэй бас-көс киһибит суос бэринэр.", "ru": ["«Подлецы, мы пришли за кубком. Видимо, судья ошибся, несите кубок обратно», — строго обратился Дмитрий."]}}
{"translation": {"sah": "“Дабаай, өссө быһаарсыаҕыҥ, мээчиккэ ...” Успуорт саалата суох буолан күрэхтэһии кулуупка ыытыллара.", "ru": ["«Давайте определим победителя заново, с помощью мяча...». Поскольку спортзала не было, соревнование прошло в клубе."]}}
{"translation": {"sah": "Биһиги ол саҕана олох үчүгэй кэммит буолан уонна кыһыыбыт да эптэҕэ, олох тулуппатыбыт.", "ru": ["Мы тогда были в превосходной форме, к тому же нас одолевала досада, поэтому мы были готовы выложиться на полную."]}}
{"translation": {"sah": "Аатырар, солбуллубат Куобараптара да туһалаабата.", "ru": ["Им не помог даже их знаменитый незаменимый Говоров."]}}
{"translation": {"sah": "Уйбаан Львович Говоров, кырдьык да, успуорт бары көрүҥүн ис сүрэҕинэн итийэн-кутуйан таптыыр, тылын-өһүн, ууһун-уранын таба туһанар, улууска биллибит успуорт фанаата этэ.", "ru": ["Иван Львович Говоров и вправду был большим фанатом спорта, известным в улусе, и горячо любил все виды спорта."]}}
{"translation": {"sah": "Сэмэн Прокопьев эмиэ Хатылы чулуута, киһи киэнэ чаҕылхайа, хайа, уонна үһүс киһилэрэ, бэйэлэрин күтүөттэрэ Уйбаан Харлампьев эмиэ успуорт энтузиаһа, ол быыһыгар Мичикилээн Иванов – бары да дэгиттэр уолаттар: “Бээ, бээ, уолаттаар, атын сиргэ баран атын көрүҥнэрбитин салгыаҕыҥ, ити Саайка дьиэтигэр”, - дэһэллэр.", "ru": ["Семен Прокофьев — тоже один из именитых спортсменов Хатылы. Их третьим участником был Иван Харлампьев, еще один спортивный энтузиаст, также среди них был Мичикилээн Иванов — все достойные ребята. «Эй, эй, ребята, давайте пойдем в другое место и продолжим по другим видам. Вон, в доме Сайки», — сказали они."]}}
{"translation": {"sah": "“Чэ сөп, биһиги онно да бэлэммит”, - этиллибит дьиэҕэ ыстанан тиийдибит, эрдэттэн да сылдьымахтаабыт сирбит.", "ru": ["«Ну, хорошо, мы готовы», — мы дошли до дома, где условились встретиться и в котором нам раньше тоже доводилось бывать."]}}
{"translation": {"sah": "Ааны аһаат, эрэстэрээн аһа диэн сымыйа буолуох этэ оччотооҕу үйэҕэ, остуол бөҕө тардыллыбыт.", "ru": ["Открыв дверь, мы увидели накрытый стол, по тем временам не хуже ресторанного."]}}
{"translation": {"sah": "Хаһаайыттарбыт да хамсаныылара түргэнэ, имигэһэ, сайыҥҥы дьэргэстэй ыһыаҕар майгылатар үлүгэрэ!", "ru": ["Да и хозяева оказались очень расторопными, шустрыми. Все это напомнило летний праздник Ысыах."]}}
{"translation": {"sah": "Сатыы хааман тиийбит дьон, син 35 биэрэстэ баара буолуо, аччыктаабыппыт да бэрт, тардыммыта буола-буола, улам түсүһэн бардахпыт дии!", "ru": ["Поскольку мы прошли пешком около 35 верст, то изрядно проголодались. Мы начали разминаться, подтягиваться."]}}
{"translation": {"sah": "Миитэрэйбэр имнэнэбин: “Кубогы, кубогы”, - диибин.", "ru": ["Подмигиваю Дмитрию: «Берем кубок»."]}}
{"translation": {"sah": "Хатылыларбыт буоллаҕына хас туос аайы биһигини киһиргэтэллэр, эчи, тыллара ууһа, эриэккэһэ, киһи эрэ аһыы олоруох курдук.", "ru": ["Хатылынские при каждом прыжке поддразнивали нас, и их красноречию можно было позавидовать."]}}
{"translation": {"sah": "Ол быыһыгар маспыт тардыһыыта – эмиэ биһиги туһабытыгар.", "ru": ["Отличились мы и в перетягивании палки."]}}
{"translation": {"sah": "Киһибин көрбүтүм – туох да үөрбүт аҕай, бирээмэ “кэрэмэһэ” быгыалыы сылдьар.", "ru": ["Посмотрел я на Дмитрия — а он весь сияет от радости."]}}
{"translation": {"sah": "Оо, үчүгэй да майгылаах этэ, табаарыһым барахсан” “Суоластар, кэбис, сиэҥ, докумуон туоллаҕа, только эһиил кубокпытын илдьэн миэстэтигэр туруораҕыт, бу сырыыга биһиги, хайа да түбэлтэҕэ биэриэхпит суоҕа, чэ, уонна бу үлүгэрдээх далбарга түбэһэн баран, аанньа буолуохпут дуо, ыллыахха-туойуохха буоллаҕа”, - диэн баран, бэйэтин “хоруонкатын” тардан кэбистэҕэ үһү ...", "ru": ["О, какой же замечательный был у моего друга нрав. «Подлецы, так уж и быть, документ уже заполнен. Но в следующем году вы должны поставить наш кубок обратно. В следующий раз не дадим форы. Как же иначе-то после всей это заварушки? А сейчас можно попеть и поплясать», — сказал он и затянул свою «коронку»..."]}}
{"translation": {"sah": "Саныыбын төрөөбүт алааспын...", "ru": ["Вспоминаю родной алас..."]}}
{"translation": {"sah": "Харахпар бу тиллэн кэллэр табаарыһым өлбөөдүйбэт мөссүөнэ!!!", "ru": ["Перед глазами встает живой и немеркнущий образ моего товарища!"]}}
{"translation": {"sah": "Амматааҕы суол иниспиэксийэтэ улахан тымныыларга суоппардары сэрэтэр", "ru": ["Амгинская дорожная инспекция предупреждает водителей о сильных морозах"]}}
{"translation": {"sah": "Амматааҕы ис дьыала отделын суолга куттал суох буолуутун судаарыстыбаннай иниспиэксийэтэ хойуу туманнаах тымныы күннэргэ суоппардар суолга сэрэхтээх буолалларын санатар.", "ru": ["Государственная инспекция по безопасности дорожного движения Амгинского улуса призывает водителей быть осторожными на дорогах в морозные дни с густым туманом."]}}
{"translation": {"sah": "Маннык күҥҥэ-дьылга будулҕан туман мэһэйдээн, суоппардар сатыы дьону, тохтоон турар, айаннаан иһэр массыыналары көрбөккөлөр суол саахалын таһаарыахтарын, дьон олоҕор кутталы үөскэтиэхтэрин сөп.", "ru": ["В такую погоду из-за тумана водители не видят пешеходов, остановившиеся или проезжающие мимо машины, что может привести к дорожно-транспортным происшествиям и создать опасность для жизни людей."]}}
{"translation": {"sah": "Ол иһин бэйэҕэ эрэллээхтик сананарга бытааннык айанныырга ыҥыраллар.", "ru": ["Поэтому инспекция призывает водителей ездить медленнее, чтобы не подвергать себя опасности."]}}
{"translation": {"sah": "Кэнниттэн айаннаан иһэр массыына иннигэр иһэр тиэхиньикэни чуолкайдык көрөрүн уонна арытын суоттанарын курдук массыыналар улахан уонна тумаҥҥа туттуллар уоттарын уматан сылдьыахтаахтар.", "ru": ["Чтобы водитель, едущий сзади, четко видел транспорт впереди и правильно рассчитывал свою скорость, необходимо, чтобы у автомобиля горели основные и противотуманные фары."]}}
{"translation": {"sah": "Иниспиэктэрдэр хойуу тумаҥҥа массыынаны ситэн ааһар көҥүллэммэтин, атын тиэхиньикэттэн тэйиччи айанныахтаахтарын, суол уҥа өттүн тутуһуохтаахтарын, бу хайысхаҕа массыына тохтоон турар буоллаҕына хаҥас өттүттэн ааһыахтаахтарын, тыас сигналын туһаныахтарын сөбүн этэллэр.", "ru": ["Инспекторы информируют о том, что в густом тумане нельзя обгонять машины, следует соблюдать дистанцию до другого транспорта, держаться правой стороны дороги, а в случае остановки машины с правой стороны следует проехать слева, также можно подать звуковой сигнал."]}}
{"translation": {"sah": "Туман олус хойуу буоллаҕына суол кытыы өттүгэр туораан улахан уонна сигнализация уоттарын холбоон олорон туман астарын кэтэһэллэригэр сүбэлииллэр.", "ru": ["При очень густом тумане рекомендуется остановиться на обочине и переждать, включив основные и противотуманные фары."]}}
{"translation": {"sah": "«Хойуу туманнаах тымныы күннэр тураннар, суоппардар массыыналарын фараларын, уоттарын тыктарбаттара, тиэхиньикэлэрин дьиэгириитэ, хайа эмэ чааһа алдьаныыта, прицептэрин уоттара умайбата бэлиэтэнэр.", "ru": ["«Отмечается, что при морозной погоде с густым туманом у машин не загорались фары, не срабатывала техника, ломалась какая-либо деталь, не горели огни прицепов."]}}
{"translation": {"sah": "Үүммүт сылга арыгы иһэн баран үс суоппар түбэстэ.", "ru": ["В новом году три водителя были задержаны за вождение в нетрезвом состоянии."]}}
{"translation": {"sah": "Маннык түгэҥҥэ суоппардар дьыалалара административнай буруй быһыытынан мировой суукка көрүллэллэр.", "ru": ["В таких случаях дела водителей рассматриваются мировыми судами как административные правонарушения."]}}
{"translation": {"sah": "Иккис түбэһиигэ холуобунай дьыала көбүтүллэр.", "ru": ["При повторном правонарушении возбуждается уголовное дело."]}}
{"translation": {"sah": "Буруйданааччы тиэхиньикэни ыытар бырааба икки сылга быһыллар эбэтэр хаайыллыан сөп.", "ru": ["Виновному может грозить лишение прав на управление транспортом до двух лет либо лишение свободы."]}}
{"translation": {"sah": "Ыраах айаҥҥа барааччылар массыынаҕытын үчүгэйдик көрүнэн, эбии бензини, саппаас чаастары, сылаас таҥаһы ыларгытыгар сүбэлиибит», – диэн этэр Амматааҕы ис дьыала отделын суолга куттал суох буолуутун иниспиэксийэтин судаарыстыбаннай иниспиэктэрэ, полиция ыстаарсай лейтенана Григорий Неустроев.", "ru": ["Тем, кто отправляется в дальние поездки, советуем хорошо позаботиться о машине, запастись бензином, запасными частями, теплой одеждой», — говорит главный инспектор Амгинского отдела государственной инспекции безопасности дорожного движения, старший лейтенант полиции Григорий Неустроев."]}}
{"translation": {"sah": "Амма Наахараҕа быйыл Үлэ Геройа Петр Яковлев 100 сааһын бэлиэтиэхтэрэ", "ru": ["В этом году в поселке Нахара Амгинского улуса отметят 100-летие Героя Труда Петра Яковлева"]}}
{"translation": {"sah": "Амма улууһугар быйыл үгүс тэрээһин күүтүллэр.", "ru": ["В Амгинском улусе в этом году ожидается много мероприятий."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон биир сүрүннэрэ Социалистическэй Үлэ Геройа Петр Ионович Яковлев төрөөбүтэ 100 сыла.", "ru": ["Одно из главных мероприятий — 100-летие со дня рождения Героя Социалистического Труда Петра Ионовича Яковлева."]}}
{"translation": {"sah": "Герой төрөөбүт нэһилиэгэр үбүлүөйдээх тэрээһини үрдүк таһымҥа ыытар сыаллаах, бэлэмнэнии үлэ чэрчитинэн улуус тэрийэр хамыыһыйата тахса сырытта.", "ru": ["Для организации мероприятий на высшем уровне в родном селе героя была сформирована улусная организационная комиссия."]}}
{"translation": {"sah": "Бөлөҕү улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Саргылана Борисова салайда.", "ru": ["Группу возглавила заместитель начальника улуса по социальным вопросам Саргылана Борисова."]}}
{"translation": {"sah": "Кинини кытта баһылыгы тутууга уонна инфраструктура сайдыытыгар солбуйааччы Виктор Смирников, кылаабынай архитектор Федора Алексеева, тыа хаһаайыстыбатын управлениетын салайааччытын солбуйааччы Алексей Шишигин, соторутааҕыта култуура управлениетын салайааччытынан анаммыт Иван Иванов сылдьан туһааннаах боппуруостарын билистилэр.", "ru": ["Вместе с ней основные вопросы решали заместитель начальника по строительству и инфраструктурному развитию Виктор Смирнов, главный архитектор Федор Алексеев, заместитель начальника управления сельского хозяйства Алексей Шишкин и недавно назначенный руководитель управления культуры Иван Иванов."]}}
{"translation": {"sah": "Хамыыһыйа нэһилиэк баһылыга Мария Захарованы, исписэлиистэри кытта көрсөн тирээн турар былааннары дьүүллэстилэр уонна тутуллуохтаах эбийиэктэри көрдүлэр.", "ru": ["Вместе с главой наслега Марией Захаровой комиссия провела встречу со специалистами, на которой обсудили текущие планы и осмотрели строящиеся объекты."]}}
{"translation": {"sah": "“Олунньу 22 күнүгэр Амма Наахараҕа, Петр Ионович төрөөбүт күнүгэр сөп түбэһиннэрэн, үбүлүөйдээх сыл аһыллыыта буолуохтаах.", "ru": ["«22 февраля, в день рождения Петра Ионовича, в поселке Нахара Амгинского улуса должно состояться открытие юбилейного года."]}}
{"translation": {"sah": "Ону сэргэ олунньу ый ортотугар Дьокуускай куоракка Үлэ Геройун олоҕун көрдөрөр быыстапка арыллыахтаах.", "ru": ["Также в середине февраля в Якутске планируется открытие выставки, посвященной жизни Героя Труда."]}}
{"translation": {"sah": "Муус устар ыйга өрөспүүбүлүкэтээҕи театрализованнай көрүү былааннанар.", "ru": ["В апреле планируется республиканское театрализованное представление."]}}
{"translation": {"sah": "Сыл устата нэһилиэккэ араас үлэлэр ыытыллыахтара, көҕөрдүү үлэтэ барыа, саамай сүрүнэ саҥа уһуйаан дьиэтэ үлэҕэ киириэхтээх.", "ru": ["В течение года в наслеге будут проведены различные работы, в том числе по озеленению; а самое главное — ожидается открытие нового здания детского сада."]}}
{"translation": {"sah": "Петр Ионович Яковлев музей-дьиэтин саҥардан оҥоруу барыахтаах, пааматынньыктаах сквер тутуллуохтаах.", "ru": ["В Доме-музее Петра Ионовича пройдут ремонтно-восстановительные работы, а в сквере будет возведен памятник."]}}
{"translation": {"sah": "Дьэ ол гынан баран биллэн туран ыытыы таһыма барыта билигин баар хааччахтан тутулуктаныан сөп”, – диэн баһылык солбуйааччыта Саргылана Васильевна былааннаммыт үлэлэри билиһиннэрдэ.", "ru": ["Но, конечно, проведение мероприятий будет зависеть от налагаемых ограничений», — рассказала о запланированных работах заместитель главы наслега Саргылана Васильевна."]}}
{"translation": {"sah": "Сотору кэминэн биллиилээх ыанньыксыт үлэлээн ааспыт “Арыы Алаас” диэн сиригэр баар сайылыгы саҥардыыга бэлэмнэнии үлэлэрэ саҕаланыахтаахтар.", "ru": ["В ближайшее время должны начаться подготовительные работы по реконструкции летника в хозяйстве «Арыы Алаас», где работала известная доярка."]}}
{"translation": {"sah": "Ыытыллыбыт кэпсэтиигэ нэһилиэк уопсастыбанньыктара эмиэ кыттыыны ылан бэйэлэрин санааларын эттилэр, этиилэри киллэрдилэр.", "ru": ["На встрече также присутствовали общественники наслега, которые поделились мнениями и высказали свои предложения."]}}
{"translation": {"sah": "Дьээбэлээх тэрээһиҥҥэ", "ru": ["Шуточные конкурсы"]}}
{"translation": {"sah": "Хорообут нэһилиэгэр сэргэх куонкуруска көхтөөхтүк кытыннылар.", "ru": ["Жители села Хоробут приняли активное участие в веселых конкурсах."]}}
{"translation": {"sah": "Кыттааччылар сүөһүлэрин киэргэтэн, симээн, хаартыскаҕа түһэн олохтоох култуура киинин инстаграм-сирэйигэр таһаардылар.", "ru": ["Участники украсили и нарядили свой скот, а затем выставили фотографии на странице местного культурного центра в Instagram."]}}
{"translation": {"sah": "Дьээбэлээх куонкуруска бастакы миэстэни СӨ Доруобуйа сыла биллэриллибитин кэрэһэлиир 2 саастаах Доктор Старт ылла.", "ru": ["В шуточном конкурсе второе место занял двухлетний Доктор Старт, ставший символом объявленного в республике года здоровья."]}}
{"translation": {"sah": "«Күүстээх Боотур оҕус» анал ааты 2 саастаах Орел, «Улгум Боотур оҕус» ‒ Саадьаҕай оҕус, «Удьуор утума» ‒ үстээх Ураанньык, «Бүгүрү Боотур оҕус» ‒ Соломон, «Саамай эдэр кыттааччы» анал ааты 8 ыйдаах Красавчикка иҥэрдилэр.", "ru": ["Звание «Сильного быка-богатыря» досталось двухлетнему Орлу, «Послушного быка-богатыря» — быку Саджагаю, звание «Наследника предков» получил трехлетний Уранник, «Трудолюбивым быком-богатырем» стал Соломон, самым юным участником оказался 8-месячный Красавчик."]}}
{"translation": {"sah": "Өрүү инники күөҥҥэ", "ru": ["Всегда вперед"]}}
{"translation": {"sah": "Омскайга бииргэ үөрэммит устудьуон доҕотторо, кини курдук успуорт эйгэтигэр бэйэлэрин ааттарын ааттаппыт Александр Куприянов, Аркадий Прокопьев ахталларынан, ол кэмнэртэн Михаил Дмитриевич үөрэҕин бүтэрэн, дойдутугар тиийэн физкултуура уонна успуорт сайдарыгар бэйэтин көрүүлэрин олоххо киллэрэргэ сыал туруорунара, былаан оҥосторо дииллэр.", "ru": ["Студенческие друзья, с которыми он учился в Омске, такие как Александр Куприянов, Аркадий Прокофьев, вспоминая те времена, говорили, что Михаил Дмитриевич, окончив учебу, поставил перед собой цель разработать план по реализации своего видения развития физкультуры и спорта у себя на родине."]}}
{"translation": {"sah": "Ол баҕа санааларыттан олоххо киирбит биир туоһутунан интэринээт томторугар 200 м.", "ru": ["Одним из свидетельств воплощения этой мечты в жизнь стало введение в эксплуатацию крытого манежа с беговой дорожкой на 200 м"]}}
{"translation": {"sah": "эргимтэлээх сүүрэр дорожкалаах, иһигэр икки волейболлуур былаһааккалаах, сабыылаах манеһы үлэҕэ киллэрбитэ.", "ru": ["и двумя волейбольными площадками в интернате."]}}
{"translation": {"sah": "“Киһи барахсаны Айыы Таҥара орто дойдуга дойдуҥ, дьонуҥ туһугар ай-тут, олоҕу оҥорус диэн анаан ыытар айылгылаах.", "ru": ["«Бог посылает человека в мир, чтоб он творил и трудился, строил жизнь на своей родине."]}}
{"translation": {"sah": "Оннук киһинэн үөһээ айыылар бэйэтин норуотун туругурда, дьоллуу ыыппыт эрэллээх уолларынан Михаил Дмитриевич Гуляевы туох да кэтэх санаата суох дорҕоонноохтук этэбин.", "ru": ["Таким человеком для меня, без сомнения, является Михаил Дмитриевич Гуляев — истинный сын своего народа, которого боги послали, чтобы он принес ему славу и счастье."]}}
{"translation": {"sah": "Кыра эрдэҕиттэн үлэ-хамнас ортотугар эриллэн, дьиҥ дууһатынан эт-хаан өттүнэн чэгиэн-чэбдик буоларга ылынан улааппыт тыа оҕото үөрэхтэнэн, ситэн-хотон, үлэ үөһүгэр түһэн, ситиһиилээхтик үлэлии сылдьарыттан дуоһуйа үөрэҕин,” – диэн Саха өрөспүүбүлүкэтин физкултуураҕа уонна успуорка үтүөлээх үлэһитэ, Д.П.", "ru": ["Душа радуется от того, как деревенский ребенок, с детства привыкший к работе и труду, выросший в стремлении быть здоровым и физически сильным, получил образование, достиг успехов и усердно работает», — говорит заслуженный работник спорта Республики Саха, лауреат государственной премии им. Д. П."]}}
{"translation": {"sah": "Коркин аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, Саха АССР успуорка кэмитиэтин 1977-1986сс..", "ru": ["Коркина, председатель комитета спорта ЯАССР в 1977–1986 гг."]}}
{"translation": {"sah": "бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит А.Е.", "ru": ["А. Е."]}}
{"translation": {"sah": "Алексеев 2016 сыллаахха “Спорт Якутии” хаһыакка “Успуорт уһулуччулаах салайааччыта” диэн ыстатыйатыгар суруйбутуттан ахтан саҕалыым.", "ru": ["Алексеев в статье «Выдающийся спортивный руководитель», опубликованной в 2016 году в газете «Спорт Якутии»."]}}
{"translation": {"sah": "Киһи дьоло диэн – доруобуйа, доруобуйа диэн – дьол буоллаҕа.", "ru": ["Счастье человека — это здоровье, здоровье — это счастье."]}}
{"translation": {"sah": "Михаил Дмитриевич норуотун доруобуйатын уһансаары, икки аналлаах үөрэҕи бүтэрэн, салгыы Уһук Илиҥҥи академияҕа салайыы салаатыгар үөрэнэр.", "ru": ["Чтобы трудиться на благо здоровья своего народа, Михаил Дмитриевич получил два специальных образования, в дальнейшем учился в Дальневосточной академии на факультете управления."]}}
{"translation": {"sah": "Үөрэҕин хайысхатынан төрөөбүт улууһугар физкултуура учууталынан олус таһаарыылаахтык үлэлээн, аата үрдүктүк ааттаммыта.", "ru": ["Он очень плодотворно работал по профилю учителем физкультуры в родном селе, за что был удостоен высокого звания."]}}
{"translation": {"sah": "Кэскиллээх, эдэр үлэһити улуу тириэньэр Д.П.Коркин аатын сүгэр ыспартыыбынай оскуоланы салайарга анаабыттара.", "ru": ["Молодого перспективного работника назначили директором спортивной школы имени великого тренера Д. П. Коркина."]}}
{"translation": {"sah": "Ити кэмҥэ Михаил Дмитриевич бэйэтин тугун-ханныгын биллэрэн, улахан салайааччы быһыытынан ситэн-хотон, үлэтэ-хамнаһа өрөспүүбүлүкэҕэ, Арассыыйаҕа биллибитэ.", "ru": ["В этот период Михаил Дмитриевич проявил себя как грамотный руководитель, и о его деятельности узнали в республике и в России."]}}
{"translation": {"sah": "Оскуола эдэр дириэктэрин биир дойдулаахтара эрэнэн, итэҕэйэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтин 1-кы ыҥырыылаах Ил Түмэн дьокутаатынан талаллар.", "ru": ["Возлагая надежды на молодого директора школы, земляки избирают его депутатом Государственного Собрания Ил Тумэн Республики Саха (Якутия) 1-го созыва."]}}
{"translation": {"sah": "Онно үлэ улахан оскуолатын ааһар – өрөспүүбүлүкэҕэ саҥа хайысхалаах оскуолаларын тэрийиигэ кыттар.", "ru": ["Там он проходит большую школу труда — участвует в создании в республике школ нового направления."]}}
{"translation": {"sah": "Дьэ, уонна ситэн-хотон, саха тыллаах киэн туттар, дурда-хахха оҥостор физкултуура хамсааһынын биир тарбахха баттанар салайааччыта буола үүнэр.", "ru": ["И так, добившись успехов, он становится одним из наиболее примечательных руководителей физкультурного направления в республике."]}}
{"translation": {"sah": "Киэҥ санаанан, инникини далааһыннаахтык көрүүнэн сиэттэрэн, Арассыыйаҕа аан бастаан тыа сиригэр – Чурапчыга физкултуура уонна успуорт үнүстүүтүн тэрийэр.", "ru": ["Отталкиваясь от своего широкого видения будущего, впервые в сельской местности в России — в селе Чурапча — организует Институт физкультуры и спорта."]}}
{"translation": {"sah": "Тэрийбитэ диэн – эттэххэ дөбөҥ.", "ru": ["Сказать «организует» будет мало."]}}
{"translation": {"sah": "Ити үлүгэрдээх чыпчаал, кэскиллээх былааны ситиһэргэ, олоххо киллэрэргэ киэҥ хабааннаах сайдыы, тургутуу үлэтэ барбытын, утуйар уутун умнан туран сүүрбүтүн-көппүтүн, ардыгар үөрэр-хомойор түгэннэрин бэйэтэ эрэ билэн эрдэҕэ.", "ru": ["Только ему одному известно, сколько труда и сил пришлось вложить, порой забывая про сон, чтобы воплотить в жизнь этот огромный проект."]}}
{"translation": {"sah": "Үнүстүүт күн бүгүн ситиһиилээхтик үлэлии турар.", "ru": ["Институт благополучно работает по сей день."]}}
{"translation": {"sah": "Бу үөрэх кыһата аһыллыаҕыттан, 20 сыл устата, тыһыынчанан ааҕыллар анал үрдүк үөрэхтээх исписэлиистэр бэлэмнэнэн, киэҥ нэлэмэн Сахабыт сирин араас муннуктарыгар норуот доруобуйатын туһугар, үөрэтиигэ-иитиигэ, араас салайар үлэлэргэ таһаарыылаахтык үлэлии сылдьаллар.", "ru": ["За 20 лет с момента открытия института были подготовлены тысячи высококвалифицированных специалистов, которые плодотворно работают в разных уголках нашей необъятной Родины на благо здоровья народа в различных сферах, включая учебно-воспитательную работу."]}}
{"translation": {"sah": "Үрдүк кылаастаах ыспарсымыаннар иитиллэн, өрөспүүбүлүкэ, Арассыыйа чиэһин аан дойдуга аатырдаллар-сураҕырдаллар.", "ru": ["Институт готовит высококлассных спортсменов, прославляющих честь республики и страны на весь мир."]}}
{"translation": {"sah": "Тыа сиригэр физкултуура үнүстүүтүн ситиһиилээхтик тэрийбит бастакы ректор Михаил Дмитриевич Гуляев аата үйэлэргэ ахтыллыаҕа.", "ru": ["Имя первого ректора Михаила Дмитриевича Гуляева, организовавшего институт физкультуры в селе, будет увековечено."]}}
{"translation": {"sah": "Успуорт эйгэтигэр бэйэтин хайысхатын булбут, успуорт эйгэтигэр аата-суола биллибит Михаил Дмитриевиһы 2003 сыллаахха Саха Өрөспүүбүлүкэтин физкултуураҕа уонна успуорка кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн аныыллар.", "ru": ["В 2003 году Михаила Дмитриевича, нашедшего свое призвание в сфере спорта, назначают председателем комитета по физической культуре и спорту Республики Саха (Якутия)."]}}
{"translation": {"sah": "Дьэ, ол кэмтэн саҕаланар биһиги Михаил Дмитриевичпыт өрөспүүбүлүкэҕэ успуорт сайдыытыгар туһулаабыт уһун сыллаах өрөгөйдөөх, таһаарыылаах үлэтэ.", "ru": ["С этого момента начинается долгая плодотворная работа Михаила Дмитриевича, направленная на развитие спорта в республике."]}}
{"translation": {"sah": "Ону эмиэ бу ахтыыбар А.Е Алексеев “Успуорт уһулуччулаах салайааччыта “диэн ыстатыйатыттан киллэрэбин: “Мин успуорт эйгэтигэр холбоон-илбээн, үйэ чиэппэрэ үлэлээтим.", "ru": ["Также приведу здесь цитату из статьи А. Е. Алексеева «Выдающийся руководитель спорта»: «В сфере спорта в общей сложности я проработал четверть века."]}}
{"translation": {"sah": "Ол тухары сыралаах үлэ аһыытын-ньулуунун билэн аастаҕым.", "ru": ["За это время получил суровый опыт сложной, кропотливой работы."]}}
{"translation": {"sah": "Өрөспүүбүлүкэҕэ успуорду салайааччынан физкултуурунай хамсааһын саҕаланыаҕыттан, арааһа, сүүрбэттэн тахса киһи үлэлээн аастаҕа.", "ru": ["С момента начала физкультурного движения в республике руководителями спортивного направления, пожалуй, были более 20 человек."]}}
{"translation": {"sah": "Ким туох кыахпытынан, төһө билиилээхпитинэн, күүспүт-уохпут, өйбүт-санаабыт тиийэринэн, бары күүспүтүн түмэн үлэлээн, бигэ акылааты ууран, ол сүнньүнэн үлэ өссө силигилии сайдыа турдаҕа.", "ru": ["Работали сообща, насколько у нас хватало знаний, сил и ресурсов, и эта наша работа будет развиваться дальше."]}}
{"translation": {"sah": "Ол гынан баран, Михаил Дмитриевич бэйэтин уһулуччулаах салайааччы быһыытынан чаҕылхайдык уонна итэҕитиилээхтик көрдөрдө.", "ru": ["Однако Михаил Дмитриевич блестяще и убедительно показал себя в качестве выдающегося руководителя."]}}
{"translation": {"sah": "Маннык таһаарыылаахтык үлэлээбит, кини курдук ситиһиилэммит, үрдүк кирбиилэри ылбыт салайааччы суох этэ диэн быһаччы этиэхпин баҕарабын.", "ru": ["Хочу прямо сказать, что не было настолько эффективного руководителя, который достиг бы столь высоких рубежей, как он."]}}
{"translation": {"sah": "Биһиги кининэн киэн туттабыт – Сахатын сирин бүтүн Арассыыйаҕа, аан дойдуга таһаарда».", "ru": ["Мы гордимся им за то, что он вывел Якутию на всероссийский и мировой уровень»."]}}
{"translation": {"sah": "Хайдах курдук үчүгэй сыанабылы биэрбитий, биир успуорт улахан салайааччыта, аксакала?!", "ru": ["Какую отличную оценку дал высокий руководитель и аксакал спорта!"]}}
{"translation": {"sah": "Михаил Дмитриевич ыыппыт үлэлэрин сүрүн оҥкулларыттан аҕыннахха, ситимнээх үөрэҕи уһуйаантан саҕалаан, үрдүк үөрэххэ диэри олохтоото, бастыҥ ыспарсымыаннарбыт Арассыыйа, Европа, Аан дойду күрэхтэһиилэригэр араас көрүннэргэ кыттыыларын хааччыйан, үрдүк ситиһиилэри көрдөрдүлэр, доруобуйаларынан хааччахтаах дьоммут успуордунан дьарыктаналларыгар анаан, сөптөөх хайысханы тутуһан, сурдоолимпиадаҕа, параолимпийскай оонньууларга кыһыл көмүс, үрүҥ көмүс мэтээллэргэ тигистилэр, саха национальнай көрүҥнэрин сайыннаран, Арассыыйа, тас дойду таһымнарыгар тиийэ күрэхтэһиилэр ыытыллар буоллулар, улуустар ахсын госком успуорт күннэрин бүтүн өрөспүүбүлүкэни хабан киэҥ далааһыннаах үлэни ыытар, “Азия оҕолоро” норуоттар икки ардыларынааҕы күрэхтэһии, норуоттар икки ардыларынааҕы турнирдар, Арассыыйа күрэхтэһиилэрэ үрдүк таһымҥа ыытыллар буоллулар, өрөспүүбүлүкэтээҕи улахан күрэхтэһии ыытыллар улуустарыгар үчүгэй стадионнар, успуорт саалалара, онтон да араас эбийиэктэр тутулуннулар, өрөспүүбүлүкэбит киинигэр успуордунан дьарыктанарга сөптөөх аныгы баараҕай тутуулар, онтон да атын киэҥ хабааннаах үлэлэр ыытылыннылар.", "ru": ["Если вспомнить об основных проектах Михаила Дмитриевича, то он внедрил комплексную систему спортивного воспитания, начиная с детского сада и заканчивая университетом; обеспечил участие наших лучших спортсменов в различных видах спорта на первенствах России, Европы, мира, где они показали высокие результаты; люди с ограниченными возможностями здоровья стали заниматься спортом, завоевали золотые, серебряные медали на Сурдоолимпийских, Параолимпийских играх. Под его руководством развитие получили якутские национальные виды спорта, соревнования по которым стали проводиться как внутри страны, так и за рубежом. Ежегодно Госкомспорт проводит масштабную работу, охватывающую всю республику, на высоком уровне начали проводиться международные спортивные игры «Дети Азии», международные турниры, всероссийские соревнования. В районах, где проводятся крупные республиканские соревнования, построены хорошие стадионы, спортивные залы, различные объекты, в столице республики построены крупные современные объекты для занятий спортом."]}}
{"translation": {"sah": "Маннык кэскиллээхтик саҕаламмыт үлэ-хамнас салгыы сайдыыта салайааччы тэрийэр-салайар үлэҕэ уһулуччу дьоҕурдааҕын, ылыннарыылаах тыллааҕын, ылсыбытын тиһэҕэр тиэрдэр дьулуурдаах үлэһит буоларын толору туоһулуур.", "ru": ["Такое перспективное развитие деятельности в полной мере говорит о том, что руководитель обладает исключительными способностями к организационно-управленческой работе, остается верен своему слову и доводит цели до конца."]}}
{"translation": {"sah": "Бу үлэлэр ситиһиллэллэригэр Михаил Дмитриевич киһи быһыытынан хаачыстыбата сүрүн оруолу ылара саарбахтаммат.", "ru": ["Несомненно, немаловажную роль в этих успехах сыграли личные качества Михаила Дмитриевича."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук кини оҕо сааһыттан бэйэтигэр сүрдээх ирдэбиллээх, көнө сүрүннээх, чиэһинэй, судургу майгылаах буолара, эппитин толороро, туруоруммут сыалын ситиһэрэ, үрдүк ирдэбиллээҕэ.", "ru": ["Так, с детских лет он был очень требователен к себе и другим, честен, прямолинеен, исполнителен, добивался поставленных целей."]}}
{"translation": {"sah": "Ити хаачыстыбалара үрдүк таһымнаах профессиональнай салайааччы буоларыгар төһүү буоллаҕа.", "ru": ["Эти качества позволили ему стать профессиональным руководителем высокого уровня."]}}
{"translation": {"sah": "Кини чөл олоҕу тутуһар, онно дьону-сэргэни көҕүлүүр салайааччылартан биирдэрэ.", "ru": ["Он один из тех руководителей, которые сами ведут здоровый образ жизни и подают людям пример."]}}
{"translation": {"sah": "Үөрүнньэҥ, сахалыы сайаҕас, ыалдьытымсах майгытынан, сэргэх кэпсээнинэн дьону бэйэтигэр тардар. Михаил Дмитриевич Арассыыйа, өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар тиийдэҕинэ, кинини онно эрэллээх доҕотторо үөрэ-көтө көрсөллөр.", "ru": ["Своим веселым, дружелюбным, по-якутски гостеприимным характером и живыми рассказами он располагает к себе людей. Когда Михаил Дмитриевич приезжает в разные уголки России и республики, его с радостью встречают верные друзья."]}}
{"translation": {"sah": "Мин Михаил Дмитриевиһы чугастык билэр, доҕор быһыытынан биир хаачыстыбатын ордук чорботон, биһирээн бэлиэтиибин – кини ханнык да дуоһунаска таҕыстаҕына, эдэр эрдэҕиттэн алтыспыт дьонугар бэриниилээх, кинилэртэн тэйбэккэ, куруук кэлэ –бара билсэн, сылдьан ааһар.", "ru": ["Мне бы хотелось отметить одно особое качество Михаила Дмитриевича, как моего близкого знакомого и друга, — какую бы он должность ни занимал, он остается преданным людям, с которыми знаком с юности, и не обрывает с ними связи."]}}
{"translation": {"sah": "Билигин Михаил Дмитриевич биһиги үрдүк итэҕэлбитин ылан, Ил Түмэн дьокутаатынан талыллан, ыччат дьыалаларыгар, физкултуура уонна успуорт сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн таһаарыылаахтык үлэлии олорор.", "ru": ["Заслужив наше полное доверие, сейчас Михаил Дмитриевич занимает пост депутата Ил Тумэн и является председателем комитета по делам молодежи, физической культуре и спорту."]}}
{"translation": {"sah": "Маны таһынан үгүс уопсастыбаннай үлэлээх.", "ru": ["Кроме того, он активно занимается общественными делами."]}}
{"translation": {"sah": "Ону сороҕун аҕыннахха, РФ успуорка министиэристибэтин кэллиэгийэтин чилиэнэ, РФ национальнай олимпийскай кэмитиэтин чилиэнэ, РФ мас-рестлинг федерациятын бэрэсидьиэнэ, Саха өрөспүүбүлүкэтин олимпийскай сэбиэтин бэрэсидьиэнэ.", "ru": ["Если перечислять некоторые из них, то он является членом коллегии Министерства спорта РФ, членом Национального олимпийского комитета РФ, президентом Федерации мас-рестлинга РФ, президентом Олимпийского совета Республики Саха (Якутия)."]}}
{"translation": {"sah": "Ону тэҥэ педагогическай наука доктора, профессор буоларын эмиэ умнумуоҕуҥ.", "ru": ["Также не стоит забывать, что он доктор педагогических наук, профессор."]}}
{"translation": {"sah": "Дьэ, бу өр сыллаах, сыралаах үлэтэ тугунан сыаналанна диир буоллахха, Арассыыйа уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй култуураҕа үтүөлээх үлэһитэ, РФ уопсай үөрэхтээһинин Бочуоттаах үлэһитэ, “РФ Норуоттар доҕордоһуулара” уордьан кавалера, “РФ уонна СӨ успуорка сайдыытыгар үтүөлэрин иһин”, А.С.Макаренко аатынан мэтээл, “Учууталлар учууталлара” бэлиэ хаһаайына.", "ru": ["Лучшей оценкой его работы являются звания Заслуженного работника физической культуры России и Республики Саха, Почетного работника общего образования РФ, кавалера Ордена Дружбы народов РФ; награда «За заслуги в развитии спорта в РФ», медаль имени А. С. Макаренко, знак «Учитель года»."]}}
{"translation": {"sah": "Чурапчы, Бүлүү, Үөһээ Бүлүү, Амма улуустарын, Мугудай, Хоро(Үөһээ Бүлүү), Аллараа Бэстээх нэһилиэктэрин Бочуоттаах олохтооҕо.", "ru": ["Также он — почетный житель Чурапчинского, Вилюйского, Верхневилюйского, Амгинского улусов, Мугудайского, Хоринского (Верхневилюйский улус), Нижне-Бестяхского наслегов."]}}
{"translation": {"sah": "Михаил Дмитриевич таһаарыылаах, күүстээх үлэтин сүрүн өйөөччүтэ, эрэллээх көмөлөһөөччүтэ – кэргэнэ Анна Николаевна Гуляева буолар.", "ru": ["Главной опорой и помощницей Михаила Дмитриевича в активной и плодотворной работе является его жена Анна Николаевна Гуляева."]}}
{"translation": {"sah": "Кини педагогическай наука хандьыдаата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала, РФ норуот үөрэхтээһинин туйгуна, Д.П.Коркин аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи ыспартыыбынай интэринээт-оскуолаҕа научнай үлэҕэ дириэктэри солбуйааччынан үлэлиир.", "ru": ["Она кандидат педагогических наук, Заслуженный учитель Республики Саха (Якутия), Отличник народного просвещения РФ, работает заместителем директора по научной работе в республиканской школе-интернате имени Д. П. Коркина."]}}
{"translation": {"sah": "Иллээх дьиэ кэргэн 3 оҕолоохтор.", "ru": ["В этой дружной семье трое детей."]}}
{"translation": {"sah": "Оҕолор бары – анал үрдүк үөрэхтээх үлэһиттэр.", "ru": ["Все они работают и имеют высшее образование."]}}
{"translation": {"sah": "Ыал буолан, оҕолонон-урууланан, билигин сиэннэр эбэлэрин-эһэлэрин сүрэҕин манньыталлар.", "ru": ["Семья растет, и теперь они радуются внукам."]}}
{"translation": {"sah": "Михаил Дмитриевич иллэҥ кэмигэр айылҕаҕа сылдьарын, хаамарын, бултуурун, сир астыырын сөбүлүүр.", "ru": ["В свободное время Михаил Дмитриевич любит бывать на природе, гулять, охотиться, собирать грибы и ягоды."]}}
{"translation": {"sah": "“Харса суох айан –хардалаах” диэн олоҕун сүрүн сыала кини олоххо,үлэҕэ сыһыанын дьэҥкэтик этэр.", "ru": ["Главный девиз его жизни — «твердо идти вперед» — точно выражает его отношение к жизни и работе."]}}
{"translation": {"sah": "Ытыктабыллаах Михаил Дмитриевич!", "ru": ["Уважаемый Михаил Дмитриевич!"]}}
{"translation": {"sah": "Үбүлүөйдээх сааскынан эҕэрдэлээн туран, чэгиэн доруобуйаны, дьиэ кэргэҥҥэр туруктаах олоҕу баҕарабын.", "ru": ["Поздравляя вас с юбилеем, хочу пожелать вам крепкого здоровья и благополучия вашей семье."]}}
{"translation": {"sah": "Дойдуҥ, дьонуҥ туһугар үлэҥ-хамнаһыҥ таһаарыылаах буоллун!", "ru": ["Пусть ваш труд на благо родины и народа будет плодотворным!"]}}
{"translation": {"sah": "Аммаҕа COVID-19 инфекцияттан быһыыны ылыы саҕаланна", "ru": ["В Амге началась вакцинация от вируса COVID-19"]}}
{"translation": {"sah": "“Улууска билиҥҥитэ 100 доза кэллэ.", "ru": ["«В улус поступило 100 доз."]}}
{"translation": {"sah": "Бу кэлбит дозалартан бастакынан дьаҥы утары үлэлэһэ сылдьар эмчиттэр, ыарыһахтары кытта алтыһааччылар, ону сэргэ үөрэх эйгэтин уонна социальнай үлэһиттэр ылыахтара.", "ru": ["Первые дозы получат врачи, работающие с вирусом, больные и контактировавшие лица, а также работники сферы образования и социальные работники."]}}
{"translation": {"sah": "Вакцинаны COVID-19 ыарыынан ыалдьыбыттара ПЦР анализ түмүгүнэн биллибит дьон, хроническай ыарыылара бэргии сылдьар кэмигэр, атын инфекционнай ыарыынан ыалдьа сылдьааччылар уонна оҕолорун эмтэрэ сылдьар, ыарахан дьахталлар ылбаттар.", "ru": ["Вакцину не получат те, у кого анализ ПЦР не выявил наличия COVID-19, лица с обострением хронических заболеваний, больные другими инфекционными заболеваниями, а также кормящие и беременные женщины."]}}
{"translation": {"sah": "Маны тэҥэ вакцина 18 саастарын туола илик оҕолорго көҥүллэммэт.", "ru": ["Кроме того, вакцинация не разрешается лицам, не достигшим 18-летнего возраста."]}}
{"translation": {"sah": "Уопсайынан эттэххэ, бу вакцина киһи доруобуйатыгар куттала суох.", "ru": ["В целом эта вакцина не представляет опасности для здоровья человека."]}}
{"translation": {"sah": "Төттөрүтүн киһи COVID-19 ыарыыттан көмүскүүр соҕотох ньыма буолар.", "ru": ["Наоборот, она является единственным способом защиты от COVID-19."]}}
{"translation": {"sah": "Онон дьон куттаммакка, бэйэлэрин харыстыыр сыалтан вакцинаны ылалларыгар сүбэлиэм этэ.", "ru": ["Поэтому я советую людям не бояться и вакцинироваться, чтобы защитить себя."]}}
{"translation": {"sah": "Вакцина бэйэбит дойдубутугар оҥоһуллубут, элбэх тургутан көрүүнү ааспыт вакцина буолар.", "ru": ["Вакцина изготовлена в нашей стране и прошла множество испытаний."]}}
{"translation": {"sah": "Ыарыыта суох.", "ru": ["Вакцинация проводится безболезненно."]}}
{"translation": {"sah": "Онон Амма дьонун бу ыарыыны этэҥҥэ аһарарбыт туһугар COVID-19 утары быһыыны ылыҥ диэн ыҥырабын, – диэн этэр быһыыны биир бастакынан ылбыт Айаллаана Николаевна.", "ru": ["Поэтому я призываю жителей Амги вакцинироваться от COVID-19, чтобы мы смогли благополучно пережить эту эпидемию», — говорит Айаллана Николаевна, которая одной из первых получила дозу."]}}
{"translation": {"sah": "Эмчиттэр быһаарбыттарынан, вакцина икки этаптаах.", "ru": ["Врачи сообщают, что вакцинация проводится в два этапа."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук аан бастакы быһыы кэнниттэн, 21 хонон баран иккистээн бэриллэр.", "ru": ["Спустя 21 день после первой дозы назначается вторая."]}}
{"translation": {"sah": "Бастакы быһыы кэнниттэн киһи туругар кыра уларыйыылар баар буолуохтарын сөп.", "ru": ["После первой дозы может немного ухудшиться самочувствие."]}}
{"translation": {"sah": "Ол гынан баран симптомнар 1-2 күнүнэн ааһаллар диэн быраастар бигэргэтэллэр.", "ru": ["Однако врачи заверяют, что эти симптомы проходят через 1–2 дня."]}}
{"translation": {"sah": "“Мин быһыыны ылар наадалаах дии саныыбын.", "ru": ["«Считаю, что вакцинироваться нужно."]}}
{"translation": {"sah": "Бэйэм оҕолордоох, ону тэҥэ эпиэкэ отделыгар үлэлиирим быһыытынан элбэх дьону кытта көрсөбүн.", "ru": ["У меня есть дети. Кроме того, мне приходится часто контактировать с людьми, поскольку я работаю в отделе опеки."]}}
{"translation": {"sah": "Онон бэйэни харыстанар, кинилэри да харыстыыр сыалтан биир бастакынан ыллым”, – диэн Амма улууһун эпиэкэ салаатын салайааччыта Саргылана Хван санаатын үллэһиннэ.", "ru": ["Поэтому, чтобы защитить их и себя, я получила вакцину одной из первых», — поделилась мыслями руководитель отдела опеки Амгинского улуса Саргылана Хван."]}}
{"translation": {"sah": "“Ааспыт сылбыт COVID-19 ыарыы дойдубутугар бүрүүкээн, элбэх киһи ыалдьан үгүс ыарахаттары үөскэттэ.", "ru": ["«В прошлом году эпидемия вируса COVID-19 охватила нашу страну, и многие заболели с осложнениями."]}}
{"translation": {"sah": "Ыарыы инникитин да сүтэн хаалбат туруктаах.", "ru": ["Сама по себе эпидемия не закончится."]}}
{"translation": {"sah": "Онон бу кутталлаах ыарыыттан биһигини быыһыыр вакцина эрэ буолар.", "ru": ["Поэтому от этой коварной болезни нас может спасти только вакцинация."]}}
{"translation": {"sah": "Бэйэм оҕолордоох, саастаах төрөппүттэрдээх буолан, вакцинаны ылан бэйэбин көмүскэнним.", "ru": ["Так как у меня есть дети и пожилые родители, я решила защититься с помощью вакцины."]}}
{"translation": {"sah": "Туох да куттала суох, урут ылар грипполбут курдук”, – эмиэ биир бастакынан быһыыны ылбыт улуус дьаһалтатын юриһа Ньургуйаана Давыдова санаатын этэр.", "ru": ["Это не страшно и не опасно. Это так же, как мы раньше прививались грипполом», — делится своими мыслями Нюргуяна Давыдова, юрист администрации улуса, также привившаяся вакциной в числе первых."]}}
{"translation": {"sah": "Ааптар: “Амма олоҕо” хаһыат.", "ru": ["Источник: газета «Жизнь Амги»."]}}
{"translation": {"sah": "САҤА ДЬЫЛЫ КӨРСӨ", "ru": ["ВСТРЕЧАЯ НОВЫЙ ГОД"]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук «Саҥа дьыллааҕы остуоруйа» диэн ааттаах дьиэ кэргэнинэн тиэргэни киэргэтиигэ күрэххэ олус көхтөөхтүк туруннулар.", "ru": ["Местные жители приняли активное участие в семейном конкурсе по украшению двора «Новогодняя сказка»."]}}
{"translation": {"sah": "Түмүккэ тиэргэни уустаан-толкуйдаан киэргэппит, Саҥа дьыл үөрүүтүн сиэтэн аҕалбыт Людмила, Василий Седалищевтар дьиэ кэргэн бастаатылар, 8000 солк.", "ru": ["По итогу конкурса первое место заняла семья Людмилы и Василия Седалищевых, двор которых был искусно украшен в новогоднем стиле."]}}
{"translation": {"sah": "бириэмийэ туттулар.", "ru": ["Они получили премию 8000 рублей."]}}
{"translation": {"sah": "Иккискэ ‒ Евгения, Александр Николаевтар (6000 солк.), үһүскэ Мария, Борис Нучекановтар (4000 солк.) таҕыстылар.", "ru": ["Второй приз (6000 рублей) получили Евгения и Александр Николаевы, третий (4000 рублей) — Мария и Борис Нучекановы."]}}
{"translation": {"sah": "«Дикти аптаах Саҥа дьыл» дьиэ кэргэн эҕэрдэ нүөмэригэр күөн күрэскэ (ырыа, үҥкүү, хоһоон, о. д. а.) Туйаара, Максим Герасимовтар ‒ бастакы, Айталина, Гаврил Соркомовтар ‒ иккис, Вера Ларева кыргыттарын, сиэнин кытта үһүскэ тахсан сыаналаах бириистэри туттулар.", "ru": ["В семейном конкурсе номеров (песни, танцы, стихи и прочее) «Волшебный Новый год» первое место заняли Туяра и Максим Герасимовы, второе — Айталина и Гаврил Соркомовы, а приз за третье место получила Вера Ларева с дочерьми и внучкой."]}}
{"translation": {"sah": "Оттон кэрэ аҥардарга түөстэ иилинэр киэргэли оҥоруу «Кыраһа ойуута» күрэххэ Айталина Соркомова инники түстэ, иккис ‒ Галина Торговкина, үһүс ‒ Индилена Гуляева ааттаннылар.", "ru": ["В конкурсе для дам по изготовлению нагрудных украшений «Снежный рисунок» первое место заняла Айталина Соркомова, второе — Галина Торговкина, третье — Индилена Гуляева."]}}
{"translation": {"sah": "Кыайыылаахтар сыаналаах бириистэри ыллылар.", "ru": ["Победителям вручили ценные награды."]}}
{"translation": {"sah": "Кыттааччыларга анал ааттар, биһирэбил бириистэр ананнылар.", "ru": ["Все участники получили специальные и поощрительные призы."]}}
{"translation": {"sah": "Оскуола, дьыссаат оҕолоругар анаан «Тымныы оҕонньорго минньигэс бэлэх» куоталаһыы буолан ааста.", "ru": ["Для детей школьного и детсадовского возраста прошел конкурс «Сладкий подарок Деду Морозу»."]}}
{"translation": {"sah": "Манна кыайыылаахтарынан Агния Стручкова, Дьулуур Седалищев, оскуола оҕолоругар Юлия Стручкова таҕыстылар.", "ru": ["Победителями стали Агния Стручкова и Джулур Седалищев, а среди школьников — Юлия Стручкова."]}}
{"translation": {"sah": "Дариана Егорова, Анюта Гуляева, Альбина Кириллина ‒ иккис, Алиса Корякина, Ксения Старкова, Валерия Стручкова үһүс буоллулар.", "ru": ["Второе место заняли Дариана Егорова, Анюта Гуляева и Альбина Кириллина, третье — Алиса Корякина, Ксения Старкова и Валерия Стручкова."]}}
{"translation": {"sah": "Оҕолор бары бэртээхэй минньигэс астарынан Тымныы Оҕонньору көрүстүлэр.", "ru": ["Все дети встретили Деда Мороза замечательными вкусными угощениями."]}}
{"translation": {"sah": "Манна туох суоҕуй, минньигэс ас арааһа тэлгэннэ.", "ru": ["Был накрыт богатый стол — каких только яств там не было!"]}}
{"translation": {"sah": "Кыттааччылар бары биһирэбил бириистэри туттулар.", "ru": ["Все участники получили заслуженные призы."]}}
{"translation": {"sah": "Күрэхтэри араас сирдэртэн киэҥ билиилээх жюрилар сыаналаатылар.", "ru": ["Конкурс оценивали члены жюри — известные люди из разных уголков Якутии."]}}
{"translation": {"sah": "Биир дьоһун миэстэни талааннаах ырыаһыт, мелодист Анатолий Старков төрөөбүтэ 55 сылыгар аналлаах куйаар ситиминэн ыытыллыбыт аранжировщиктар күрэхтэрэ ылла.", "ru": ["Важным событием стал конкурс аранжировщиков, проведенный в честь 55-летия со дня рождения талантливого певца и музыканта Анатолия Старкова."]}}
{"translation": {"sah": "Анатолий ырыалара өрөспүүбүлүкэ дьонун сүрэхтэригэр хаһан да сүппэттии сөҥнүлэр, кини айар үлэтигэр интэриэс сыл ахсын улаатар.", "ru": ["Песни Анатолия живут в сердцах жителей республики, интерес к его творчеству растет с каждым годом."]}}
{"translation": {"sah": "Бэйэтин тылларыгар суруйбут ырыалара сүрэхтэн сүппэттэр.", "ru": ["Люди помнят эти песни, написанные им на собственные стихи."]}}
{"translation": {"sah": "Бу күрэххэ ырыаны таптыыр, айар дьон араас оройуоннартан көхтөөхтүк кытыннылар.", "ru": ["Активное участие в конкурсе приняли любители песен и творческие люди из разных улусов."]}}
{"translation": {"sah": "Үөһээ Дьааҥы Үүттээҕиттэн Степан Слепцов «Буоллун» диэн ырыатынан бастакы миэстэҕэ таҕыста.", "ru": ["Первое место занял Степан Слепцов из с. Юттяги Верхнеянского улуса со своей песней «Буоллун» («Пусть будет»)."]}}
{"translation": {"sah": "Кыттыбыттарга Добун суруктар, сертификаттар туттарылыннылар.", "ru": ["Участники получили поощрительные письма и сертификаты."]}}
{"translation": {"sah": "Ити курдук нэһилиэккэ дьоҕуру, талааны көрөр күрэхтэр олус интэриэһинэйдик бардылар.", "ru": ["Вот такие интересные конкурсы по выявлению талантов и способностей прошли в наслеге."]}}
{"translation": {"sah": "Кыттааччылар тэрийээччи, бириистэри туруорбут Анастасия Петровнаҕа махталларын этэллэр.", "ru": ["Участники выражают благодарность Анастасии Петровне за организацию конкурсов и предоставление призов."]}}
{"translation": {"sah": "Ити курдук тэрээһиннэр оройуон бары нэһилиэктэригэр буолан аастылар.", "ru": ["Подобные мероприятия прошли во всех наслегах района."]}}
{"translation": {"sah": "Саҥа үүммүт 2021 Оҕус сылын истиҥник үөрэ көрүстүбүт.", "ru": ["Мы с радостью встретили новый, 2021 год."]}}
{"translation": {"sah": "2021 сылга киирэр саҥа сокуоннар, уларыйыылар", "ru": ["Новые законы и изменения в 2021 году"]}}
{"translation": {"sah": "COVID-19 УТАРЫ БЫҺЫЫНЫ БИЭРИЭХТЭРЭ", "ru": ["НАЧНЕТСЯ ВАКЦИНАЦИЯ ПРОТИВ COVID-19"]}}
{"translation": {"sah": "Быйылгыттан Арассыыйа үгүс олохтоохторугар хамсык дьаҥын утары быһыыны баҕалаах дьоҥҥо биэрии саҕаланыаҕа.", "ru": ["С этого года основная масса жителей России сможет пройти добровольную вакцинацию против коронавирусной инфекции."]}}
{"translation": {"sah": "Билиҥҥитэ, бастакы уочарат, мэдиссиинэ үлэһиттэрэ «Спутник V» вакцинаны ыллылар.", "ru": ["На данный момент вакцину «Спутник V» в первую очередь получили медработники."]}}
{"translation": {"sah": "«Спутник V» вакцина атын препараттардааҕар ордук көдьүүстээҕэ дакаастаммыта.", "ru": ["Было доказано, что вакцина «Спутник V» более эффективна, чем другие препараты."]}}
{"translation": {"sah": "Кэлэр сылтан быһыыны баҕалаах дьоҥҥо биэриэхтэрэ.", "ru": ["Со следующего года будут вакцинировать всех желающих."]}}
{"translation": {"sah": "Эбэһээт ылыахтааххын диэн буолбатах.", "ru": ["Вакцинация не является обязательной."]}}
{"translation": {"sah": "Оннук дьаһал да, сокуон да суох.", "ru": ["Нет такого закона или распоряжения."]}}
{"translation": {"sah": "ХОМУНААЛЫНАЙ ТӨЛӨБҮРДЭР ҮРДҮӨХТЭРЭ", "ru": ["ВЫРАСТУТ КОММУНАЛЬНЫЕ ПЛАТЕЖИ"]}}
{"translation": {"sah": "Эспиэрдэр этэллэринэн, 2021 сылга хомунаалынай төлөбүрдэр ортотунан 4% үрдүөхтэрэ.", "ru": ["По сообщениям экспертов, в 2021 году коммунальные платежи в среднем вырастут на 4 %."]}}
{"translation": {"sah": "Өҥөнү оҥорооччулар 2020 сыллааҕы ночоотторун сабар сыалтан, өссө 5-6 бырыһыанынан улаатыннарар санаалаахтар.", "ru": ["Для покрытия убытков за 2020 год поставщики услуг намерены увеличить их стоимость еще на 5–6 %."]}}
{"translation": {"sah": "Ол гынан баран, сокуон быһыытынан тарыып үрдээһинэ инфляция таһымын куоһарыа суохтаах.", "ru": ["Однако по закону повышение тарифов не должно превышать уровень инфляции."]}}
{"translation": {"sah": "ЧУНУОБУННЬУКТАР АХСААННАРА АҔЫЙЫАҔА Саҥа сылтан Арассыыйаҕа чунуобунньук ахсаана аҕыйыыра күүтүллэр.", "ru": ["КОЛИЧЕСТВО ЧИНОВНИКОВ БУДЕТ СОКРАЩАТЬСЯ С нового года в России ожидается сокращение числа чиновников."]}}
{"translation": {"sah": "РФ бырабыыталыстыбатын уурааҕынан, федеральнай министиэристибэлэр уонна биэдэмистибэлэр киин аппарааттарыгар үлэһит ахсаана 5%, оттон территориальнай уорганнарга 10% намтыахтаах.", "ru": ["Согласно постановлению Правительства РФ, количество работников в центральных аппаратах федеральных министерств и ведомств должно снизиться на 5 %, а в территориальных органах — на 10 %."]}}
{"translation": {"sah": "Маны таһынан, ситэриилээх былаас федеральнай уорганнарын салайааччыларын солбуйааччылара кыччаабыта, иккилии департамены биитэр управлениены салайар буолуохтара.", "ru": ["Кроме того, сократится число заместителей руководителей федеральных органов исполнительной власти, которые теперь должны будут руководить двумя департаментами или управлениями."]}}
{"translation": {"sah": "ХАЛЫҤ ХАРЧЫЛААХТАР ЭЛБЭҔИ ТӨЛҮӨХТЭРЭ", "ru": ["ЛЮДИ С БОЛЬШИМИ КОШЕЛЬКАМИ БУДУТ ПЛАТИТЬ БОЛЬШЕ"]}}
{"translation": {"sah": "НДФЛ нолуога 13-тэн 15%-ҥа диэри үрдүүрэ күүтүллэр.", "ru": ["Ожидается повышение НДФЛ с 13 % до 15 %."]}}
{"translation": {"sah": "Үрдэтиллибит нолуогу сылга 5 мөлүйүөн солкуобайтан элбэх хамнастаах дьон төлүөҕэ.", "ru": ["Повышенный налог будут платить те, чей доход составляет более 5 миллионов рублей в год."]}}
{"translation": {"sah": "Бу күһүн ылыныллыбыт сокуоҥҥа киирбит кэккэ уларытыылары көрдөххө, холобур, бас билэр баайы-дуолу атыылаатахха, ставка уруккутунан, ол эбэтэр 13% хаалар.", "ru": ["В законе, принятом этой осенью, есть ряд исключений, например, при продаже имущества ставка остается на прежнем уровне, то есть 13 %."]}}
{"translation": {"sah": "БИЭНСИЙЭ ҮРДҮӨҔЭ", "ru": ["ПОВЫШЕНИЕ ПЕНСИИ"]}}
{"translation": {"sah": "Тохсунньу 1 күнүттэн үлэлээбэт биэнсийэлээхтэргэ биэнсийэлэрин страховой чааһа 6,3% улаатыаҕа.", "ru": ["С 1 января страховая часть пенсии для неработающих пенсионеров вырастет на 6,3 %."]}}
{"translation": {"sah": "Төлөбүр ортотунан 17 444 солкуобайга тэҥнэһиэҕэ.", "ru": ["В среднем выплата составит 17 444 рубля."]}}
{"translation": {"sah": "Федерация Сэбиэтин социальнай бэлиитикэҕэ кэмитиэтин солбуйааччы Елена Бибикова: «Бу инфляция хаамыытыттан балтараа төгүл улахан.", "ru": ["Заместитель председателя комитета Совета Федерации по социальной политике Елена Бибикова заявила: «Это в полтора раза выше темпа инфляции."]}}
{"translation": {"sah": "Сабаҕалааһын быһыынан бу сылга инфляция 3,7-4 % буолуохтаах.", "ru": ["Согласно прогнозам, инфляция в этом году составит 3,7–4 %."]}}
{"translation": {"sah": "Онон биэнсийэ ортотунан 1 тыһыынчанан үрдүөҕэ», — диэн Лента.ру ааҕыныстыбаҕа иһитиннэрбит.", "ru": ["Таким образом, пенсия вырастет в среднем на 1 тысячу рублей», — в сообщении агентству «Лента.ру»."]}}
{"translation": {"sah": "ТЭЙИЧЧИТТЭН ОЛОРОН ҮЛЭ БЫРААБЫЛАТА СОКУОНУНАН БИГЭРГЭННЭ", "ru": ["ПРАВИЛА ДИСТАНЦИОННОЙ РАБОТЫ БУДУТ ЗАКРЕПЛЕНЫ В ЗАКОНЕ"]}}
{"translation": {"sah": "Ааспыт сайын Госдуумаҕа тэйиччиттэн уонна дьиэттэн олорон үлэ туһунан сокуон барылын оҥорон киллэрбиттэрэ.", "ru": ["Прошлым летом в Госдуму внесли законопроект о работе удаленно и из дома."]}}
{"translation": {"sah": "Ону Госдуума бастакы-иккис ааҕыыга ылыммыта.", "ru": ["Госдума приняла данный законопроект в первом и втором чтении."]}}
{"translation": {"sah": "Онон сокуон 2021 сыл тохсунньу 1 күнүттэн үлэҕэ киирэр.", "ru": ["Таким образом, закон вступает в силу с 1 января 2021 года."]}}
{"translation": {"sah": "Докумуоҥҥа дистанционнай (тэйиччиттэн) үлэ, быстах кэмҥэ дистанционнай (тэйиччиттэн) үлэ уонна холбоһуктаах дистанционнай (тэйиччиттэн) үлэ диэн өйдөбүллэр баар буоллулар.", "ru": ["В документе появились понятия дистанционной (удаленной) работы, временной дистанционной (удаленной) работы и совмещенной дистанционной (удаленной) работы."]}}
{"translation": {"sah": "Тэйиччиттэн олорон үлэлиир киһи ыалдьар түгэнигэр салалтатыгар электроннай больничнайын нүөмэрин ыытыахтаах.", "ru": ["В случае болезни сотрудник, работающий в удаленном режиме, должен направить руководству номер электронного больничного листа."]}}
{"translation": {"sah": "ГОСДУУМАҔА ДЬОКУТААТТАРЫ ТАЛЫАХПЫТ", "ru": ["ВЫБОРЫ ДЕПУТАТОВ ГОСДУМЫ"]}}
{"translation": {"sah": "Быйыл балаҕан ыйыгар Арассыыйа бэлитиичэскэй олоҕор биир улахан хамсааһын тахсаары турар.", "ru": ["В сентябре этого года в политической жизни России должно произойти одно важное событие."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук, 2021 сылга балаҕан ыйын 19 күнүгэр Судаарыстыбаннай Дуума VIII ыҥырыытын дьокутааттарын талыахпыт.", "ru": ["19 сентября 2021 года пройдут выборы депутатов Государственной Думы VIII созыва."]}}
{"translation": {"sah": "Бүтэһик быыбар түөрт сыллааҕыта ыытыллыбыта.", "ru": ["Последние выборы проводились четыре года назад."]}}
{"translation": {"sah": "Онно Госдуума дьокутааттарын 54,2% “Биир ньыгыл Арассыыйа», 13,14-рын РЛДП, 13,34 хомуньуустар баартыйаларын бэрэстэбиитэллэрэ ылбыттара.", "ru": ["На тех выборах в Госдуму 54,2 % голосов получили представители партии «Единая Россия», 13,14 % — «ЛДПР», 13,34 % — коммунисты."]}}
{"translation": {"sah": "ИЙЭ ХАПЫТААЛА", "ru": ["МАТЕРИНСКИЙ КАПИТАЛ"]}}
{"translation": {"sah": "2021 сылга Ийэ хапытаала 3,7% индексацияланыаҕа.", "ru": ["В 2021 году материнский капитал будет индексирован на 3,7 %."]}}
{"translation": {"sah": "Бастакы оҕоҕо төлөбүр 483 882 солкуобай, онтон иккис уонна онтон кэлэр оҕоҕо төлөнөр Ийэ хапытаала 639 432 солкуобай буолуоҕа.", "ru": ["Выплата на первого ребенка составит 483 882 рубля, а материнский капитал на второго и последующих — 639 432 рубля."]}}
{"translation": {"sah": "Өскөтүн ыал бастакы оҕотугар Ийэ хапытаалын ылбыт буоллаҕына, иккис оҕотугар 155 550 солкуобайы эбии төлөбүр быһыытынан ылыаҕа.", "ru": ["Если семья получила материнский капитал на первого ребенка, то на второго она получит дополнительно 155 550 рублей."]}}
{"translation": {"sah": "Сабаҕалааһын быһыытынан, кэлэр сылга Ийэ хапытаалынан 1,2 мөлүйүөн ыал туһаныаҕа.", "ru": ["По прогнозам, в следующем году материнским капиталом воспользуется 1,2 миллиона семей."]}}
{"translation": {"sah": "ОДЬКХ СУБСИДИЯТЫН ОҤОРТОРУУ", "ru": ["ОФОРМЛЕНИЕ СУБСИДИЙ ЖКХ"]}}
{"translation": {"sah": "Дьиэ-уот, хомунаалынай төлөбүрдэргэ субсидиянан туһаныыга докумуону хомуйуу быдан чэпчиэҕэ.", "ru": ["Упростится сбор документов на получение субсидий на оплату жилья и коммунальных услуг."]}}
{"translation": {"sah": "Онон эһиилгиттэн иэс-күүс туһунан ыспыраапканы ирдээбэт буолуохтара.", "ru": ["Со следующего года не будут требоваться справки о задолженности."]}}
{"translation": {"sah": "Туһаан наах уурааҕы бу сайын РФ Бырабыыталыстыба- та таһаарбыта.", "ru": ["Соответствующее постановление Правительство РФ выпустило этим летом."]}}
{"translation": {"sah": "Өҥөнөн туһаныыга төлөбүрдэргэ иэс туһунан иһитиннэриини ОДьКХ биир кэлим информационнай ситимиттэн туһааннаах уорганнар бэйэлэрэ ылар буолуохтара.", "ru": ["Информацию о задолженностях по платежам за услуги соответствующие органы будут получать из единой информационной системы ЖКХ."]}}
{"translation": {"sah": "КУМААҔЫ ҮЛЭ КИНИИСКЭТЭ СУОХ БУОЛУОҔА", "ru": ["БУМАЖНАЯ ТРУДОВАЯ КНИЖКА ИСЧЕЗНЕТ"]}}
{"translation": {"sah": "Тохсунньу 1 күнүттэн үлэҕэ киирэр үлэһиттэргэ электроннай үлэ киниискэтин оҥоруохтара.", "ru": ["Для работников, приступающих к работе с 1 января, будет оформляться электронная трудовая книжка."]}}
{"translation": {"sah": "Оттон кумааҕы киниискэлээх үлэһиттэр салалталарыгар ханнык киниискэнэн туһаналларын туһунан булгуччу сэрэтиэхтээхтэр.", "ru": ["А сотрудники с бумажной книжкой обязаны сообщить руководству о том, какой книжкой они будут пользоваться."]}}
{"translation": {"sah": "Кумааҕы киниискэнэн туһаныллар эрээри, хаһан баҕарар электроннайга көһүөххэ сөп.", "ru": ["Бумажная книжка по-прежнему используется, но всегда можно перейти на электронную."]}}
{"translation": {"sah": "Өрөспүүбүлүкэҕэ 22 тыһыынча вакцина кэллэ", "ru": ["В республику прибыло 22 тысячи доз вакцины."]}}
{"translation": {"sah": "Т о х с у н н ь у 18 күнүттэн ыла өрөспүүбүлүкэҕэ корона­вируснай инфекцияны ута­ры быһыыны маассабайдык биэрии саҕаланна.", "ru": ["С 18 января в республике началась массовая вакцинация против коронавирусной инфекции."]}}
{"translation": {"sah": "Бу ин­нинэ 5 тыһ. устуука кэлэн, Дьокуускайга уонна аҕыйах улууска тарҕатыллан, сүрүннээн миэдиктэргэ бэ­риллибитэ.", "ru": ["До этого в Якутск и несколько улусов прибыло 5 тысяч доз вакцины, их главным образом получили медицинские работники."]}}
{"translation": {"sah": "Билиҥҥи туру­гунан, барыта 2,7 тыһыынча киһи быһыыны ылла.", "ru": ["Всего на сегодняшний день вакцину получили 2,7 тысячи человек."]}}
{"translation": {"sah": "600- тэн тахса киһи быһыы ик­кис бэриллиитин толо­ру ылбыттар.", "ru": ["Более 600 человек получили вторую дозу вакцины."]}}
{"translation": {"sah": "Санатар бу­оллахха, иккис вакцинаны 21 хонон баран биэрэллэр.", "ru": ["Напомним, вторая доза вакцины вводится через 21 день."]}}
{"translation": {"sah": "Бу нэдиэлэҕэ 22 тыһыынча устуука вакцина кэлэн, саҥа тиэйиллэн, таһыллан эрэр.", "ru": ["На этой неделе поступило 22 тысячи доз вакцины, завозятся новые."]}}
{"translation": {"sah": "Олунньу бүтүөр диэри өссө 69,5 тыһыынча устуука кэ­лиэхтээх.", "ru": ["До конца февраля планируется ввоз 69,5 тысяч доз."]}}
{"translation": {"sah": "СӨ Доруобуйа харыста­былын министиэристибэ­тэ COVID-19 дьаҥы ута­ры «Спутник V» вакци­на туһунан биэс чахчыны иһитиннэрэр:", "ru": ["Министерство здравоохранения РС (Я) сообщает пять фактов о вакцине «Спутник V» против вируса COVID-19:"]}}
{"translation": {"sah": "- Бүгүҥҥү туругунан аан дойду үрдүнэн түөрт эрэ вакцина үһүс бэрэбиэркэни ааспыттарын туһунан иһитиннэрдилэр.", "ru": ["— Сообщается, что на сегодняшний день во всем мире только четыре вакцины прошли третью фазу испытаний."]}}
{"translation": {"sah": "Ол иһигэр Phizer/ «Спут­ник V»/ Moderna/ AstraZeneca.", "ru": ["Среди них Pfizer / «Спутник V»/ Moderna / AstraZeneca."]}}
{"translation": {"sah": "«Спутник V» куттала суох уон­на көдьүүстээх буолан, барыларын баһыйар.", "ru": ["По безопасности и эффективности «Спутник V» превосходит все остальные."]}}
{"translation": {"sah": "- «Спутник V» вакцина харыстыыр көдьүүһэ 91,4% көрдөрбүт.", "ru": ["— Эффективность защиты вакцины «Спутник V» составляет 91,4 %."]}}
{"translation": {"sah": "- «Спутник V» препаракка икки ара­ас аденовируснай вектор туһаныллар.", "ru": ["— В препарате «Спутник V» используется два разных аденовирусных вектора."]}}
{"translation": {"sah": "- «Спутник V» вакцина­ны атыылаһыыга 50 дой­дуттан сайаапка киирбит.", "ru": ["— На закупку вакцины «Спутник V» поступили заявки от 50 стран."]}}
{"translation": {"sah": "Доза уопсай ахсаана 1,2 млрд тахса.", "ru": ["Общее количество доз более 1,2 млрд."]}}
{"translation": {"sah": "- «Спутника V» киһи доруобуйатыгар охсуу­та суох.", "ru": ["— «Спутник V» не представляет опасности для организма человека."]}}
{"translation": {"sah": "Арай гириип ута­ры быһыыны ылбыт кэннэ курдук дьайыылаах буолу­он сөп.", "ru": ["Могут быть лишь побочные эффекты, как после вакцины от гриппа."]}}
{"translation": {"sah": "Амма ааҕааччылара көрбөттөр бибилэтиэкэлэрин номинаннара буоллулар", "ru": ["Читатели из Амги стали номинантами библиотеки для слепых"]}}
{"translation": {"sah": "Көрбөттөр өрөспүүбүлүкэтээҕи бибилэтиэкэлэрэ «Лидер чтения» диэн күрэҕи сылын аайы ыытар.", "ru": ["Республиканская библиотека для слепых ежегодно проводит конкурс «Лидер чтения»."]}}
{"translation": {"sah": "Ааспыт сыл түмүгүнэн ааҕааччылар бибилэтиэкэ ыытар күрэхтэригэр көхтөрүн көрүү номинациятыгар Амматааҕы кииннэммит библиотечнай ситим бастыҥ буолара быһаарылынна.", "ru": ["По итогам прошлого года Амгинская центральная библиотечная сеть была выбрана лучшей по активности участия читателей в конкурсах, проводимых библиотекой."]}}
{"translation": {"sah": "Ол эбэтэр, улуус ааҕааччылара өрөспүүбүлүкэтээҕи бибилэтиэкэ ыытар күрэхтэригэр, тэрээһиннэригэр саамай көхтөөхтүк кытталлар диэн кэтээн көрүү бигэргэттэ.", "ru": ["То есть по результатам наблюдения, читатели улуса наиболее активно участвуют в конкурсах и мероприятиях, проводимых республиканской библиотекой."]}}
{"translation": {"sah": "– Улууспутугар биир дьоһуннаах ситиһиини аҕаларга олук уурбут дьону ааттыыр хайаан да наада дии саныыбын.", "ru": ["Считаю, что обязательно нужно назвать тех, кто внес свой вклад в этот успех нашего улуса."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук, Улуу Кыайыы 75 сылыгар аналлаах «Есть такое поколение – «Дети войны» ахтыы-эссе көрүүтүгэр Амматтан, Эмистэн, Абаҕаттан 6 сэрии оҕото кыттыбыттара.", "ru": ["Так, в конкурсе эссе-мемуаров «Есть такое поколение — \"Дети войны\"», посвященном 75-летию Победы, участвовали 6 детей войны из Амги, Эмиссов и Абаги."]}}
{"translation": {"sah": "Өрөспүүбүлүкэбит араас муннуктарыттан барыта 29 үлэ киирбититтэн Абаҕаттан 91 саастаах Арета Неустроева ахтыыта кыайыылааҕынан тахсыбыта.", "ru": ["Всего было представлено 29 работ из разных уголков республики, победителем стала 91-летняя Аретина Неустроева из Абаги."]}}
{"translation": {"sah": "«Үрүҥ торуоска» ыйынньык иһинэн ыытыллыбыт компьютернай, информационнай технологиялар өрөспүүбүлүкэтээҕи кэтэхтэн күрэхтэригэр Амматтан Олег Сидоров ситиһиилээхтик кыттыбыта.", "ru": ["В республиканском заочном конкурсе компьютерных и информационных технологий, проходившем в рамках месячника «Белая трость», успешное участие принял Олег Сидоров из Амги."]}}
{"translation": {"sah": "Оттон Клара Афанасьевна Карманова директордаах Абаҕатааҕы модельнай библиотека доруобуйаларынан хааччахтаах дьону кытта үлэҕэ чаҕылхай холобур буолар.", "ru": ["А Абагинская модельная библиотека, директором которой является Клара Афанасьевна Карманова, является ярким примером успешной работы с людьми с ограниченными возможностями здоровья."]}}
{"translation": {"sah": "Клара Афанасьевна үлэтин уопута Уһук Илин бибилэтиэкэлэр кыттыылаах өрөспүүбүлүкэтээҕи вебинарга тарҕаммыта, – диэн киин библиотека методиһа Таисия Александрова киэн тутта, үөрэ сырдатар.", "ru": ["Клара Афанасьевна поделилась опытом работы на республиканском вебинаре с участием библиотекарей Дальнего Востока, с гордостью рассказывает методист центральной библиотеки Таисия Александрова."]}}
{"translation": {"sah": "Библиотечнай үлэ өссө биир ситиһиитин Матрена Захарова сэбиэдиссэйдээх Баһылай Харысхал аатын сүгэр Мээндигитээҕи модельнай бибилэтиэкэ аҕалла.", "ru": ["Еще одно достижение в библиотечной сфере принадлежит Мяндигинской модельной библиотеке им. Василия Харысхала во главе с заведующей Матреной Захаровой."]}}
{"translation": {"sah": "Көрбөт поэт И.Н. Егоров – Горнай төрөөбүтэ 85 сылын чэрчитинэн өрөспүүбүлүкэтээҕи профессиональнай маастарыстыба күрэҕэр үһүс бириистээх миэстэлэннилэр.", "ru": ["На республиканском конкурсе профессионального мастерства в рамках 85-летия со дня рождения незрячего поэта И. Н. Егорова-Горного библиотека заняла третье место."]}}
{"translation": {"sah": "Бүтүн Арассыыйатааҕы «Егоровскай ааҕыыларга» бэл диэтэр Приморскай кыраайтан, Хакасияттан, Казахстантан кыттааччылар бэйэлэрин холонон көрдүлэр.", "ru": ["На сегодняшних всероссийских «Егоровских чтениях» попробовали себя даже участники из Приморского края, Хакасии, Казахстана."]}}
{"translation": {"sah": "Ааҕыыларга Абаҕаттан Семен Григорьев, Бранзуля Тимофеева поэт хоһооннорун аахпыттара.", "ru": ["Стихи поэта читали Семен Григорьев и Бранзуля Тимофеева из Абыя."]}}
{"translation": {"sah": "Бу икки ситиһии Амма улууһун көрбөт дьоно биир актыыбынай позициялаахтарын, ыытыллар тэрээһиннэртэн туора турбаттарын, ааҕалларын сөбүлүүллэрин арылхайдык көрдөрөр.", "ru": ["Эти два достижения наглядно демонстрируют, что незрячие жители Амгинского улуса занимают активную позицию, участвуют в мероприятиях и любят читать."]}}
{"translation": {"sah": "Социальнай төлөбүрдэр үрдээтилэр", "ru": ["Повысились социальные выплаты"]}}
{"translation": {"sah": "Холобур, орто хамнаска салайаач­чылар уонна үлэһиттэр хамнастарын барытын эбэн, ортотунан ылар бу­оллахтарына, медианнай дохуокка үлэһиттэр эрэ хамнастарын ааҕаллар.", "ru": ["Например, если для средней зарплаты учитываются все зарплаты руководителей и сотрудников, то в расчет медианного дохода включается только зарплата работников."]}}
{"translation": {"sah": "Бу кинилэр дьиҥ дохуоттарын билэр­гэ ордук табыгастаах.", "ru": ["Это удобно для расчета реального дохода."]}}
{"translation": {"sah": "2021 сылга МРОТ медианаттан 42%-нан үрдээн, 12 792 солкуобай­га тэҥнэстэ (Арассыыйаҕа).", "ru": ["В 2021 году МРОТ вырос до 42 % от медианного и составил 12 792 рубля (в России)."]}}
{"translation": {"sah": "Саха си­ригэр – бүддьүөт үлэһиттэригэр 30- 35 тыһыынча солкуобай, атын эйгэ үлэһиттэригэр - 18 930 солкуобай.", "ru": ["В Якутии — для бюджетников 30–35 тысяч рублей, для работников других сфер — 18 930 рублей."]}}
{"translation": {"sah": "Онон 30 тыһыынча кэриҥэ бүддьүөт үлэһиттэрин хамнастара үрдүөҕэ.", "ru": ["Таким образом, будут повышены зарплаты почти 30 тысяч бюджетников."]}}
{"translation": {"sah": "Ону тэҥэ, оҕоломмут дьахталлар дэкириэттэрэ, оҕону көрөн олорууга буосуобуйа суумата эмиэ үрдүөҕэ.", "ru": ["Кроме того, будут увеличены оплата декретного отпуска для женщин с новорожденными детьми и пособия по уходу за ребенком."]}}
{"translation": {"sah": "Ти­ийинэн олоруу алын кээмэйэ медиан­най дохуот 44,2%-гар тэҥнэһэн, 11 653 солкуобай буолла.", "ru": ["Уровень прожиточного минимума увеличился до 44,2 % от медианного дохода и составил 11 653 рубля."]}}
{"translation": {"sah": "Саха сиригэр - орто­тунан 17 877 солкуобай.", "ru": ["В среднем по Якутии — 17 877 рублей."]}}
{"translation": {"sah": "Үлэлээбэт би­энсийэлээхтэр страховой биэнсийэ­лэрэ индексацияланан, 6,3% үрдээтэ.", "ru": ["Страховая часть пенсии неработающих пенсионеров была проиндексирована и выросла на 6,3 %."]}}
{"translation": {"sah": "2021 сылга Ийэ хапытаала 3,7 % үрдээн, бастакы оҕоҕо - 493 882 сол­куобайга, иккис оҕоҕо - 155 550 сол­куобайга тэҥнэстэ.", "ru": ["К 2021 году материнский капитал вырастет на 3,7 %, на первого ребенка — до 493 882 рублей, на второго ребенка — до 155 550 рублей."]}}
{"translation": {"sah": "Бастакы оҕоҕо Ийэ хапытаалын ылбатах буоллахха, иккис оҕоҕо 639 432 солкуобай буолар, диэн суруйар «Сахасирэ».", "ru": ["Если не воспользоваться материнским капиталом на первого ребенка, то на второго он составит 639 432 рубля, пишет «Сахасирэ»."]}}
{"translation": {"sah": "Чиптээһин туһунан сымыйа сураҕы бэрэбиэркэлииллэр", "ru": ["Следователи проверяют ложные слухи о чипировании"]}}
{"translation": {"sah": "«Сунтаар оройуонуттан төрүттээх олох­тоох дьахтар мессенджерынан коронави­рус инфекциятын утары вакцина туруору­утугар сөбө суох сураҕы тарҕаппытынан полиция бэрэбиэркэ ыытар.", "ru": ["«Полиция проводит проверку по факту распространения через мессенджер жительницей Сунтарского района недостоверных слухов о вакцинации против коронавирусной инфекции."]}}
{"translation": {"sah": "Полиция үлэһиттэрэ нэһилиэнньэни олоҕо суох иһитиннэриилэри итэҕэйбэттэригэр ыҥырар», — диэтэ иһитиннэрээччи.", "ru": ["Сотрудники полиции призывают население не верить недостоверной информации», — сообщил информатор."]}}
{"translation": {"sah": "Кини эппитинэн, сымыйа сураҕы тарҕатыы иһин административнай эппи­этинэс сүктэриллэр, «Распространение в СМИ, а также в информационно-телеком­муникационных сетях заведомо недосто­верной общественно значимой информа­ции под видом достоверных сообщений, создавшее угрозу причинения вреда жиз­ни и (или) здоровью граждан» ыстатыйа­нан.", "ru": ["По его словам, распространение недостоверной информации влечет административную ответственность по статье «Распространение в СМИ, а также в информационно-телекоммуникационных сетях заведомо недостоверной общественно значимой информации под видом достоверных сообщений, создавшее угрозу причинения вреда жизни и (или) здоровью граждан»."]}}
{"translation": {"sah": "Ыстарааба 100 тыһ солк диэри.", "ru": ["Штраф — до 100 тыс. рублей."]}}
{"translation": {"sah": "«Сорох маннык түбэлтэ холуобунай дьы­аланан көрүллүөн сөп.", "ru": ["«Некоторые такие случаи могут рассматриваться как уголовные дела."]}}
{"translation": {"sah": "Полиция үлэһиттэрэ дьон бэрэбиэркэлэммит, официальнай иһитиннэриилэри эрэ итэҕэйэригэр этэр», - диэтэ кини.", "ru": ["Полиция призывает верить только проверенным официальным источникам», — говорит он."]}}
{"translation": {"sah": "Бу туьунан СИА биллэрэр.", "ru": ["Об этом сообщило СИА."]}}
{"translation": {"sah": "Саха коронавирустан «Бетукладин» БАДа этэҥҥэ клиническэй тургутуктары ааста", "ru": ["БАД для лечения новой коронавирусной инфекции «Бетукладин» успешно прошла клинические испытания"]}}
{"translation": {"sah": "Бу туһунан РИА суруйар.", "ru": ["Информация получена из РИА «Новости»."]}}
{"translation": {"sah": "«Бетукладин» өссө 2018-2019 сылларга анал клиникаларга тургутууну ааһан, туберкулезка итиэннэ «В+D» гепатикка үчүгэй түмүгү көрдөрбүтүн туһунан препараты оҥорбут биологическай наука дуоктара Борис Кершенгольц кэпсиир.", "ru": ["О том, что «Бетукладин» еще в 2018–2019 годах прошел испытания в специализированных клиниках и показал высокую эффективность при лечении туберкулеза и гепатитов В и D, рассказывает разработчик препарата, доктор биологических наук Борис Кершенгольц."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон коронавирустан харыстаныыга тургутуках сынньы 30 күнүгэр түмүктэммит.", "ru": ["Испытания в отношении коронавирусной инфекции завершились 30 декабря."]}}
{"translation": {"sah": "«Ыараханнык коронавирустаабыт дьон «Бетукладин» көмөтүнэн түргэнник чөллөрүгэр түспүттэрэ бэлиэтэммитэ.", "ru": ["«Было установлено, что прием \"Бетукладина\" способствовал быстрому выздоровлению пациентов с тяжелым течением инфекции."]}}
{"translation": {"sah": "Кинилэр түрг энник сылайаллара, депре ссияҕа түһэллэрэ аччаабыта, сэниэлэммиттэрэ.", "ru": ["После приема препарата они отмечали снижение утомляемости, уровня депрессии, а также прилив сил."]}}
{"translation": {"sah": "«Бетукладины» испэтэх дьон 1-2 ыйынан ордук кэм урукку чөллөрүгэр туһэллэрэ», — диир Кершенгольц.", "ru": ["Те, кто не принимал \"Бетукладин\", восстанавливались на 1–2 месяца дольше», — говорит Кершенгольц."]}}
{"translation": {"sah": "Маны таһынан коронавирустаабыт киһини кытары олорор дьон «Бетукладин» көмөтүнэн 13 төгүл кыратык сутуллубуттара быһаарыллыбыт.", "ru": ["Кроме того, было установлено, что люди, проживающие с зараженным коронавирусом человеком, заражались в 13 раз реже, если принимали «Бетукладин»."]}}
{"translation": {"sah": "Ыалдьыбыт киһи препарат көмөтүнэн 45- 53%-гар түргэнник итиэннэ чэпчэкитик аһарынара бигэргэммит.", "ru": ["Подтверждено, что прием препарата в 45–53 % случаев облегчает лечение инфекции и ускоряет выздоровление."]}}
{"translation": {"sah": "Учуонай этэринэн, бетулин РНКвирустарга, ол эбэтэр көтөр кириибигэр, А типтаах кирииптэргэ, боростуой герпеска, С гепатикка, ВИЧ-1 утарылаһар күүстээҕэ аан дойдуга биллэр.", "ru": ["По словам ученого, в мире широко известно противодействие бетулина РНК-содержащим вирусам, в том числе птичьему гриппу, гепатиту С и ВИЧ-1."]}}
{"translation": {"sah": "Кершенгольц «Бетукладин» Арассыыйаҕа патеннааҕын, ол эрэн атыыга биодобавка быһыытынан регистрация аастаҕына, Роспотребнадзор сибидиэтэлистибэтин ыллаҕына тахсарын этэр.", "ru": ["Кершенгольц говорит, что «Бетукладин» уже запатентован в России, но в продажу поступит после регистрации в качестве биодобавки и получения свидетельства Роспотребнадзора."]}}
{"translation": {"sah": "Кини препарат эмп буолбатаҕын, биологическай эбилик быһыытынан вируһу хабары кыччатарын, ыарыыны кылгас кэм иһигэр чэпчэкитик аһарарын, ыарыы кэннэ түргэнник чөлгө түһэрэр көмөлөөҕүн этэр.", "ru": ["Он утверждает, что препарат является не лекарством, а биологической добавкой, которая снижает воздействие вируса, облегчает течение болезни и способствует быстрому восстановлению после нее."]}}
{"translation": {"sah": "Бастакы Мээтис нэһилиэгэр бастыҥнар ааттаннылар", "ru": ["В 1-м Мятисском наслеге определили победителей"]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук эрдэттэн биллэһиллибитинэн «Аптаах тэлгэһэм» күрэххэ 8 ыал кыттыыны ылла.", "ru": ["По предварительным данным, в конкурсе «Волшебный двор» приняло участие 8 семей."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук Мария Егоровна Жиркова дьиэтин таһа бастыҥ «Аптаах тэлгэһэнэн» ааттанна, Светлана Егоровна уонна Игорь Алексеевич Березкиннар тиэргэннэрэ 2-с миэстэҕэ, оттон Дарианна Алексеевна уонна Николай Николаевич Третьяковтар дьиэ кэргэттэрэ 3-с миэстэҕэ тигистилэр.", "ru": ["Первое место на конкурсе занял двор Марии Егоровны Жирковой, второе — Светланы Егоровны и Игоря Алексеевича Березкиных, а третье место досталось Дарианне Алексеевне и Николаю Николаевичу Третьяковым."]}}
{"translation": {"sah": "Куонкурус кыайыылаахтара харчынан бириэмийэлэннилэр.", "ru": ["Победители конкурса получили денежные призы."]}}
{"translation": {"sah": "Ону тэҥэ олохтоохтор оҕуһу хаарынан, мууһунан оҥорууга, дьиэ кэргэнинэн «Объективпар саҥа сыл» уонна «Маскараат» күрэхтэригэр хаартыска нөҥүө куонкурустарга кытыннылар. Маны сэргэ, сыл түмүгүнэн олохтоох дьаһалта үлэ бастыҥна-рын бэлиэтээтэ.", "ru": ["Также жители приняли участие в конкурсах по изготовлению снежных и ледяных фигур быков и семьями участвовали в фотоконкурсах «Новый год в объективе» и «Маскарад». Кроме того, по итогам года местная администрация отметила лучших работников."]}}
{"translation": {"sah": "Үгэс быһыытынан, нэһилиэк олохтоохторугар ыйытык (опрос) ыытылынна (77 киһи кытынна).", "ru": ["По традиции был проведен опрос жителей наслега, в котором приняли участие 77 человек."]}}
{"translation": {"sah": "Ыйытык түмүгүнэн, «Бастыҥ салайааччы» — ОДьКХ филиалын маастара Юрий Юрьевич Саввинов, «Бастыҥ дьиэ кэргэн» — элбэх оҕолоох, нэһилиэк олоҕун сайдыытыгар көхтөөхтүк кыттар Екатерина уонна Константин Третьяковтар, «Бастыҥ бааһынай хаһаайыстыба» — Владимир Владимирович Решетников, итиэннэ «Бастыҥ кэтэх хаһаайыстыба» — Надежда Ивановна Третьякова буоллулар.", "ru": ["По итогам опроса лучшим руководителем был признан мастер филиала ЖКХ Юрий Юрьевич Савинов, лучшей семьей стала многодетная семья Екатерины и Константина Третьяковых, принимающая активное участие в жизни наслега, лучшим крестьянским хозяйством — хозяйство Владимира Владимировича Решетникова, а в номинации «Лучшее подсобное хозяйство» победила Надежда Ивановна Третьякова."]}}
{"translation": {"sah": "«Нэһилиэк сайдыытын иһин» анал номинация, нэһилиэк сайдыытыгар дириҥ кылааты киллэрэрин, дьоҥҥо-сэргэҕэ, тэрилтэлэргэ мал-сал, от-мас тиэйиитигэр көмөтүн иһин элбэх оҕолоох ыал аҕата Дмитрий Иванович Бекреневка туттарылынна.Маны тэҥэ үтүө дьыала чэрчитинэн олохтоох дьаһалта аатыттан үлэтэ суох дьиэ кэргэн оҕолоругар саҥа дьыллааҕы бэлэх туттарылынна.", "ru": ["Приз в специальной номинации «За вклад в развитие наслега» получил Дмитрий Иванович Бекренев, отец многодетной семьи, активно участвовавший в развитии села, за помощь людям и организациям в поставке дров и других необходимых вещей. Также в рамках благотворительной акции от имени местной администрации был вручен новогодний подарок детям из семей с неработающими родителями."]}}
{"translation": {"sah": "Уһук Илиҥҥэ көтүүгэ чэпчэтиилээх билиэтинэн туһаныыга сааһынан хааччахтааһын суох буолуоҕа", "ru": ["Возрастных ограничений для льготных перелетов по Дальнему Востоку не будет"]}}
{"translation": {"sah": "Маны таһынан РФ бырабы­ыталыстыбата уонна Госсэбиэт тырааныспарка хамыыһыйата эрэгийиэннээҕи уонна олохто­ох авиакөтүү бырагыраамала­ры кэҥэтиигэ этиилэри кил­лэриэхтээхтэр.", "ru": ["Кроме того, правительство РФ и комиссия по транспорту Госсовета должны внести предложения по расширению программы региональных и местных авиаперевозок."]}}
{"translation": {"sah": "Онон инники­тин Уһук Илиҥҥэ чэпчэтиилээх билиэттэринэн туһанааччылар элбиэхтэрин сөп.", "ru": ["Таким образом, льготными авиабилетами смогут воспользоваться больше жителей Дальнего Востока."]}}
{"translation": {"sah": "Туһааннаах докумуон Владимир Путин бэ­нидиэнньиккэ киллэрбит со­рудахтарын испииһэгэр киир­бит.", "ru": ["В понедельник соответствующий документ был внесен в перечень поручений, данных Владимиром Путиным."]}}
{"translation": {"sah": "Соругу олоххо киллэрии ку­лун тутар 15 күнүгэр диэри бол­дьохтоох.", "ru": ["Исполнение данного поручения намечено в срок до 15 марта."]}}
{"translation": {"sah": "Санатан эттэххэ, 2021 сыллааҕы судаарыстыбаннай бүддьүөккэ Уһук Илинтэн Сим­феропольга уонна Калинин­градка чэпчэтиилээх көтүүгэ 3,8 млрд солкуобай аттарыл­лыбыта.", "ru": ["Напомним, на 2021 год в госбюджет было заложено 3,8 млрд рублей на льготные перелеты с Дальнего Востока в Симферополь и Калининград."]}}
{"translation": {"sah": "Миниистирдэр кэби­ниэттэрэ Уһук Илиҥҥэ көтүүгэ субсидияҕа анаан эбии 5 млрд солк. көрбүтэ.", "ru": ["Кабинет министров выделил дополнительные 5 млрд рублей на субсидирование перелетов для Дальнего Востока."]}}
{"translation": {"sah": "Билигин чэпчэ­тиилээх билиэтинэн 23 сааста­рын туола илик, элбэх оҕолоох ыаллар, 55 саастарыттан үөһээ саастаах дьахталлар, 60 сааста­рыттан үөһээ эр дьон итиэннэ I-кы группалаах инбэлииттэр, кинилэри арыаллааччылар, II, III группалаах инбэлиит оҕолор туһаналлар, диэн Эдэр саас сайт суруйар.", "ru": ["В настоящее время льготным билетом могут воспользоваться граждане, не достигшие 23 лет, многодетные семьи, женщины старше 55 лет, мужчины старше 60 лет, а также инвалиды I группы, сопровождающие их лица, дети-инвалиды II, III групп, пишет сайт «Эдэр саас»."]}}
{"translation": {"sah": "\"Бар дьонум, доруобай буолуҥ!\"", "ru": ["«Дорогие мои, будьте здоровы!»"]}}
{"translation": {"sah": "Владимир Слепцов Алексеева Анна Николаевна уонна Слепцов Константин дьиэ кэргэннэригэр иккис оҕонон1989 с.", "ru": ["Владимир Слепцов родился в 1989 г. вторым ребенком в семье Анны Николаевны Алексеевой и"]}}
{"translation": {"sah": "кҮн сирин көрбҮтэ.", "ru": ["Константина Слепцова."]}}
{"translation": {"sah": "Майыар орто оскуолатын 2007 с. \"4\" уонна \"5\" сыананан бҮтэрбитэ.", "ru": ["Окончил Майорскую среднюю школу в 2007 г. на «4» и «5»."]}}
{"translation": {"sah": "Үөрэнэр кэмигэр араас олимпиадаларга кыттан, миэстэлэҺэн, оскуолатын ааттатара.", "ru": ["Во время учебы участвовал в различных олимпиадах, занимал победные места, чем прославлял свою школу."]}}
{"translation": {"sah": "Ону таҺынан тустууга кҮрэхтэҺэн, миэстэлэҺэрэ.", "ru": ["Кроме того, он занимал победные места в соревнованиях по вольной борьбе."]}}
{"translation": {"sah": "Оскуола кэнниттэн М.К.Аммосов аатынан Илин Сибиирдээҕи Федеральнай Институт медицинскэй институтугар туттарсан киирбитэ.", "ru": ["После школы он поступил в Медицинский институт Северо-Восточного федерального университета им М. К. Аммосова."]}}
{"translation": {"sah": "2009 с. мотострелковай бригадаҕа механик-водителинэн 1 сыл сулууспалаабыта.", "ru": ["В 2009 г. 1 год проходил службу в мотострелковой бригаде механиком-водителем."]}}
{"translation": {"sah": "Ытык иэҺин төлөөн кэлэн, салгыы талан ылбыт идэтигэр Үөрэнэн, 2017 с. бҮтэрэн, төрөөбҮт дойдутугар \"Земский доктор\" программанан Крест-Майыар учаастактааҕы балыыҺатыгар терапевт бырааҺынан Үлэлиир.", "ru": ["Исполнив священный долг, он продолжил учебу по выбранной специальности, которую окончил в 2017 году, после чего начал работу врачом-терапевтом в участковой больнице на родине в Крест-Майоре по программе «Земский доктор»."]}}
{"translation": {"sah": "Владимир Константиновичтыын кэпсэтэбит:", "ru": ["Наш разговор с Владимиром Константиновичем:"]}}
{"translation": {"sah": "- ХаҺан быраас идэтин талар санаа киирбитэй?", "ru": ["— Когда ты решил стать врачом?"]}}
{"translation": {"sah": "- 11-с кылааска Үөрэнэ сылдьан быҺаарыммытым.", "ru": ["— Я решил это, когда учился в 11-м классе."]}}
{"translation": {"sah": "Үөрэххэ туттарсан киирэрбэр куонкурус улахан этэ.", "ru": ["Конкурс при поступлении был большой."]}}
{"translation": {"sah": "Студенныыр кэммэр бары мероприятиеларга, концертарга кыттааччыбын.", "ru": ["В студенческие годы участвовал во всех мероприятиях и концертах."]}}
{"translation": {"sah": "КВН кҮрэхтэрэ чаастатык буолааччылар, мединститукка ҮҥкҮҮ ансаамбыла баара.", "ru": ["Часто соревновался в КВН, в мединституте также занимался в танцевальном ансамбле."]}}
{"translation": {"sah": "- \"Земский доктор\" программаҕа киирэргэр уустуктар бааллар этэ дуо?", "ru": ["— Были ли сложности с поступлением на программу «Земский доктор»?"]}}
{"translation": {"sah": "- Дьокуускайга интернатурабын баран баран программаҕа киирбитим.", "ru": ["— Я поступил на эту программу после прохождения интернатуры в Якутске."]}}
{"translation": {"sah": "Улууспут киин балыыҺата министерствоны кытта дуогабар тҮҺэрсибит этэ.", "ru": ["У центральной больницы нашего улуса договор с министерством."]}}
{"translation": {"sah": "Дуогабар быҺыытынан 5 сыл булгуччу Үлэлиэхтээххин.", "ru": ["По договору ты обязан проработать пять лет."]}}
{"translation": {"sah": "- Үлэҕэр тугу ордук сөбҮлҮҮгҮнҮй?", "ru": ["— Что тебе больше всего нравится в работе?"]}}
{"translation": {"sah": "- Ыалдьыбыт дьон эмтэнэн ҮтҮөрэн ҮөрбҮт харахтарын көрөр саамай ҮчҮгэй.", "ru": ["— Самое лучшее — это видеть счастливые глаза выздоровевших пациентов."]}}
{"translation": {"sah": "- Үэлииргэ туох ыарахаттар баалларый?", "ru": ["— Какие трудности есть в работе?"]}}
{"translation": {"sah": "- БиҺиги нэҺилиэккэ суол-иис суоҕа Үлэни атахтыыр.", "ru": ["— В нашем наслеге работу затрудняет отсутствие транспорта."]}}
{"translation": {"sah": "Ордук эмп аҕалтарарга, анализ ыытарга ыарахаттары көрсөбҮт.", "ru": ["Особенно сложно доставлять лекарства и отправлять анализы."]}}
{"translation": {"sah": "ЧааҺынай эрэ массыынанан ыытабыт, сорох дьон харчы көрдҮҮллэр.", "ru": ["Мы можем отправлять их лишь частными автомобилями, а некоторые просят за это оплату."]}}
{"translation": {"sah": "Администрацияҕа массыына баара буоллар.", "ru": ["Хорошо было бы, если бы у администрации была своя машина."]}}
{"translation": {"sah": "- Доруобуйа сылыттан тугу кҮҮтэҕиний?", "ru": ["— Какие ожидания от Года здоровья?"]}}
{"translation": {"sah": "- Быйыл саас кҮҮтҮҮлээх саҥа балыыҺабыт тутуута олоххо киириэ диэн.", "ru": ["— Жду открытия новой больницы этой весной."]}}
{"translation": {"sah": "- Иллэҥ кэмҥэр хоббиҥ?", "ru": ["— Чем увлекаешься в свободное время?"]}}
{"translation": {"sah": "- Куоракка бассейҥа, \"Триумф\", \"Юность\" стадионнарга нэдиэлэҕэ 2-3-тэ дьарыктанааччыбын.", "ru": ["— 2–3 раза в неделю хожу в бассейн и занимаюсь на стадионах «Триумф» и «Юность» в городе."]}}
{"translation": {"sah": "Дойдубар кэлэн баран сыаҥааны кҮрҮчҮөгҮнэн бултуубун.", "ru": ["Дома езжу на ловлю налима крючком."]}}
{"translation": {"sah": "Дьиэҕэ тренажердар бааллар.", "ru": ["Дома есть тренажеры —"]}}
{"translation": {"sah": "Штанга, гантель.", "ru": ["штанга, гантели."]}}
{"translation": {"sah": "Уолаттарбын кыратык дьарыктыыбын.", "ru": ["Понемногу тренирую своих сыновей."]}}
{"translation": {"sah": "- Дьиэ кэргэниҥ?", "ru": ["— А что насчет твоей семьи?"]}}
{"translation": {"sah": "- 2013 с. олоҕум аргыҺын Захарова Лия Михайловнаны көрсөн, ыал буолбуппут.", "ru": ["— В 2013 году встретил спутницу своей жизни Лию Михайловну Захарову, и мы стали семьей."]}}
{"translation": {"sah": "2 уоллаахпыт, детсаадка сылдьаллар.", "ru": ["Наши два сына ходят в детсад."]}}
{"translation": {"sah": "ТөрөөбҮт кҮннэри дьиэ кэргэнинэн ылабыт, уолаттарбын кытта бары биир ыйга - муус устарга төрөөбҮппҮт.", "ru": ["Дни рождения отмечаем дома. Я и сыновья родились в апреле."]}}
{"translation": {"sah": "Онон биир кҮн ылабыт.", "ru": ["Поэтому справляем в один день."]}}
{"translation": {"sah": "Айылҕаҕа, отоҥҥо, балыкка чаастатык сылдьа сатыыбыт.", "ru": ["Стараюсь часто выезжать на природу, ходить по ягоды и на рыбалку."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕа киҺи оҕолорун кэскилин тэрийиэхтээх.", "ru": ["Отец должен заботиться о будущем своих детей."]}}
{"translation": {"sah": "- СитиҺиилээх киҺи диэн кимий?", "ru": ["— Кого ты считаешь успешным человеком?"]}}
{"translation": {"sah": "- СитиҺиилээх киҺи диэн сөбҮлҮҮр идэлээх, иллэҥ кэмин туҺалаахтык атаарар, чөл туруктаах киҺи дии саныыбын.", "ru": ["— Для меня успешный человек — это тот, у кого есть любимое дело, кто с пользой проводит свободное время и у кого хорошее здоровье."]}}
{"translation": {"sah": "- ТҮмҮккэ тугу этиэҥ этэй хаҺыат ааҕааччыларыгар?", "ru": ["— Что бы ты хотел передать читателям нашей газеты?"]}}
{"translation": {"sah": "- Бар дьонум, коронаттан харыстаныҥ, маасканы кэтиҥ, илиигитин сууна сылдьыҥ, дистанцияны тутуҺуҥ.", "ru": ["— Дорогие друзья, берегите себя от коронавируса, носите маски, постоянно мойте руки, соблюдайте дистанцию."]}}
{"translation": {"sah": "Вакцина кэллэҕинэ хайаан да ыларгытыгар сҮбэлиэм этэ.", "ru": ["При прибытии вакцины советую обязательно привиться."]}}
{"translation": {"sah": "Барыгытыгар доруобуйаны баҕарабын.", "ru": ["Всем желаю здоровья."]}}
{"translation": {"sah": "- Махтал, Үлэҕэр ситиҺиилэри баҕарабын.", "ru": ["— Спасибо. Удачи в работе."]}}
{"translation": {"sah": "Ньургуйаана Сивцева: Омук тылын билии — аныгы олох ирдэбилэ", "ru": ["Нюргуяна Сивцева: «Знание иностранного языка — требование современной жизни»"]}}
{"translation": {"sah": "Кыһыл дипломОскуолабын бүтэрэрбэр, авиация өттүнэн идэ ылыахтаахпын диэн бигэ санаа киирбитэ.", "ru": ["Красный диплом К окончанию школы я твердо решила, что должна получить профессию в сфере авиации,"]}}
{"translation": {"sah": "Тоҕо диэтэххэ, ийэм өттүнэн үгүс аймах дьонум авиация араас салаатыгар идэ ылан, билигин бэрт ситиһиилээхтик үлэлии сылдьаллар.", "ru": ["потому что многие мои родственницы по материнской линии успешно там работают."]}}
{"translation": {"sah": "Мин ыра санаабын төрөппүттэрим өйөөбүттэрэ.", "ru": ["Мою мечту поддержали родители."]}}
{"translation": {"sah": "Онон 2016 сыллаахха Санкт-Петербургдааҕы гражданскай авиация университетын иһинэн үлэлиир авиационнай-транспортнай колледжка үөрэнэ киирбитим. Үөрэнэр сылларбар Санкт-Петербург куораты олус сөбүлээбитим.", "ru": ["Поэтому в 2016 году я поступила на учебу в Авиационно-транспортный колледж при Санкт-Петербургском университете гражданской авиации. В годы учебы мне очень полюбился Санкт-Петербург."]}}
{"translation": {"sah": "Театрдарынан, музей-дарынан сылдьарым.", "ru": ["Я ходила в театры, музеи."]}}
{"translation": {"sah": "Үҥкүү студиятыгар дьарыктаммытым.", "ru": ["Занималась в студии танцев."]}}
{"translation": {"sah": "Үс сыл бэрт түргэнник ааспыта.", "ru": ["Три года прошли очень быстро."]}}
{"translation": {"sah": "Колледжка гражданскай авиация үлэтин туһунан элбэх билии ылбытым.", "ru": ["В колледже я получила много знаний о гражданской авиации."]}}
{"translation": {"sah": "Английскай тыл манна сүрүн суолталааҕын өйдөөбүтүм, ол иһин бу омук тылын ордук кыһаллан туран үөрэппитим.", "ru": ["Я поняла важность знания английского языка, поэтому с особым усердием изучала его."]}}
{"translation": {"sah": "Үөрэхпин 2019 сыллаахха кыһыл дипломунан түмүктээбитим.", "ru": ["Учебу я окончила в 2019 году с красным дипломом."]}}
{"translation": {"sah": "«Пулково» аэропортБилигин идэбинэн «Пулково» аэропорка дойдулар икки ардыларынааҕы регистрацияны туоратар салааҕа үлэлиибин.", "ru": ["Аэропорт Пулково Сейчас я работаю в отделе регистрации международного терминала аэропорта Пулково."]}}
{"translation": {"sah": "Үлэбит олус эппиэтинэстээх, хас биирдии пассажирга үчүгэй сыһыаннаах, ордук болҕомтолоох, буоларыҥ күүскэ ирдэнэр.", "ru": ["Работа очень ответственная. К каждому пассажиру требуется проявлять хорошее отношение и особое внимание."]}}
{"translation": {"sah": "Ханнык дойдуга, ханнык паспордаах, ханнык виза баар буолуохтааҕын, болдьохторо төһө сөп түбэһэрин-түбэспэтин бэрэбиэркэлиибит, дьон малын-салын сөпкө наардаабытын быһаарабыт.", "ru": ["Мы проверяем, в какую страну с какими паспортом и визой можно вылететь, соответствуют ли сроки, а также следим за правильностью распределения багажа пассажиров."]}}
{"translation": {"sah": "Аны авиакомпаниялар уратылаһар быраабылалардаахтар, ону барытын эҥкилэ суох билиэхтээххин.", "ru": ["Сейчас у каждой авиакомпании свои правила, и их все нужно знать назубок."]}}
{"translation": {"sah": "Айанньыттар авиакомпания ирдиир бэрээдэгэ араастааҕын билбэт буолааччылар, онон өйдөспөт түгэн элбэхтэ тахсар.", "ru": ["Бывает, что пассажиры не знают о различиях в требованиях авиакомпаний, из-за чего часто возникают недоразумения."]}}
{"translation": {"sah": "Пассажир илиитин тутууругар, илдьэр таһаҕаһыгар сөмөлүөккэ көҥүллэммэт предметтэри, ордук ыйааһыны аһардара-аһардыбата, мал-сал сүппэккэ, тустаах самолекка тиийэрэ чопчу биһигиттэн тутулуктаах. Олус тулуурдаах буолуохтааххын.", "ru": ["От нас прямо зависит, чтобы в ручной клади и багаже пассажира не было предметов, запрещенных к перевозке, чтобы не было перевеса и вещи в целости и сохранности попали в самолет. Нужно быть очень терпеливой."]}}
{"translation": {"sah": "Ардыгар ыксабыллаах, ардыгар кутталлаах да түгэннэр бааллар.", "ru": ["Иногда что-то нужно сделать очень срочно, бывают даже опасные моменты."]}}
{"translation": {"sah": "Аны пассажирдар бары араастар: үтүө да санаалаахтар, кыыһыран дуу, хойутаан дуу кэлээччилэр, доруобуйа да өттүнэн хааччахтаахтар, биллиилээх артыыстар, спортсменнар, бэлиитиктэр уо.д.а.", "ru": ["И пассажиры бывают разные: добрые и раздраженные, опоздавшие, люди с ограниченными возможностями здоровья, известные артисты, спортсмены, политики и многие другие."]}}
{"translation": {"sah": "Махтанабын уонна эҕэрдэлиибинКэлэктиипкэ соҕотох сахабын.", "ru": ["Благодарю и приветствую В коллективе я единственная из Якутии."]}}
{"translation": {"sah": "Авиаперевозкаҕа бастатан туран, омук тылын билии, сатаан сааһылаан саҥарыы ирдэнэр.", "ru": ["Для работы в сфере авиаперевозок в первую очередь требуется знание иностранных языков и правильная речь."]}}
{"translation": {"sah": "Үлэҕэ киирэргэ бастаан тургутук, онтон сэһэргэһии (собеседование) ааһаҕын.", "ru": ["При поступлении на работу сначала проходишь тестирование, а потом собеседование."]}}
{"translation": {"sah": "Барытын английскайдыы кэпсиигин, ыйытыыларга хоруйдуугун.", "ru": ["Нужно все рассказывать на английском и отвечать на вопросы."]}}
{"translation": {"sah": "Ол кэннэ сөмөлүөтүнэн дьону, малы-салы туоратыыны тэрийэргэ сөптөөх ду, сөбө суох дуу диэн хамыыһыйа быһаарар.", "ru": ["Затем комиссия решает, подходит ли человек для организации перевозки пассажиров и грузов."]}}
{"translation": {"sah": "Аны үлэбит чэрчитинэн авиакомпаниялар быраабылаларын үөрэтэбит, субу-субу бэрэбиэркэни ааһабыт, тургутук (тест) туттарабыт.", "ru": ["Также в рамках своей работы мы изучаем правила авиакомпаний, регулярно проходим проверки, сдаем тесты."]}}
{"translation": {"sah": "Онон омук тылын үөрэппит, Орто Халыматааҕы И.В.Волков аатынан улуустааҕы гимназия учууталыгар, Алена Николаевна Стручковаҕа махталым муҥура суох.", "ru": ["Поэтому я бесконечно благодарна Алене Николаевне Стручковой, преподавателю Среднеколымской улусной гимназии им. И. В. Волкова."]}}
{"translation": {"sah": "Кини миэхэ үчүгэй билиини иҥэрбит буолан, билигин үлэбэр ыарыхаттары көрсүбэппин, санаабын омук тылынан холкутук кэпсэтэбин, быһаарсабын.", "ru": ["Поскольку она дала мне хорошие знания, я сейчас не испытываю трудностей на работе и могу спокойно изъясняться на иностранном языке."]}}
{"translation": {"sah": "Түгэнинэн туһанан, Алена Николаевнаҕа уонна гимназия интэринээтигэр иитээччинэн үлэлиир Анна Гавриловна Саитгаливеаҕа ийэлии истиҥ сыһыанын иһин ис сүрэхтэн махтанабын.", "ru": ["Пользуясь случаем, также от всего сердца благодарю воспитательницу интерната гимназии Анну Гавриловну Саитгалиеву за ее по-матерински искреннее отношение."]}}
{"translation": {"sah": "Бэрт кылгас, ол эрээри олус интэриэһинэй, чаҕылхай түгэннэри бэлэхтээбит улуустааҕы гимназия бука бары үлэһиттэригэр итии-истиҥ эҕэрдэбин тиэрдэбин.", "ru": ["От души поздравляю всех работников улусной гимназии, подарившей мне очень интересные и яркие моменты,"]}}
{"translation": {"sah": "Күндү биир дойдулаахтарбын, чугас хаан-уруу аймахтарбын, Алаһыай нэһилиэгин олохтоохторун үүммүт Саҥа дьылынан итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин!", "ru": ["своих земляков, близких родственников и жителей Алазейского наслега!"]}}
{"translation": {"sah": "Саҥа үүммүт 2021 сыл бигэ доруобуйаны, үөрэххэ, үлэҕэ ситиһиини аҕаллын.", "ru": ["Пусть наступивший новый 2021 год принесет здоровье и успехи в учебе и работе."]}}
{"translation": {"sah": "Сыл бэлиэтин курдук тулуурдаах, дьулуурдаах, дьүккүөрдээх буолуҥ.", "ru": ["Будьте терпеливыми, упорными и настойчивыми, как символ года."]}}
{"translation": {"sah": "Аныгы олох хардыытынан бары өттүнэн билиилээх, инникигэ тардыһыылаах олоҕу баҕарабын!", "ru": ["Желаю вам жизни, полной современных и всесторонних знаний, и устремленности в будущее!"]}}
{"translation": {"sah": "Сииттэҕэ биллэриллибит Чэгиэн-чэбдик буолуу, спорт уонна физкультура сылын олохтоохтор өйүүллэр", "ru": ["Жители поддержали объявленный в селе Ситте Год здоровья, спорта и физкультуры"]}}
{"translation": {"sah": "Бу туһунан Сииттэ нэһилиэгин сынньалаҥ дьиэтин дириэктэрэ Марианна Сивцева кэпсиир: – Нэһилиэкпитигэр спорду өрө тутар киһи элбэх.", "ru": ["Об этом рассказала директор Дома отдыха села Ситте Марианна Сивцева: — В нашем селе много любителей спорта."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук дойдубут дьоно аныгы скандинавскай хаамыыны биһирээн, биир дойдулаахтарыгар хаамыы доруобуйаҕа туһатын туһунан элбэҕи үөрэтэллэр, бэйэлэрин холобурдарын көрдөрөллөр.", "ru": ["Наши жители интересуются скандинавской ходьбой и на своем примере показывают другим пользу ходьбы для здоровья."]}}
{"translation": {"sah": "Мин билигин үөрэ-көтө билиһиннэриэхпин баҕарабын Сииттэбит саамай кырдьаҕас, норуот маастара 85 саастаах Оконешникова Вера Егоровнаны, кини күн бүгүнүгэр диэри дьиэтин таһыгар тымныы буоллун, куйаас буоллун хааман сэргэхсийэр.", "ru": ["С радостью хочу представить вам самую пожилую жительницу села Ситте, народную мастерицу, 85-летнюю Веру Егоровну Оконешникову, которая по сей день, несмотря на жару и холод, занимается ходьбой возле своего дома."]}}
{"translation": {"sah": "Кини хаампыта 10-тан тахса сыл буолла.", "ru": ["Ходьбой она занимается уже 10 лет."]}}
{"translation": {"sah": "Эдэрдэри көҕүлүүр, холобур буолар кырдьаҕастартан Захаров Иннокентий Григорьевиһы киэн тутта ааттыыбын, кини 81 саастаах, хаамыынан үлүһүйбүтэ оруобуна 15-с сыла.", "ru": ["Иннокентия Григорьевича Захарова я с гордостью называю одним из тех пожилых людей, которые вдохновляют и служат примером для молодых; ему 81 год, и уже ровно 15 лет он занимается ходьбой."]}}
{"translation": {"sah": "65 саастаах Уваровский Алексей Егорович хаамыынан дьарыктаммыта 6-с сылыгар барда, нэһилиэкпит биир тутаах, чөл олоҕу өрө тутар элбэх оҕо аҕата, эһэтэ.", "ru": ["65-летний Алексей Егорович Уваров начал заниматься ходьбой 6 лет назад — это один из уважаемых пожилых жителей нашего села, многодетный отец, который ведет здоровый образ жизни."]}}
{"translation": {"sah": "Дьахтар аймахтан бэлиэтиэхпин баҕарабын Петрова Анастасия Николаевнаны, кини 69 саастаах, Васильева Мотрена Лазаревнаны, 60 саастаах Сииттэ нэһилиэгэр чөл олоҕу тарҕатыыга көхтөөх ийэлэртэн, эбэлэртэн биирдэстэрэ буолаллар.", "ru": ["Из женщин хочется отметить 69-летнюю Анастасию Николаевну Петрову и 60-летнюю Елену Лазаревну Васильеву, одних из самых активных мам и бабушек в деле популяризации здорового образа жизни в селе."]}}
{"translation": {"sah": "Билигин кинилэр утумнарын салҕааччы элбээн иһэриттэн үөрэбит эрэ.", "ru": ["Мы рады, что у них становится все больше последователей."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук Яковлева Анна Григорьевна, Винокурова Лидия Васильевна, Попова Ольга Степановна, Александрова Марфа Ивановна, Тимофеева Августина Ивановна буолаллар.", "ru": ["Среди них Анна Григорьевна Яковлева, Лидия Васильевна Винокурова, Ольга Степановна Попова, Марфа Ивановна Александрова, Августина Ивановна Тимофеева."]}}
{"translation": {"sah": "Онон Спорт, Доруобуйа эрэ сылыгар буолбакка, нэһилиэкпитигэр өрүү элбэх тэрээһиннэр, көхтөөх күрэхтэр, түөлбэнэн ыытыллаллара кэрэхсэбиллээх суол буоларын бука бары таба өйдөөн доруобуйабытын тупсарыныаҕыҥ диэн олохтоохторбутун ыҥырабыт.", "ru": ["Мы призываем жителей заботиться о своем здоровье и проявлять интерес к проводимым в нашем селе мероприятиям и соревнованиям постоянно, и не только в Год спорта и здоровья."]}}
{"translation": {"sah": "Улуус олохтоохторо, кэнэҕэски ыччата доруобай, чөл олохтоох буолуҥ!", "ru": ["Жители улуса, будущее поколение, будьте здоровы!"]}}
{"translation": {"sah": "Кырачааннарбыт ситиһиилэрэ", "ru": ["Успехи наших детей"]}}
{"translation": {"sah": "\"Ай робот\" күрэххэ Чурапчы нэһилиэгин “Березка” уһуйаанын «РОбоFix» уонна Одьулуун \"Күнчээн\" уһуйаанын \"Туппай\" хамаандалара 3-с миэстэ буоллулар. «Туллукчаан» уһуйаанын \"Smart Boys\", Дириҥ \"Ыллык\" уһуйаанын \"Тобул\" хамаандалара анал аат хаһаайыннарынан буоллуллар.", "ru": ["В конкурсе «Ай робот» третье место заняли команды «РОбоFix» детсада «Березка» Чурапчинского наслега и команда «Солнышко» детсада «Туппай» села Ожулун. Команда Smart Boys детсада «Туллукчаан» и команда «Тобул» детсада «Ыллык» села Диринг стали обладателями специальных призов."]}}
{"translation": {"sah": "Үөрэнээччилэр ортолоругар С.А. Новгородов аатынан Чурапчы орто оскуолатын 2-с кылааһын үөрэнээччитэ Айсен Дуранов \"Роботы в медицине\" номинацияҕа 3-с миэстэ буолла, Хатылы орто оскуолатын хамаандата 2-с миэстэни ситиһэн, «Инникигэ хардыы» НПК финалыгар кыттар мэктиэ суругун туппуттара.", "ru": ["Среди школьников ученик 2-го класса Чурапчинской средней школы им. С. А. Новгородова Айсен Дуранов занял 3-е место в номинации «Роботы в медицине», а команда Хатылынской средней школы заняла 2-е место и получила путевку в финал НПК «Шаг в будущее»."]}}
{"translation": {"sah": "\"Парад роботов\" бэстибээл 19 улуустан 165 оскуола иннинээҕи саастаах уонна алын кылаас оҕолоро кытыннылар.", "ru": ["В фестивале «Парад роботов» приняли участие 165 дошкольников и старшеклассников из 19 улусов."]}}
{"translation": {"sah": "Чурапчы «Мичил» уһуйаанын «LEGOTEAM»хамаандата (Эрсан Сметанин, Мичил Лаврентьев, сал.", "ru": ["Команда LEGOTEAM детсада «Мичил» с. Чурапчы (Эрсан Сметанин, Мичил Лаврентьев, рук."]}}
{"translation": {"sah": "Сардана Ивановна Сметанина) \"Самый актуальный проект\" номинация уонна \"Фиксики\" хамаанда (Олег Баранкевич, Марк Максимов, сал.", "ru": ["Сардана Ивановна Сметанина) победила в номинации «Самый актуальный проект», а команда «Фиксики» (Олег Баранкевич, Марк Максимов, рук."]}}
{"translation": {"sah": "Марина Ивановна Батарина) \"Самый технически сложный проект\" номинация кыайыылаахтарынан ааттаннылар.", "ru": ["Марина Ивановна Батарина) выиграла в номинации «Самый технически сложный проект»."]}}
{"translation": {"sah": "Максим Аммосов туһунан сэдэх матырыйаал көһүннэ", "ru": ["Обнаружены редкие материалы о Максиме Аммосове"]}}
{"translation": {"sah": "Максим Кирович Аммосов оруола уруккуттан бастакынан ааттанар.", "ru": ["В становлении автономии Якутии роли Максима Кировича Аммосова издавна отводится первое место."]}}
{"translation": {"sah": "Платон Ойуунускай ахтыытынан, аан бастаан автономия идеятын Аммосов учуутал семинариятыгар 3-с кууруска үөрэнэ сылдьан аhаҕастык эппит.", "ru": ["По воспоминаниям Платона Ойунского, впервые об идее автономии Аммосов открыто высказался во время учебы на 3-м курсе учительской семинарии."]}}
{"translation": {"sah": "Ону таhынан, кэнники партийнай үрдүкү мунньахха эмиэ аан бастаан автономия боппуруоhун улахан утарсыыны көрсөн быhаарбыт кини буоларын Платон Ойуунускай бигэргэтэн суруйан турар.", "ru": ["Кроме того, в своих письмах Платон Ойунский утверждает, что именно Аммосов решил вопрос автономии, который встретил серьезное сопротивление на высшем партийном собрании."]}}
{"translation": {"sah": "Ол кэнниттэн Саха сиригэр автономияны ситиhэргэ Ойуунускайы, Бараховы, Аржакову уо.д.а.", "ru": ["В дальнейшем, действуя вместе с ним под его руководством, Ойунский, Барахов, Аржаков"]}}
{"translation": {"sah": "түмэн, кини салалтатынан ити кэскиллээх боппуруос бэрт эрэйинэн ситиhиллэн турар.", "ru": ["и другие работали над достижением автономии для Якутии, в результате чего этот насущный вопрос был решен."]}}
{"translation": {"sah": "Литератураҕа үксүн Максим Аммосов Москваҕа сылдьан үлэтэ уопсайынан эрэ суруллар.", "ru": ["Чаще всего в литературе работа Максима Аммосова во время пребывания в Москве описывается лишь в общих чертах."]}}
{"translation": {"sah": "Архыыптарга баар матырыйаалларга киирэн үлэлээhин билигин да ыарахан быhыылаах.", "ru": ["Доступ к материалам, хранящимся в архивах, по-прежнему затруднен."]}}
{"translation": {"sah": "Мин биир сэдэх үөрүүлээх булумньуланным.", "ru": ["Но, к своей радости, я обнаружил одну редкую находку."]}}
{"translation": {"sah": "Буоларын курдук, Максим Аммосов 1922 с., иккис сылын, Москваҕа автономия боппуруоhун быhаара барбыта.", "ru": ["В 1922 году Максим Аммосов на втором году своей работы в должности отправился в Москву решать вопрос об автономии."]}}
{"translation": {"sah": "Онно тохсунньу 6 к.", "ru": ["Имеется постановление коллегии"]}}
{"translation": {"sah": "Наркомнац коллегиятын уурааҕа (уруккуттан биллэр) баар.", "ru": ["Наркомнаца от 6 января (известное ранее)."]}}
{"translation": {"sah": "Бу коллегияҕа:", "ru": ["На этой коллегии:"]}}
{"translation": {"sah": "1. М.К. Аммосов сылдьыбыт.", "ru": ["1. Присутствовал М. К. Аммосов."]}}
{"translation": {"sah": "2. Уураахха: «Для определения границ автономной единицы и выработки проекта постановления ВЦИК об образовании ее избрать комиссию из т.т. Клингера, Плича и Аммосова, поручив ей представить Коллегии результаты работ» – диэн суруллубут.", "ru": ["2. В постановлении говорилось следующее: «Для определения границ автономной единицы и выработки проекта постановления ВЦИК об образовании ее избрать комиссию из т.т. Клингера, Плича и Аммосова, поручив ей представить Коллегии результаты работ»."]}}
{"translation": {"sah": "Бу уураахтар итинник ис хоhоонун түбэhэн ааҕа иликпин, суох быhыылаах.", "ru": ["Ранее постановления подобного содержания мне не попадались."]}}
{"translation": {"sah": "Арай соторутааҕыта Максим Аммосов төрөөбүт күнүгэр Москва архыыбыттан сурук тутан аахтым.", "ru": ["Только недавно, в день рождения Максима Аммосова, я прочитал письмо из московского архива."]}}
{"translation": {"sah": "Правительственнай комиссия састаабыгар киирбитин туhунан бэчээккэ суоҕун быhыытынан, ким эмэ интэриэhиргиэ диэн хаhыат нөҥүө билиhиннэриэхпин баҕардым.", "ru": ["Поскольку в печати не было информации о его вхождении в состав правительственной комиссии, я решил написать об этом в газете. Возможно, кому-то это покажется интересным."]}}
{"translation": {"sah": "Бу уураахха олоҕуран, Аммосов правительственнай комиссия састаабыгар киирэн, эбии эбээhинэс сүгэн, ханна баҕарар автономия боппуруоhун быhаарсарыгар толору быраап ылар.", "ru": ["Согласно этому постановлению, Аммосов вошел в состав правительственной комиссии, несет дополнительные обязанности и получает полное право решать любые вопросы автономии."]}}
{"translation": {"sah": "Күүhүгэр күүс эбиллэр.", "ru": ["Его полномочия расширились."]}}
{"translation": {"sah": "Кэнники буолар мунньахтарга Максим Аммосов бэйэтинэн кыттыбыт түбэлтэлэрэ архыыпка баара буолуо.", "ru": ["Возможно, в архивах есть информация о том, что Максим Аммосов сам принимал участие в последующих заседаниях."]}}
{"translation": {"sah": "Ол туоhутунан Наркомнац тохсунньу 17 к.", "ru": ["Это подтверждается записью Наркомнаца от 17 января,"]}}
{"translation": {"sah": "коллегиятыгар «На заседании присутствовали Плич и Аммосов» – диэн ханна да сурулла, биллэ илик матырыйаал баара көhүннэ.", "ru": ["где указано, что «на заседании присутствовали Плич и Аммосов». Эта запись ранее нигде не появлялась."]}}
{"translation": {"sah": "Максим Аммосов И.В. Сталиҥҥа приемнатан, 1921 с. тохсунньу 17 к.", "ru": ["На приеме у И. В. Сталина 17 января 1921 года"]}}
{"translation": {"sah": "Наркомнац Саха сиригэр автономия буоларын туһунан уураах тахсарын ситиһэр.", "ru": ["Максим Аммосов добивается принятия постановления Наркомнаца об установлении автономии Якутии."]}}
{"translation": {"sah": "Ол кэннэ В.И. Ленин М. Аммосовы приемнаан, партия КК Политбюротун уурааҕа Саха сирэ автономнай республика буолуохтааҕын ылыннарар.", "ru": ["После приема М. Аммосова у В. И. Ленина Политбюро ЦК постановляет учредить Якутскую автономную республику."]}}
{"translation": {"sah": "Ону ситэрэргэ ВЦИГы сорудахтыыр уураах бигэргэммитэ бүгүн 99 сылын туолар.", "ru": ["В этом году исполняется 99 лет с даты принятия данного постановления ВЦИГ."]}}
{"translation": {"sah": "Ити Максим Аммосов бэйэтэ сүүрэн улахан ситиҕиитэ буолар.", "ru": ["В этом событии велика личная заслуга Максима Аммосова."]}}
{"translation": {"sah": "Өлүүнү кыайбыттар өлбөттөр", "ru": ["Победившие смерть не умирают"]}}
{"translation": {"sah": "Корякина-Томская Дария Федоровна ахтыыта:", "ru": ["Воспоминания Дарии Федоровны Корякиной-Томской:"]}}
{"translation": {"sah": "“Корякин Федор Никифорович 1904 сыллаахха төрөөбүт.", "ru": ["«Федор Никифорович Корякин родился в 1904 году."]}}
{"translation": {"sah": "Сүөдэр – аҕабыт, биhиги эhэбит, колхоз бастыҥ үлэhитэ, биригэдьиирэ этэ.", "ru": ["Федор был нашим отцом, дедом, лучшим работником колхоза, бригадиром."]}}
{"translation": {"sah": "Кини 1942 с. сэриигэ ыҥырыллыбыта, 920 стрелковай полкаҕа сулууспалаабыта.", "ru": ["В 1942 году он был призван на войну и проходил службу в 920-м стрелковом полку."]}}
{"translation": {"sah": "Өстөөҕү кыайан кэлэр санаалааҕа да, түрбүөннээх сэрии өлүүлээх уота былаҕайга былдьаабыта, ыар сурах, хара сурук 1943 с. кэлбит: “Хорсуннук сэриилэһэ сылдьан олунньу 26 күнүгэр өллө.", "ru": ["Он намеревался сражаться до победного конца, однако смертоносная война для него кончилась несчастьем, и в 1943 году пришла печальная весть: «Умер, доблестно сражаясь, 26 февраля."]}}
{"translation": {"sah": "Орловскай уобаласка Поляни дэриэбинэҕэ көмүллүбүтэ”.", "ru": ["Похоронен в деревне Поляни Орловской области\"»."]}}
{"translation": {"sah": "Кыыһа Томская Дария Федоровна ийэтэ Прасковья Егоровна кэпсээниттэн манныгы ахтар: «1942 с. армияҕа барар дьону Маалынкайга муспуттар, эдьиийим Анастасия Федоровна, оччотооҕуга 12-лээх кыыс, аҕатын батыһан кэлэн, ытыы-ытыы, бүтэһигин көрөрүн сэрэйээхтиирэ буолаахтыа, соҕуруойка хайаҕаһын нөҥүө көрөн тураахтыыр үһү.", "ru": ["Его дочь Дария Федоровна Томская, по рассказам своей матери Прасковьи Егоровны, вспоминает следующее:«В 1942 году тех, кого отправляли на фронт, собрали в Малынкае. Моя старшая сестра Анастасия Федоровна, в то время 12-летняя девочка, последовала за отцом и, видимо, предчувствуя, что видит его в последний раз, сильно плакала, глядя через щелку во двор."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕам туга кэлиэй, арай «Ракета» диэн бөппүрүөскэтин хаатын уунаахтаабытын кэриэс гынан уура сылдьыбыта.", "ru": ["Что могло быть у отца? На память осталась лишь упаковка от папирос \"Ракета\"."]}}
{"translation": {"sah": "Ол күн аны мин ытаан уһуктубуппун, остуол кураанаҕын көрөн: “Аҕам миэхэ бэрээнньик хаалларбыта ханнаный?” - диэн ирдэһэр киһи буолбуппун.", "ru": ["В тот день я проснулась в слезах и, увидев пустой стол, спросила: \"Где пряник, который оставил мне папа?\""]}}
{"translation": {"sah": "Ону кэлин түүлбүн ийэм бурдук аһа этэҥҥэ олорорбутугар көстүбүт диэн тойоннообута”.", "ru": ["Позже мама истолковала мой сон с пряником как символ благополучной жизни»."]}}
{"translation": {"sah": "Корякин Иван Архипович ахтыыта:", "ru": ["Воспоминания Ивана Архиповича Корякина:"]}}
{"translation": {"sah": "“Корякин Архип Тимофеевич 1907сыллаахха төрөөбүтэ.", "ru": ["«Архип Тимофеевич Корякин родился в 1907 году."]}}
{"translation": {"sah": "Мин аҕам, Корякин Архип Тимофеевич, тутуу биригээдэтин биригэдьииринэн үлэлии сылдьан, бастакы хомуурга, 1941 сыл от ыйын 10 күнүгэр, сэриигэ аттаммыта.", "ru": ["Мой отец, Архип Тимофеевич Корякин, работал бригадиром строительной бригады и ушел на фронт с первым призывом 10 июля 1941 года."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕабын үлэни кыайыгас, туттуулаах, кыахтаах киһи этэ диэн кырдьаҕастар кэпсииллэрэ.", "ru": ["Старики рассказывали, что отец был гордым человеком, любил и умел трудиться."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕам сэриигэ барарыгар мин түөрт саастаах уонна биэс саастаах убайым Кыым хаалбыппыт.", "ru": ["Когда отец уходил на фронт, мне было четыре года, а моему старшему брату Кыыму пять."]}}
{"translation": {"sah": "Сэриигэ барааччылары Иванов Иван Данилович диэн Намҥа бастакы суоппар илдьибитэ.", "ru": ["До Намцев едущих на фронт мужчин отвез водитель Иванов Иван Данилович."]}}
{"translation": {"sah": "Убайым Кыым, ийэлээх аҕам баран эрэллэрин көрөн ытаан, дьонун эккирэппитэ.", "ru": ["Мой брат Кыым, видя как уезжают отец и мать, помчался за ними в слезах."]}}
{"translation": {"sah": "Ону дьоннор массыынаны тохтотон, биһигини ылбыттара.", "ru": ["Тогда люди остановили машину и забрали нас."]}}
{"translation": {"sah": "Онон аҕабытын бары баран атаарбыппыт.", "ru": ["Так мы все проводили отца."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕабын кытта Иванов Иван Данилович, Винокуров Константин, Винокуров Василий, Соловьев Сэмэн уонна хас да билбэт дьонум бааллара.", "ru": ["С моим отцом были Иванов Иван Данилович, Винокуров Константин, Винокуров Василий, Соловьев Семен и несколько мужчин, которых я не знал."]}}
{"translation": {"sah": "Дэриэбинэҕэ киһи аҕыйыы түспүтэ.", "ru": ["Деревня вмиг обезлюдела."]}}
{"translation": {"sah": "Оҕолор, дьахталлар уонна кырдьаҕас дьон эрэ хаалбыттара.", "ru": ["Остались лишь дети, женщины и старики."]}}
{"translation": {"sah": "Убайым Кыым олус өйдөөх, сырдык хааннаах оҕо этэ.", "ru": ["Мой брат Кыым был очень умным, светлолицым ребенком."]}}
{"translation": {"sah": "1942 с. ыалдьан күн сириттэн туораабыта.", "ru": ["В 1942 году он ушел из жизни."]}}
{"translation": {"sah": "Ийэм кыһынын субай сүөһү көрөрө, сайынын окко киирсэрэ.", "ru": ["Мать зимой ухаживала за яловым скотом, а летом работала на сенокосе."]}}
{"translation": {"sah": "Биригээдэҕэ ас астыыра, килиэп буһарара.", "ru": ["Она готовила для бригады и выпекала хлеб."]}}
{"translation": {"sah": "Ол үлэлээбитигэр кыһынын ынаҕар диэн от биэрэллэрэ.", "ru": ["За эту работу зимой ей давали сено для коровы."]}}
{"translation": {"sah": "Ийэм сааһыран 1977 сыллаахха өлбүтэ.", "ru": ["Мать умерла в 1977 году от старости."]}}
{"translation": {"sah": "Архип Тимофеевич бастакы сулууспалаабыт чааһынан үрдүкү 49-с байыаннай чаас 49 стрелковай корпус (22.06.1941-12.07.1941 г.) буолар, онтон 26 армия командованиетынан (13.07.1941-31.07.1941 г.) сылдьыбыт.", "ru": ["Первой военной частью, где служил отец, был 49-й стрелковый корпус. Там он находился с 22 июня по 12 июля 1941 года. Затем, с 13 по 31 июля 1941 года, он воевал в составе 26-й армии."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕам бүтэһигин сэриигэ 617-с стрелковый полк 199 стрелковай дивизияҕа сулууспалаабыт.", "ru": ["В конце отец служил в 617-м стрелковом полку 199-й стрелковой дивизии."]}}
{"translation": {"sah": "Архип Тимофеевич Корякин 1942 с. тохсунньу 23 күнүгэр сэриилэһэ сылдьан ылбыт бааһыттан, олунньу 25 күнүгэр өлбүт.", "ru": ["Архип Тимофеевич Корякин скончался 25 февраля 1942 года от ран, полученных в бою 23 января."]}}
{"translation": {"sah": "Украина, Харьковскай уобалас, Шевченскэй оройуон, Шевченко бөһүөлэгэр, Олейниково хуторга, братская могилаҕа көмүллүбүт”.", "ru": ["Он был похоронен в братской могиле у хутора Олейниково поселка Шевченко Шевченковского района Харьковской области Украины»."]}}
{"translation": {"sah": "Сивцев Эллэй Никифорович аҕатын туһунан ахтыыта", "ru": ["Воспоминания Эллэя Никифоровича Сивцева об отце"]}}
{"translation": {"sah": "“Сивцев Никифор Степанович-Сапсыйар 1911 сыллаахха Хатыҥ Арыы нэһилиэгэр төрөөбүтэ.", "ru": ["«Никифор Степанович-Сапсыяр Сивцев родился в 1911 году в селе Хатын-Ары."]}}
{"translation": {"sah": "Бииргэ торөөбүттэр төрдүө эбиттэр: үс уол, биир кыыс.", "ru": ["В семье было четверо детей: три мальчика и одна девочка."]}}
{"translation": {"sah": "Мин аҕам — аччыгый уол.", "ru": ["Отец был младшим сыном."]}}
{"translation": {"sah": "Саамай улаханнара Колпашников Тит Степанович дьоҥҥо иитиллибит, 1907 с. төрөөбүт.", "ru": ["Самый старший ребенок — Тит Степанович Колпашников, 1907 года рождения, воспитывался у других родителей."]}}
{"translation": {"sah": "Сивцев Ефрем Степанович (Таллан Бүрэ) 1909 сыллаахха төрөөбүт.", "ru": ["Ефрем Степанович Сивцев (Таллан Бюрэ) родился в 1909 году."]}}
{"translation": {"sah": "Сивцева Ирина Степановна эдэр сааһыгар ыалдьан өлбүт.", "ru": ["Ирина Степановна Сивцева умерла в раннем возрасте из-за болезни."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕам II Хомустаахтан Тарская Марфа Ивановнаны кэргэн ылан, 1933 с. миигин төрөппүттэр.", "ru": ["Отец женился на Марфе Ивановне Тарской из 2-го Хомустахского наслега, и в 1933 году родился я."]}}
{"translation": {"sah": "1941 с. от ыйын 10 күнүгэр Нам оройуонуттан, Хатыҥ Арыы нэһилиэгиттэн, «Кыһыл Дэриэбинэ» колхозка үлэлии сылдьан армияҕа барбыта.", "ru": ["Отец был призван в армию 10 июля 1941 года, когда он работал в колхозе \"Красная деревня\" поселка Хатын-Ары Намского района."]}}
{"translation": {"sah": "1935 с. аҕам икки сыл үөрэнэн Дьокуускайдааҕы байыаннай оскуоланы бүтэрбитэ уонна «Кыһыл Дэриэбинэ» колхозка партийнай тэрилтэ секретарынан сэриигэ барыар диэри үлэлээбитэ.", "ru": ["В 1935 году отец окончил двухгодичную Якутскую военную школу, после чего до ухода на войну проработал секретарем партийной организации в колхозе \"Красная деревня\"."]}}
{"translation": {"sah": "1941 с. атырдьах ыйыrap убайынаан Тит Степановичтыын бииргэ хомуурга түбэспиттэрэ.", "ru": ["В августе 1941 года вместе со своим братом Титом Степановичем попал на сборы."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕабын байыаннай үөрэхтээх буолан, Иркутскайга алта ыйдаах командирдар курстарыгар үөрэтэ хаалларбыттар.", "ru": ["Поскольку отец имел военное образование, его оставили обучаться на шестимесячных командирских курсах в Иркутске."]}}
{"translation": {"sah": "Убайын арҕаа илдьэ барбыттар, ол айыыта онон, ууга тааһы бырахпыттыы, сураҕа суох сүппүтэ.", "ru": ["Его брата увезли на запад, где он пропал без вести."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕам Иркутскайтан Новосибирскайга тиийэн өссө алта ыйдаах связистар курстарыгар үөрэммит, онон сэрии толоонугар 1942 с. тиийбит.", "ru": ["А отец из Иркутска поехал в Новосибирск, где учился на других шестимесячных курсах на связиста, после чего в 1942 году попал на фронт."]}}
{"translation": {"sah": "Саамай кырыктаах кыргыһыылар бара турар сирдэригэр — Сталинградскай фроҥҥа тиийбитэ эрэ биллэрэ.", "ru": ["Далее было известно только то, что он оказался на Сталинградском фронте, где шли самые ожесточенные бои."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон ыла сураҕа суох сүппүтэ.", "ru": ["Больше вестей от него не было."]}}
{"translation": {"sah": "1942 сыл балаҕан ыйын 27 күнүгэр Московскай ГВК байыаннай-пересыльнай пуун 8184 байыаннай чааһыгар тиийэн сэриилэспит.", "ru": ["27 сентября 1942 года он выбыл в воинскую часть № 8184 через военно-пересыльный пункт Московского военного комиссариата."]}}
{"translation": {"sah": "1942 с. сэтинньи 24 күнүгэр Сталинградскай уобалас Малая Донщинка дэриэбинэҕэ сэриигэ геройдуу көмүллүбүтэ.", "ru": ["24 ноября 1942 года его похоронили как героя в деревне Малая Донщинка Сталинградской области."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕабын өр да күүппүтүм.", "ru": ["Я долго ждал отца."]}}
{"translation": {"sah": "Сэрии бүтээтин кытта уордьан-мэтээл кылбаҥнатан Кыайыы саллааттара кэлитэлээбиттэрэ.", "ru": ["После окончания войны с медалями и орденами вернулись солдаты-победители."]}}
{"translation": {"sah": "Ордук үчүгэйдик Кирсан Яковлевич Коллашников кэлбитин өйдүүбүн.", "ru": ["Ярче всего запомнилось возвращение Кирсана Яковлевича Коллашникова."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон ыла оройуоммутугар кэлбит дьонтон аҕабын туоһулаһа сылдьарым.", "ru": ["Я постоянно расспрашивал об отце тех, кто приезжал в наш район."]}}
{"translation": {"sah": "1947 с. диэри күүтэн көрөн баран, эрэлбин сүтэрбитим...", "ru": ["Прождав до 1947 года, я потерял надежду..."]}}
{"translation": {"sah": "Абаҕабар Таллаҥҥа тиийэн аҕам суруктарын аахтаран истэрим.", "ru": ["Я ездил к дяде в Таллан и просил его, чтобы он почитал мне письма отца."]}}
{"translation": {"sah": "Наар нууччалыы суруйар эбит этэ, Абаҕам: «Чолохоос, сүтэрэн кэбиһиэҥ.", "ru": ["Отец всегда писал по-русски. Дядя не давал мне эти письма. \"Ты их потеряешь."]}}
{"translation": {"sah": "Эт-хаан туттаххына биэриэм», - диэн илиибэр туттарбат этэ.", "ru": ["Отдам их тебе, когда вырастешь\", — говорил он."]}}
{"translation": {"sah": "Кэлин түспэтийэн баран көрдөөбүппэр, кумааҕыта элбэҕэ бэрт буолан, онно буккуйан булбатаҕа, онтон олус хомойбута.", "ru": ["Потом, когда я немного подрос и попросил эти письма, он не смог найти их в куче бумаг, от чего очень расстроился."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕам сэрии толоонугар баран ыттыы өллөҕө, көмүс уҥуоҕа хараллыбакка көтөр-сүүрэр аһылыга буоллаҕа буолуо диэн улаханнык мунчаара сылдьыбытым.", "ru": ["Меня печалила мысль о том, что мой отец умер на поле боя, что тело его не было предано земле и кости растаскали звери."]}}
{"translation": {"sah": "1966 с. Хатыҥ Арыы сельсоветыгар «Сивцев Никифор Степанович дьиэ кэргэнигэр» диэн аадырыстаах сурук кэлбитин миэхэ биэрбиттэрэ.", "ru": ["В 1966 году, когда в сельсовет Хатын-Ары поступило письмо, адресованное \"семье Сивцева Никифора Степановича\", его вручили мне."]}}
{"translation": {"sah": "Сүтэн хаалбыт киһи дьиэ кэргэнигэр соһуччу сонун буолан үөрдүбүтэ.", "ru": ["Вести о пропавшем стали неожиданной радостью для нашей семьи."]}}
{"translation": {"sah": "Ол— Сталинградскай уобалас Клетскай оройуонун Мало-Донщинскай хуторын начальнай оскуолатын кыһыл суолдьуттарын суруктара этэ.", "ru": ["Это было письмо от красных следопытов начальной школы Мало-Донщинского хутора Клетского района Сталинградской области."]}}
{"translation": {"sah": "Кыһыл суолдьуттар кинилэр хутордарыгар баар братскай могилаҕа кимнээх көмүллэ сыталларын быһаарар-көрдүүр үлэни ыыппыттар эбит.", "ru": ["Оказывается, они проводили поисковые работы, чтобы определить, кто похоронен в братской могиле на их хуторе."]}}
{"translation": {"sah": "Ол сылдьан архыыптан Сaxa сиригэр Хатыҥ Арыыга олорор Ноговицына Елена Дмитриевнаҕа аадырыстаах cypyгу булан ылбыттар.", "ru": ["И там они нашли письмо, адресованное Елене Дмитриевне Ноговицыной из села Хатын-Ары в Якутии."]}}
{"translation": {"sah": "Ити мин маачаха ийэм этэ.", "ru": ["Это была моя мачеха."]}}
{"translation": {"sah": "Онон бу кини манна олоро сырыттаҕа, дьоно-сэргэтэ бааллара буолуо диэн сабаҕалаабыттара таба буолбут.", "ru": ["Они предположили, что, возможно, он жил там и что у него там могли быть близкие, и оказались правы."]}}
{"translation": {"sah": "Онон аҕам 1942 с. алтынньы 23 күнүгэр Мало-Донщинскай хуторга кыргыһыы кэмигэр хорсуннар өлүүлэринэн өлбүт.", "ru": ["Так выяснилось, что мой отец героически погиб во время сражения при Мало-Донщинском хуторе 23 октября 1942 года."]}}
{"translation": {"sah": "Ол кыргыһыыга 72 саллаат хара буорга умсубут.", "ru": ["В том бою пали 72 солдата."]}}
{"translation": {"sah": "Онтон иккитэ саха уолаттара эбит.", "ru": ["Из них якутов было двое."]}}
{"translation": {"sah": "Биирэ — аҕам кэргэнин аймаҕа, 2-с Хомустаахтан төрүттээх Тарскай диэн киһи эбит.", "ru": ["Вторым оказался родственник жены отца по фамилии Тарский, родом из 2-го Хомустахского наслега."]}}
{"translation": {"sah": "Кыргыһыы кэнниттэн барыларыттан докумуоннарын хомуйбуттар уонна биир ииҥҥэ көмөн бэлиэ туруорбуттар.", "ru": ["После боя всех солдат похоронили в общей могиле, собрав у них документы."]}}
{"translation": {"sah": "Бу туһунан кыһыл суолдьуттарга учууталлара, ол кыргыһыыга санитарканан сылдьыбыт Журавлева Евдокия Ивановна кэпсээбит.", "ru": ["Об этом красным следопытам рассказала их учительница Евдокия Ивановна Журавлева, которая в том бою была санитаркой."]}}
{"translation": {"sah": "Мин кинини кытта суруйсууну саҕалаабытым, аҕам хаартыскатын ыыппытым.", "ru": ["Я начал с ней переписываться, выслал фотографию отца."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕам көмүс уҥуоҕа көстүбүтүттэн, киһилии хараллыбытыттан олус да үөрбүтүм!", "ru": ["Я очень обрадовался тому, что нашлось тело моего отца и его по-человечески похоронили!"]}}
{"translation": {"sah": "Икки төгүл бараары гыммытым, табыллыбатаҕа.", "ru": ["Я дважды пытался поехать туда, но не получилось."]}}
{"translation": {"sah": "Кэлин абаҕам улахан кыыһын кэргэнэ Алексей Алексеевич Тихонов Волгоград диэки барар буолбутугар: “Төрөөбүт ийэ буорун илдьэн уҥуоҕун үрдүгэр ыс”, - диэн биэрбитим.", "ru": ["Затем, когда муж старшей дочери моего дяди Алексей Алексеевич Тихонов уезжал в Волгоград, я его попросил: \"Возьми с собой щепотку родной земли и брось на его могилу\"."]}}
{"translation": {"sah": "Онон Сталинград кыа-хааны иҥэрбит хара буоругар Хатыҥ Aрыы харах уулаах буора баран буккуллубута...", "ru": ["И так впитавшая в себя кровь сталинградская земля смешалась со слезами и щепоткой земли из Хатын Ары»."]}}
{"translation": {"sah": "Улууспутугар вакцинация үлэтэ саҕаланна", "ru": ["В улусе началась вакцинация"]}}
{"translation": {"sah": "Улуус кылаабынай бырааһа Артем Ксенофонтов ,,Бу вакцина куттала суох.", "ru": ["Главный врач республики Артем Ксенофонтов заявляет: «Эта вакцина безвредна."]}}
{"translation": {"sah": "Биһиги, эмп үлэһиттэрэ, биир дойдулаахтарбытын олус кутталлаах коронавируснай инфекцияны утары аналлаах укуолу ыларгытыгар, онон вирус биһиги улууспутугар, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн салгыы тарҕанарын бопсууга кыттыһаргытыгар ыҥырабыт.", "ru": ["Мы, медицинские работники, призываем наших земляков привиться вакциной против очень опасной коронавирусной инфекции, чтобы предотвратить дальнейшее распространение вируса в нашем улусе и в республике."]}}
{"translation": {"sah": "Вакцинация икки түһүмэҕинэн барыаҕа--бастакы укуол кэнниттэн 21 хонон баран иккистээн бэриллэр.", "ru": ["Вакцинация будет проходить в два этапа — через 21 день после первого укола делается второй."]}}
{"translation": {"sah": "Бүгүҥҥү туругунан улуус үрдүнэн 27 киһи вакцинация ылла,,--диэн быһаарар.", "ru": ["На сегодняшний день по улусу вакцинацию прошли 27 человек»."]}}
{"translation": {"sah": ",,Гам-Ковид-Вак,, вакцина Арассыыйаҕа оҥоһуллан, бэрэбиэркэ бары ирдэниллэр көрдөбүллэрин ааста.", "ru": ["Изготовленная в России вакцина «Гам-КОВИД-Вак» прошла все необходимые испытания."]}}
{"translation": {"sah": "Вакцинацияны ылбыт дьон укуол куттала суоҕун, атын дьайыылары ылбатахтарын бэлиэтииллэр.", "ru": ["Получившие вакцину отмечают, что прививка безопасна и не имеет побочных эффектов."]}}
{"translation": {"sah": "Коронавирус ыарыынан ыалдьа сылдьар, хроническай ыарыылаах, эмтэрэ сылдьар ийэлэргэ, хат дьахталларга, 18 саастарын туола илик оҕолорго вакцина бэриллибэт.", "ru": ["Не вакцинируются лица, болеющие коронавирусом, имеющие хронические заболевания, кормящие матери, беременные женщины, а также дети до 18 лет."]}}
{"translation": {"sah": "Аммаҕа сүөһү кыстыга уустуктардаах", "ru": ["Зимовка скота в Амгинском улусе осложнена"]}}
{"translation": {"sah": "Амма тыатын хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ быйылгы кыстыгы уустуктардаах диэн этэллэр.", "ru": ["Работники Амгинского лесного хозяйства говорят, что зимовка в этом году сложная."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук ааспыт сайын курааннаан, онно эбиитин күһүн оттонуллубут от умайан, аһылык өртүгэр кырыымчык соҕус буолла, онно эбиитин уһун кэмҥэ тымныылар турдулар.", "ru": ["Так, минувшее лето выдалось засушливым, к тому же из-за выгорания заготовленного сена осенью корм получился скудным; вдобавок стояли продолжительные морозы."]}}
{"translation": {"sah": "Тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарыгар улуус баһылыгын солбуйааччы Ион Кононов «Амма олоҕо» хаһыакка ынах сүөһү уонна сылгы кыстыгын туһунан билиһиннэрдэ: „Быйыл биһиэхэ тохсунньу ый 25 күнүн туругунан 11697 ынах сүөһү, ол иһигэр 4895 ынах, ону сэргэ 12927 сылгы, ол иһигэр 7839 биэ баар.", "ru": ["Заместитель главы улуса по вопросам сельского хозяйства Ион Кононов рассказал газете «Жизнь Амги» о зимовке крупного рогатого скота и лошадей: «В этом году по состоянию на 25 января у нас имеется 11 697 голов крупного рогатого скота, в том числе 4895 коров, а также 12 927 лошадей, в том числе 7839 кобыл."]}}
{"translation": {"sah": "Ааспыт сайын 27000 тонна кэриҥэ оту оттообуппут.", "ru": ["Минувшим летом было накошено около 27 000 тонн сена."]}}
{"translation": {"sah": "Манна эбии 3500 тонна кур оппутун эбэн 30717 тонналаах кыстыкка киирбиппит.", "ru": ["К этому прибавили 3500 тонн сухого сена, таким образом, к зимовке было 30 717 тонн."]}}
{"translation": {"sah": "Күһүн баһаарга 707 тонна уокка былдьаммыта.", "ru": ["Осенью пожар уничтожил 707 тонн."]}}
{"translation": {"sah": "Билигин ааҕан көрүүнэн 3500 тонна от тиийбэт.", "ru": ["Сейчас, по расчетам, не хватает 3500 тонн сена."]}}
{"translation": {"sah": "Ол эбэтэр кыстык түмүктэниэр диэри 41 бырыһыан от, 46 бырыһыан сиилэс уонна 49 бырыһыан сенаж хаалан турар.", "ru": ["То есть до конца зимы остается 41 % сена, 46 % силоса и 49 % сенажа."]}}
{"translation": {"sah": "Биһиги бары сүөһүлээх хаһаайыстыбаларга улуус дьаһалтатыттан субсидия көрөн 150 тонна бурдугу түҥэпиппит.", "ru": ["Мы распределили 150 тонн зерна по всем животноводческим хозяйствам, получившим субсидии от администрации улуса."]}}
{"translation": {"sah": "Маны сэргэ бэйэбит улууспутугар „Колос“ диэн комбикорманы оҥорор тэрилтэбит эмиэ чэпчэтиилээх бородууксуйатын атыылаабыта.", "ru": ["Также наше предприятие по производству комбикормов \"Колос\" продавало свою продукцию нашему улусу со скидкой."]}}
{"translation": {"sah": "Тиийбэт оппутун аҕалыыга үлэлэһэ олоробут.", "ru": ["Мы работаем над тем, чтобы восполнить недостаток сена."]}}
{"translation": {"sah": "Сайаапка хомуйан, Хаҥалас, Нам, Горнай, Мэҥэ Хаҥалас, Кэбээйи, Бүлүү улуустарын, ону сэргэ Хатаһы уонна Дьокуускай куораты кытта дуогабардаһан от тиэйиллиэхтээх.", "ru": ["По заявкам и договорам с Хангаласским, Намским, Горным, Мегино-Кангаласским, Кобяйским, Вилюйским улусами, а также с поселком Хатассы и городом Якутском планируется завоз сена."]}}
{"translation": {"sah": "Күн бүгүн 2695 тонна оту ылыахтаахпыт.", "ru": ["На сегодняшний день нам предстоит получить 2695 тонн сена."]}}
{"translation": {"sah": "Бу иһиттэн 565 тонната бэйэбит улууспут иһиттэн ылыллыахтаах от.", "ru": ["Из них 565 тонн сена должны быть получены из нашего улуса."]}}
{"translation": {"sah": "Билигин 500 тонна эрэ таһылынна.", "ru": ["Сейчас ввезено только 500 тонн."]}}
{"translation": {"sah": "Бу кэлиэхтээх оппут 18 бырыһыана.", "ru": ["Это 18 % от запланированного объема сена."]}}
{"translation": {"sah": "От таһыытыгар хас биирдии нэһилиэк дьаһалтата бэйэтэ үлэлэһэр.", "ru": ["Работы по вывозу сена администрация каждого поселения проводит сама."]}}
{"translation": {"sah": "Биһиги өртүбүтүттэн тиэйтэрии харчытын толуйууга тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин кытта үлэ барар.", "ru": ["С нашей стороны ведется работа с Министерством сельского хозяйства по возмещению ущерба."]}}
{"translation": {"sah": "Бэрээдэк уларыйан, бу харчы тыа хаһаайыстыбатын реестригэр киирбит эрэ дьоҥҥо барар.", "ru": ["Согласно измененному порядку, эти деньги полагаются только тем, кто включен в реестр сельского хозяйства."]}}
{"translation": {"sah": "Онон манна эмиэ болҕомто ууруллан, хас биирдии нэһилиэккэ баар тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһин кытта үлэлэһэбит.", "ru": ["Мы уделяем этому внимание и работаем со специалистами по сельскому хозяйству в каждом наслеге."]}}
{"translation": {"sah": "Кыстык ынах эрэ сүөһүгэ буолбакка, сылгыга эмиэ уустук.", "ru": ["Зимовка оказалась трудной не только для крупного рогатого скота, но и для лошадей."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук уһун тымныылар тураннар, хаһыы да аҕыйах буолан сылгылары, биэлэри аһатыы барар.", "ru": ["Так, при длительных морозах, когда тебеневки меньше, нужно кормить жеребцов и кобыл."]}}
{"translation": {"sah": "Убаһалар эрдэ аһылыкка тураллар.", "ru": ["Жеребята рано встают на кормежку."]}}
{"translation": {"sah": "Билигин аһылыкка 4116 сылгы киирбитэ“.", "ru": ["Сейчас кормежка нужна 4116 лошадям»."]}}
{"translation": {"sah": "Улуус дьаһалтата сүөһү кыстыга уустуктааҕын учуоттаан, кыстыгы ураты болҕомтоҕо тутар.", "ru": ["Учитывая сложности зимовки скота, администрация улуса уделяет этому вопросу особое внимание."]}}
{"translation": {"sah": "Аны саас сүөһү, сылгы охтуута тахсыа суохтаах диэн сорук туруоран күннэтэ балаһыанньаны кэтээн көрөр.", "ru": ["Администрация ежедневно следит за ситуацией, чтобы не допустить падежа скота и лошадей весной."]}}
{"translation": {"sah": "Күн бүгүн улуус үрдүнэн төрүөх саҕаланан эрэ.", "ru": ["В эти дни по улусу начинается сезон приплода."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук тохсунньу 25 күнүн туругунан уопсайа бары хаһаайыстыбалары киллэрэн туран улуус үрдүнэн 102 ынах төрөөтө.", "ru": ["Так, по состоянию на 25 января в целом во всех хозяйствах республики родилось 102 теленка."]}}
{"translation": {"sah": "Сыл бастакы оҕото - кыыс", "ru": ["Первый ребенок года — девочка"]}}
{"translation": {"sah": "Оттон биһиги улууспутугар тохсунньу 12 күнүнээҕи туругунан, 3 кыыс оҕо күн сирин көрбүт.", "ru": ["В нашем улусе к 12 января уже родилось 3 девочки."]}}
{"translation": {"sah": "Онуоха сыл бастакы оҕото тохсунньу 2 күнүгэр төрөөбүт.", "ru": ["При этом первый ребенок в этом году появился на свет 2 января."]}}
{"translation": {"sah": "Ол курдук, икки Нам селотун, итиэннэ биир Аппааны бөһүөлэгин дьиэ кэргэттэригэр саҥа сыл туохха да тэҥнэммэт күндү бэлэҕи оҥорбут.", "ru": ["Ни с чем не сравнимый подарок на Новый год получили семьи из двух намских сел и поселка Аппаны."]}}
{"translation": {"sah": "Оҕо хараҕынан", "ru": ["Глазами ребенка"]}}
{"translation": {"sah": "А.С. Ушницкая, М.И. Калинин уонна И.В. Сталин аатынан холкуостар хайдах курдук үөрэн-көтөн, сүбэлэһэн бөдөҥсүйбүт биир “Победа” холкуос буолбуттарын оччотооҕу оҕо кыраҕы хараҕынан көрөн-истэн сиһилии суруйбутун ааҕан баран, олус да барыга дьоҕурдаах дьон олорон ааспыттарын санаан кэлэбит.", "ru": ["Читая рассказ женщины, которая в детстве стала свидетельницей радостного события — объединения колхозов имени А. С. Ушницкой, М. И. Калинина и И. В. Сталина в один крупный колхоз «Победа», мы вспоминаем славных людей, живших в то время."]}}
{"translation": {"sah": "Суон-Тиит бөһүөлэгиттэн 30-ча киһи Индигир өрүһү туораан, холбоһуктааһын мунньаҕар кэлэн кыттыбыттар.", "ru": ["Для участия в собрании, посвященном объединению колхозов, около 30 человек из поселка Суон-Тит переправились через реку Индигирку."]}}
{"translation": {"sah": "Холкуос бэрэссээдэтэлинэн Н.М. Атласов быыбардаммыт.", "ru": ["Председателем нового объединенного колхоза был выбран Н. М. Атласов."]}}
{"translation": {"sah": "Үлэ-хамнас былаанын торумнаан, сүбэлэһэн улуу мунньах буолбут.", "ru": ["За большим собранием, на котором составили план дальнейшей работы,"]}}
{"translation": {"sah": "Ол кэнниттэн улахан кэнсиэр, маассабай оонньуулар түүнү быһа күн тахсыар диэри тэриллибиттэр.", "ru": ["последовали концерт и массовые гулянья. Они продлились до самого утра."]}}
{"translation": {"sah": "Сарсыныгар икки холкуос холбоһор үөрүүлээх ыһыаҕа сарсыардаттан саҕаламмыт.", "ru": ["На следующее утро начался торжественный ысыах (фестиваль лета), посвященный объединению двух колхозов."]}}
{"translation": {"sah": "Оһуохайдьыт үтүөтэ, ырыаһыт мааныта манна барыта баар буолбут.", "ru": ["На фестивале верховодили запевалы осуохая (кругового танца) и исполнители песен."]}}
{"translation": {"sah": "Түһүлгэҕэ остуоллар аайы сахалыы астар араастара тардыллыбыт: саламаат, сылгы кымыһа, иһэ, хаана, үөлүллүбүт улахан сыалаах эт, көннөрү буспут кырбас эттэр, үөлүллүбүт балык арааһа, хойуу сүөгэй үүттээх чэй – ас эгэлгэтэ элбэҕин сөҕөн эрэ кэбиспиттэр.", "ru": ["На столах у каждой сцены были представлены различные блюда якутской кухни: саламат (кушанье из муки и сливочного масла), кумыс из кобыльего молока, потроха, хаан (кровяная колбаса), жареное и отварное мясо, различные виды рыбы, густая сметана, чай с молоком — разнообразию еды можно было только удивляться."]}}
{"translation": {"sah": "Ол саҕана барыта саха ынаҕын үүтүттэн буолара чуолкай.", "ru": ["По понятным причинам в то время многие блюда готовились из молока якутской коровы."]}}
{"translation": {"sah": "Ити кэнниттэн спорт араас көрүҥнэригэр күрэхтэһиилэр саҕаламмыттар.", "ru": ["Затем начались соревнования по различным видам спорта:"]}}
{"translation": {"sah": "Сүүрүү, ыстаныы, кылыы, тустуу, мас тардыһыыта, хапсаҕай.", "ru": ["бег, прыжки ыстанга и кылыы, борьба, перетягивание палки, хапсагай."]}}
{"translation": {"sah": "Күн иккис аҥарыгар ат сүүрдүүтэ буолбут.", "ru": ["Во второй половине дня прошли конные скачки."]}}
{"translation": {"sah": "Ыһыахха кэлбит дьон сүргэлэрэ көтөҕүллэн, бары үөрэ-көтө, кэпсэтэ-ипсэтэ сылдьаллара истиҥэ, кэрэтэ.", "ru": ["Чувствуя душевный подъем, гости фестиваля веселились и оживленно беседовали друг с другом."]}}
{"translation": {"sah": "Киэһэлик ыһыах сабыллыыта, сиэрэ-туома, түүннэри кулуупка тиийэн эдэрдиин-эмэнниин маассабай оонньуулары тэрийэн, үҥкүү бөҕөтүн көҕүлүттэн туппуттар.", "ru": ["Вечером, после завершения ысыаха, в сельском клубе прошли массовые гулянья и танцы, на которые собрались колхозники всех возрастов."]}}
{"translation": {"sah": "Киэһэлик Суон-Тииттэн кэлбиттэри дьиэлэригэр төннүөхтээх улахан айаннара күүтэрэ.", "ru": ["После праздника гостей из Суон-Тита ожидала длинная дорога домой."]}}
{"translation": {"sah": "Суһал соҕустук хомунан кулууп таһыгар бары мустубуттар, хас да ыҥыырдаах аттар кинилэри атаара бараары бэлэм турбуттар.", "ru": ["Путники собрались у клуба. Им привели несколько оседланных лошадей."]}}
{"translation": {"sah": "Бары малларын-салларын сүгэн сатыы суолга туруммуттар.", "ru": ["Люди начали собираться в путь."]}}
{"translation": {"sah": "Ыҥыырдаах аттарга эрбиилэри, сүгэлэри, быаны-туһаҕы, солуурдары ыҥырдыбыттар.", "ru": ["На лошадей навьючили пилы, топоры, веревки и ведра."]}}
{"translation": {"sah": "Суолдьутунан уонна маһынан аал охсорго көмөлөһө 4-5 киһи Победаттан барсыбыттар.", "ru": ["Из «Победы» выехало 4–5 человек, чтобы сопровождать гостей в дороге и помочь построить плот."]}}
{"translation": {"sah": "Дьэ, бары үөрэ-көтө ыллык суолунан баран испиттэр, дьиэлэригэр кэрэ кэпсээн кэһиилээх сүүрэр-хаамар икки ардынан түргэнник айаннаан испиттэр.", "ru": ["С радостными вестями отправились домой."]}}
{"translation": {"sah": "Арай суол кытыытыгар аһаҕас сиргэ былыргы балаҕан көстүбүт.", "ru": ["Дорога лежала мимо старой юрты."]}}
{"translation": {"sah": "Ол Чыычаах диэн ааттаах сиринэн биэрэккэ киириэхтээх эбиттэр.", "ru": ["Путникам нужно было выйти к берегу через местность под названием Чыычаах."]}}
{"translation": {"sah": "Сотору соҕус бөдөҥ, хойуу мастардаах үрэххэ кэлэн, тохтоон, оҕолор аттарга түптэ бэлэмнээбиттэр.", "ru": ["Вскоре они подошли к ручью, густо заросшему деревьями, остановились, и дети развели дымокур, чтобы защитить лошадей от комаров."]}}
{"translation": {"sah": "Олус хойуу кумаардаах, ол саҕана көмүскэнэр эмп-томп суох.", "ru": ["Комаров было очень много, а никаких других средств защиты от насекомых в то время не было."]}}
{"translation": {"sah": "Улахан дьон кэлээт даҕаны ким сүгэ, ким эрбии тутуурдаах, сүдү улахан тииттэри охторон, мутуктарын солоон, үрэх кытыытыгар соһон аҕалан испиттэр, сорохтор күөх намчы титириктэри кэрдэн, кутаа уокка кэриэрдэн баран, онтон итиилии буруолаппытынан икки тиит икки ардыгар кыбыта тутан баран, хас да буолан эрийэн кычыгыраталлара.", "ru": ["Тем временем взрослые, кто с топорами, кто с пилами, свалили огромные деревья и, очистив от сучьев, потащили их к берегу речки. Некоторые, срубив с молодых лиственниц мягкие ветки, обжигали их на большом костре, а затем горячими зажимали между двух деревьев и скручивали вместе."]}}
{"translation": {"sah": "Оччоҕуна быа курдук эриллэр.", "ru": ["Получалось что-то вроде каната из веток."]}}
{"translation": {"sah": "Түүнү быһа түбүгүрэн, били охтортообут бэрэбинэлэрин кэриэрдэн баран, быа курдук титириктэринэн холбуу баайан испиттэр.", "ru": ["Стволы срубленных деревьев связывали вместе этими ветками, как веревками. Работали всю ночь."]}}
{"translation": {"sah": "Сарсыарданан аалларын охсон бүтэрбиттэр.", "ru": ["К утру плот был построен."]}}
{"translation": {"sah": "Үлэни бүтэрэн баран, бары мустан олорон, дьэ чэйдээбиттэр, сынньаммыттар.", "ru": ["Завершив работу, все собрались, выпили чаю и отдохнули."]}}
{"translation": {"sah": "Аҕам саастаахтар да, эдэрдэр да күүстэрэ-уохтара сүрдээх үһү.", "ru": ["Говорят, что в то время недюжинной силой отличались и молодые, и сверстники моего отца."]}}
{"translation": {"sah": "Бу дьиэлэригэр бириистэҥҥэ диэри устуохтаах мас аалларын Уваровскай Дмитрий Яковлевич маастардаах Суон Тиит дьонун кытта Буор Сыһыыттан Слепцов Афанасий Васильевич (Хоночо), Слепцов Иннокентий Васильевич (Тоскоон), Слепцов Николай Егорович (Додуй) бары саба түһэн түүннэри үлэлэһэн, болуот охсон бүтэрбиттэр.", "ru": ["Деревянный плот, на котором должны были поплыть до пристани домой, строил Дмитрий Яковлевич Уваровский с мастерами — жителями Суон-Тита и Слепцовыми из Буор-Сысы: Афанасием Васильевичем (Хоночо), Иннокентием Васильевичем (Тоскоон) и Николаем Егоровичем (Додуй). Общими усилиями они смогли построить плот всего за ночь."]}}
{"translation": {"sah": "Аалларын сыыйа үрэххэ киллэрэн, туох баар айанныыр дьону барыларын эбэ сүүрүгэр олордон атаарыы буолбут.", "ru": ["Пустив плот в речку, путников проводили в дорогу."]}}
{"translation": {"sah": "Түүнү быһа көмөлөспүт “Победа” холкуос дьоно бэрт үчүгэйдик алҕаан, күөх кытылга туран, ыраатыахтарыгар диэри далбаатыы хаалбыттар.", "ru": ["Колхозники «Победы», помогавшие им всю ночь, благословили их в путь и, стоя на зеленом берегу, долго махали им вслед."]}}
{"translation": {"sah": "Саамай күүстээх дьоннор аалларын уһун ураҕаһынан анньан салайан испиттэр.", "ru": ["На плоту самые сильные отталкивались шестами."]}}
{"translation": {"sah": "Күн тахсыыта тиксэр сирдэрэ чугаһаан эрэрэ үһү.", "ru": ["К восходу солнца они уже приближались к цели."]}}
{"translation": {"sah": "Сүүрүк наһаа күүстээх буолан, туора оҕустарыах курдук эбиттэр.", "ru": ["Из-за очень сильного течения казалось, что их собьет волной."]}}
{"translation": {"sah": "Ол кэмҥэ ким эрэ: “Уолаттар, кытаатыҥ, кытаатыҥ!", "ru": ["И в тот момент они услышали чей-то громкий голос:"]}}
{"translation": {"sah": "” диир улахан саҥата иһиллибит.", "ru": ["«Давайте, давайте, ребята!»"]}}
{"translation": {"sah": "Аал кытыыга сыстан истэҕинэ, Арамаан Сэмэнэбис уонна Өлөксөөндүр Сизых ыстанан тахсан аалы кытылга быатыттан сыһыары тарпыттар.", "ru": ["Когда плот начал приближаться к суше, Роман Семенович с Александром Сизых спрыгнули с него и начали тянуть за веревку к берегу."]}}
{"translation": {"sah": "Дьон бары үөрэ-көтө үөһэ күөх кырыска тахсан, дьэ өрө тыыммыттар.", "ru": ["Все радостно поднялись на зеленый берег и наконец вздохнули с облегчением."]}}
{"translation": {"sah": "Ити курдук аатырбыт “Победа” холкуос тэрээһин мунньаҕа, ыһыаҕа баччааҥҥа диэри кэрэ кэпсээн, уостан түспэт номох буола сылдьар.", "ru": ["Эту прекрасную историю о собрании и ысыахе, посвященных организации знаменитого колхоза «Победа», помнят и по сей день."]}}
{"translation": {"sah": "Маны суруйбут Акулина Семеновнаҕа махталбыт улахан, кэнчээри ыччакка кэпсээн буоллун диэн, төһө эмэ кылгатан да суруйдарбыт, аахпыт дьон аҕа көлүөнэ үлэлээн ааспыт олохторун сөҕө-махтайа, киэн тутта сылдьыахтара диэн эрэнэбит.", "ru": ["Мы выражаем огромную благодарность автору рассказа — Акулине Семеновне и, хотя события в нем изложены кратко, надеемся, что молодежь, прочитав его, будет восхищаться и гордиться трудом и жизнью старшего поколения."]}}
{"translation": {"sah": "Кыыллаах ытык ыала Малгаровтар дьоһун үбүлүөйдэрин көрсөллөр", "ru": ["Важный юбилей почетной семьи Малгаровых из села Кыллах"]}}
{"translation": {"sah": "Айылҕаттан айдарыылаах, талба талааннаах дьон төрүүр-ууһуур, уос номоҕо буолбут Кыыллаах арыытыгар күн сирин күлүмүн көрөн, сибэкки тэҥэ кыыс оҕо буолан кырдал устун сүүрэн–көтөн улаатан, үөрэнэн, үрдүк үөрэҕи ылар кынаттанар кэмигэр, Валентина Спиридоновна, оччолорго, Дьокуускайдааҕы Государственнай университет устудьуона олоҕун аргыһын Малгаров Садот Моисеевиһы көрсөр.", "ru": ["Валентина Спиридоновна, родившаяся и выросшая на острове Кыллах, который славится своими талантливыми людьми, во время учебы в Якутском государственном университете встретила спутника своей жизни Садота Моисеевича Малгарова."]}}
{"translation": {"sah": "Эдэр дьон харахтарынан хайҕаһан, сүрэхтэринэн сөбүлэһэн, тапталларын холбоон 1961 сыл тохсунньутугар ыал буолаллар.", "ru": ["Молодые люди полюбили друг друга всем сердцем и в январе 1961 года поженились."]}}
{"translation": {"sah": "Бараммат баай тыллаах өбүгэ эппитинии, «Дьыл – хонук».", "ru": ["И, перефразируя наших красноречивых предков, годы для них пролетали как дни."]}}
{"translation": {"sah": "Ол тэҥэ, бу сыл тохсунньу 15 күнүгэр «Норуоттар доҕордоһууларын» уордьан кавалера, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Валентина Спиридоновна уонна СӨ үөрэҕириитин туйгуна, «Учууталлар учууталлара» бэлиэ хаһаайына, краевед учуутал, Кыыллаах нэһилиэгэр кыраайы үөрэтэр музейы төрүттээбит Садот Моисеевич Малгаровтар бииргэ олорбуттара 60 сылын томточчу туоларын бэлиэтиир дьоро күннэрэ үүннэ.", "ru": ["И вот 15 января этого года кавалер ордена Дружбы народов, отличница образования Республики Саха (Якутия) Валентина Спиридоновна и отличник образования Республики Саха, обладатель знака «Учитель учителей», педагог-краевед, основатель краеведческого музея села Кыллах Садот Моисеевич Малгаровы отмечают 60 лет совместной жизни."]}}
{"translation": {"sah": "Күн бүгүн Малгаровтар нэһилиэккэ биллэр-көстөр ытык ыал, 5 оҕону атахтарыгар туруорбут, 9 сиэни, 3 хос сиэни иитиһэр-такайсар сис ыал.", "ru": ["Сегодня Малгаровы — известная и уважаемая в Кыллахе семья, воспитавшая пятерых детей, девятерых внуков и троих правнуков."]}}
{"translation": {"sah": "«Ытык кэм сааһырыытын билиммэккэ, нэһилиэк общественнай үлэтигэр кыттыһан, көмүс сүбэлэринэн көмөлөһөллөрүгэр, Садот Моисеевич нэһилиэк депутатынан үлэлии-хамсыы сылдьалларыгар махталбыт муҥура суох!", "ru": ["«Мы бесконечно благодарны за то, что, несмотря на преклонный возраст, вы продолжаете участвовать в общественной жизни села и помогаете нам своими ценными советами, а также за работу Садота Моисеевича на посту депутата Кыллаха."]}}
{"translation": {"sah": "Орто Дойду саамай улахан дьолун – ЫАЛ буолуу сүрүн соругун эһиги эҥкилэ суох толорон кэллигит.", "ru": ["В этом мире нет большего счастья, чем создание крепкой семьи, — и с этой задачей вы справились безупречно."]}}
{"translation": {"sah": "Бэйэ-бэйэҕитигэр, оҕолоргутугар, сиэннэргитигэр кэрэхсэбиллээх сыһыаҥҥыт – бу барыта 60 сыл анараа өттүгэр холбообут тапталгытын бүөбэйдээн, харыстаан, күн бүгүнүгэр диэри өрө тутан, кэлбиккит туоһута.", "ru": ["Ваши гармоничные отношения друг с другом, с детьми, внуками доказывают, что вы смогли сохранить любовь, соединившую ваши сердца 60 лет назад."]}}
{"translation": {"sah": "Төрөөбүт дойдуга бэриниилээх буолуу дьиэ кэргэҥҥэ иитиллэн тахсарын тыыннаах туоһута Эһиги буолаҕыт.", "ru": ["Вы служите живым примером того, что верность Родине воспитывается в семье."]}}
{"translation": {"sah": "Эһиги үлэлээбит сыралаах үлэҕит, олоххо муударай сыһыаҥҥыт биир дойдулаахтаргытыгар, үөрэппит оҕолоргутугар иллээх-эйэлээх буоларга, кэргэнниилэр сыһыаннарыгар, оҕону иитиигэ, төрөөбүт төрүт сиргэ бэриниилээх буоларга туохха да тэҥнэммэт үтүө холобур буолар.", "ru": ["Ваш самоотверженный труд и житейская мудрость являются несравнимым примером для подражания для ваших земляков, учеников, служит примером прекрасных супружеских отношений, правильного воспитания детей, преданности родной земле."]}}
{"translation": {"sah": "Ытыктабыллаах Валентина Спиридоновна уонна Садот Моисеевич, эһигини уонна эһиги дьиэ кэргэҥҥитин бука барыгыларын, тус бэйэм уонна биир дойдулаахтаргыт ааттарыттан ЫАЛ буолан бииргэ олорбуккут 60 сылынан итиитик, истиҥник эҕэрдэлиибин!» – диэн баҕа санаатын тиэрдэр Кыыллаах нэһилиэгин баһылыга Раиса Лавернова.", "ru": ["Уважаемые Валентина Спиридоновна и Садот Моисеевич, от себя лично и от имени наших земляков сердечно поздравляем вас и всех членов вашей семьи с 60-летием совместной жизни!» — передает свои пожелания глава села Кыллах Раиса Лавернова."]}}
{"translation": {"sah": "Улууска коронавируһу утары вакцинация бастакы этээбэ саҕаланна", "ru": ["В улусе начался первый этап вакцинации против коронавируса"]}}
{"translation": {"sah": "Улууспутугар быһыыны биэрии иккис этээбигэр 400 дуоза олунньуга кэлиэҕэ.", "ru": ["В феврале в наш улус прибудет 400 доз вакцины для второго этапа вакцинации."]}}
{"translation": {"sah": "Бу вакцина мэдиссиинэ, социальнай, үөрэх тэрилтэлэрин үлэһиттэригэр, 1 категорияҕа киирсэр хроническай ыарыылаах дьоҥҥо бэриллиэҕэ.", "ru": ["Эти вакцины получат работники медицинских, социальных, образовательных учреждений, лица с хроническими заболеваниями, относящиеся к 1-й категории."]}}
{"translation": {"sah": "Бу туһунан улуустааҕы киин балыыһа кылаабынай бырааһын солбуйааччы С.С.Бочкарев иһитиннэрдэ.", "ru": ["Об этом сообщил заместитель главного врача центральной районной больницы С. С. Бочкарев."]}}
{"translation": {"sah": "Манна даҕатан эттэххэ, быһыыны ылааччылар доруобуйаларын туругун урут бастаан терапевт-быраас көрөн быһааран, вакцина ылалларын бигэргэтиэ.", "ru": ["Тем не менее вакцинирующимся сначала требуется пройти осмотр врача-терапевта, который определяет возможность получения вакцины в зависимости от состояния здоровья."]}}